DO`STLARGA ULASHING:
Mavzu: 1 -dekabr Хalqaro OITSga qarshi kurash kuni.
Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga OITS kasalligi haqida nazariy bilim berish.
Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilar ongiga kasallikning salbiy
oqibatlarini singdirish va oldini olishga kurashishga da’vat etish.
Dars turi: yangi muammo ustida ishlash.
Dars metodi: Suhbat, bahs-munozara
Dars jihozi: rasmlar, mavzuga oid slaydlar, videoroliklar, tarqatma materiallar.
Foydalanadigan internet sayti: ziyonet.uz uzedu.uz
Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash.
Dunyo va yurtimizdagi yangiliklar sharhi:
Salom degan bir so’z bor,
Dilga yaqin xush yoqar
Hurmat bilan aytsangiz
Odamlar kulib boqar
Salom-salomat bo’ling,
Ma’nosini bildirar
U shunday bir so’z,
Olamni go’zal nurga to’ldirar.
II. Uyga vazifani mustahkamlash:
1. O’zbekiston Respublikasining davlat bayrog’i qachon tasdiqlangan?
2. O’zbekiston Respublikasining davlat bayrog’ini tasvirlab bering
3. O’zbekiston Respublikasining davlat bayrog’ining o’lchami.
III. Yangi mavzu bayoni:
Tabobat-bu salomatlikni saqlash va kasallikni davolashdan iborat.
O’qituvchi:
1. OIV-nima?
2. OITS-nima?
3. Immunitet nima?
4. OIV qanday sharoitlarda yuqadi?
5. OIV necha xil yo’l bilan yuqadi?
6. Giyohvandlik nima?
7. Giyohvand modda nima?
8. OIV infeksiyasini kim aniqlagan?
9. Kasallikning qanday belgilari mavjud?
10. OITSga chalingan odam qancha umr ko’radi?
O’quvchilar savollarga javob bergandan so’ng Surxondaryo viloyati OITSga qarshi kurashish markazi mutaxassisi Omonov Nuriddin bu kasallik haqida o’quvchilarga ma’lumot beradi.
Orttirilgan Immunitet Tanqisligi Sindromi
Vikipediya, ochiq ensiklopediya (OITSdan yo’naltirildi)
OITSga qarshi kurashishning siymosi bo’lgan qizil bant OITS (Orttirilgan Immunitet Tanqisligi Sindromi) — davolanilmagan taqdirda ‘OIV'(Odam Immunitet-tanqisligi virusi)ning immunitetni ishdan chiqishiga yo’l ochgan bir sindormdir.
OIV tashiganlarga, OIV musbat deb ataladi. OIV musbat va OITS farqlidir. Har bir OIV musbat bo’lgan kishi OITS lar orasiga qo’shilmaydi. Hozirgi kunda OIV musbatlar turli hil yo’llar bilan davolanib, OITSlami orasiga qo’shilmasdan yashab kelmoqdalar. OIV musbat bo’lgan kishilar ortiq o’limlarini kutmayaptilar. Hozirgi kundagi davolanish yo’llari bilan, OIV/OITS ortiq surunkali bir kasallikdir.
OIV virusi qonga yuqqandan so’ng bir necha yil davomida o’zini sezdirmaydi. Virus yuqqandan so’ng test qildirilgan taqdirda, faqatgina 3 oydan so’ng to’g’ri javobni ko’rsatadi.
1 Belgilari
2 Himovalanish
3 Mikrob nima?
4 Viruslar
5 Bakterivalar
Belgilari
OIV yuqqandan so’ng, OITS kasalligining belgilari kishining yashash sharoiti va immunitetiga qarab, 3-5 yil, ba’zida undan ham ko’proq vaqt o’tgach namoyon bo’ladi. OIV yuqqan vujudda har xil huiavralarga. ko’proq CD4+T qon hujayralariga yerlashib ko’payadi. Zarar ko’rgan CD4+T hujayralari kamayib borib immunitet o’z kuchini yo’qota boshlaydi. OITSga chalingan kishining, odatta oddiygina bir nechakunda kelib kechadigan kasalliklarining muddati anchagina uzayadi, tuzalishi qiyinlashadi. Limfa bezlarida kattalashish, og’iz va terida takror-takror uchuq, yara toshishi, dog’lar pavdo bo’lishi ko’riladi. Bemor, kechalari terlashga, isitmasi chiqishga, ozishga boshlaydi. Bir insonda ushbu belgilarda bir nechtasi paydo bo’lsa, o’sha insonning OITS bo’lgan bo’lish ehtimoli bo’ladi. Kaposi Sarkomasi va limfa kasalliklari bo’lsa OIV ning belgilar bo’lishi mumkin. Buni aniqlash uchun anti-OIV testi qilinadi.
Himoyalanish
Begona kishining qonini olishdan oldin, uning OITS testidan o’tib- o’tmaganini albatta tekshirish zarur.
Ishlatilgan va Stirillanmagan igna, jarrohiy asboblar, qaychi, stomotologiya asboblari, akupunktur ignalari ishlatilinmasligi zarur. Bu kabi asboblar ishlatilishdan avval albatta sterillanishi zarur. Bu kabi asboblami biron bir kishiga ishlatishdan avval, u kishi bu asboblar haqida bilmoqchi bo’lgan butun savollarni mutahasisga so’rashi zarur.
OIV musbat bo’lgan bemor, hech qachon birovga qon bermasligi zarur.
OIV musbat bo’lgan bemor, hech qanday himoyalovchi vositasiz iinsiv aloqaea kirmasligi zarur.
Ochiq yaralar, vujudga mikrob/virus/bakterivalarni olib kirmasligi vara plasterlari yoki stirillangan paxta, doka kabilar bilan bekitilishi zarur.
Mikrob nima?
Yer yuzida yashayotgan eng kichik jonzotlar bo’lgan mikroblar bir necha milliard yildan beri bor. Biroq insonlar ulaming borligini 1683 yilda bildilar. Har xil linzalar yasash hobbisi bo’lgan Gollandivalik tijoratchi Antony van Leeuwenhoek bu linzalar bilan ishlayotganda juda kichik jonzotlaming mavjudligini aniqladi. Mikroblaming kasalliklarga yo’l ochganini esa, undan 2 asr keyin, XIX asming ohirlarida bildilar. Mikroblaming juda ko’p turlari bor.
Viruslar
Viruslar eng kichik mikroblar bo’lib, bir hujayradan ham iborat emaslar. Ular faqatgina genlardan iboratdirlar.
Bakteriyalar
Bakterivalar viruslardan ancha katta mikrobdirlar. Agar bir virus inson kattaligida bo’lganida edi, Bakteriya N’vu-Y’orkdagi «Ozodlik Havkali» kattaligida bo’lar edi. Ko’pincha o’zlarini ustida yashayotgan
jonzotlar bilan oziqlanadilar. Bakteriyalar 3,5 milliard yildan beri mavjuddirlar.
O’quvchilar tomonidan mutaxassisga berilgan savollar.
1.OITS kasalligining davosi bormi?
2.OITS kasalligini olish uchun chora-tadbirlar ishlab chiqilganmi?
3.OITS kasalligi bilan kimlar kasallanadi?
4. OIV qanday hollarda yuqmaydi?
5. OITS kasalligiga chalinmaslik uchun nima qilish kerak?
Surxondaryo viloyati “Kamolot” YOIH yetakchisi
o’quvchilarga “Noshukr bo’lma” videorolik orqali taqdimot o’tkazdi. Darsda faol ishtirok etgan o’quvchilar “Kamolot” YOIH tomonidan tashakkumoma bilan taqdirlandi.
IV.Mustahkamlash:
OITS kasalligi haqida videorolik yordamida mavzu
mustahkamlanadi.
V. Uyga vazifa: