ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:
Низамиддин Мир Әлішер Науаи 1441 жылы 9 ақпанда Гераттың Тимуридтер әулетіне жақын Бақша мемлекеттік үйінде мемлекеттік қызметкер Гиёсиддин Баходирдің отбасында дүниеге келген.
Тарихшы Мирханд «Равзатус-сафода» Әмір Әлішердің атасы Әмір Темірдің ұлы Умаршайхпен бірге медбике болғанын жазады. Төменде Әлішер Науаи өміріне қатысты қызықты деректер мен мәліметтерді ұсынамыз.
1 – Науаи өзі салған медреселердің ұстаздарына, шәкірттеріне, тіпті аспаздары мен тазалаушыларына да жомарттықпен еңбекақы төледі. Науаидың өзі ең білімді шәкірттеріне айына 24 алтын теңге, жылына бес қап көже беретін. Ол кезде студенттің ай сайынғы зейнетақысына 5 семіз қой алуға болатын.
2 – Хазірет Науаи 7 жасында Фаридиддин Аттардың «Мәнтиқұт-тайрын» жатқа білген.
3 - Әлішер Науаи түрікше өлеңдерін Науаи, парсы тіліндегі өлеңдерін Фоний деп атайды. Ақынның парсыша жыр жинағы «Девони Фоний» деп аталады.
4 – Науаи Абдурахмон Джамимен 18-19 жасында кездеседі. Джами оны бала ретінде де, студент ретінде де бағалайды. Кейін бұл екі ұлы ақынның арасындағы ұстаз-шәкірт қарым-қатынасы бұрынғыдан бетер нығайып, шығармашылық ынтымақтастыққа ұласты.
5 – Самарқанд Науаидың өмірі мен шығармашылығында маңызды орын алады. Әлішер 1464 жылы Самарқандқа келіп, медреседе оқып, ғылыммен, әдебиетпен, өнермен жақынырақ танысады.
6 – Науаи өз қаражатына Гератта және бүкіл Хорасанда 300-ден астам нысан салды.
7 – Науаи шығармаларында Фарход – кемел адамның символы. Бала кезінен білімге шөлдеген ол бір кезде оқығанын ешқашан ұмытпайды. Фарход он жасқа келгенде барлық ғылымды меңгере алады.
8 – Науаидың ғашығы ретінде сипатталған «Гули» есімі Науаи туралы халық ауыз әдебиетінде, аңыздар мен мифтерде ғана кездеседі. Гүли есімі Науаи өмірі туралы мәлімет беретін жазба деректердің ешқайсысында кездеспейді.
9 – Әлішер Науаи жасөспірім шағында өзінің сүйікті ақындарының 50 мыңнан астам өлеңін жатқа білген.
Әлішер Науаидың ата-бабалары ақын, күйші, каллиграф болған
10 – Әлішер Науаи шығармашыл зиялылар отбасында дүниеге келген. Оның атасы Әбу Саид ақын болған. Екінші атасы Мұхаммед Әли музыкант және каллиграф ретінде танымал болған.
11 - Науаи 4-5 жылда елсіз Гузургох даланы гүлденген жерге, құнарлы жерге, көрікті ауылға айналдырды. Мұны көрген Хусейн Бойкаро таңдана жағасын ұстады.
12 – Науаи әкесінің астанасын мұра ретінде пайдалану арқылы аз уақыт ішінде байыды. Негізінен бау-бақша жасап, егіншілікке ден қойды. Хазірет Науаиға тиесілі барлық жер 500 жері болды. Түскен қаржы мәдени-ағарту нысандарын салуға, тұрғын үй салуға, қайырымдылыққа, ғылымға жұмсалды.
13 – Әлішер Науаи «муқарраби хазрати султоний» («сұлтанға ең жақын адам») атағын алды. Бұл атақ Науаиға барлық мемлекеттік істерге араласу құқығын берді.
14 – 7 жасар Низамиддин Мир Әлішер ұлы мұхаддисіміз Бұхаридің алты мыңнан астам хадисін жатқа білген.
15 – Науаи бір кездері халықтан салық жиналса, Хусейн Бойкароның мемлекет қазынасына салық көбейтілсе, мұсылмандар зардап шегеді деп өз есебінен 25000 XNUMX динар төледі.
16 – Науаидың әкесінен қалған мұрасы, оған мемлекет қызметкері ретінде бөлінген дүние-мүлік пен жердің табысы күніне 18000 XNUMX патша динарын құрады.
17 – Түркі тілінің жаңғыруы Науаидың руханиятымыз үшін жасаған үлкен ерлігі болды. Захириддин Мұхаммед Бабыр: «Олар түрік тілінде өлең оқыды, бірақ ешкім көп және жақсы сөйлеген жоқ» деп жазды. Хусейн Бойкаро «
18 – Науаи дүңгіршектер де болды, олар ең көп базарларда орналасқан. Бұл дүңгіршектердегі тас таразылардың дұрыс салынуын, сатып алушының құқығын сатпауды, әкелінетін тауарға жол шығынынан басқа артық ақша салмауды хазірет Науаидың өзі қадағалап отырды.
19 – Әлішер Науаи Нақшбанди сопылық ағымында болды. Оның сопылық туралы философиялық-эстетикалық көзқарастары «Лисон ут-Тайр» еңбегінде көрініс тапқан.
20 – Ұлы Сүлеймен Науаи оның еңбегін жоғары бағалап, қолжазбалары мен шығармаларын кітапханасында сақтаған.
21 – Науаидың ғылымға деген құштарлығы ерте оянып, төрт жасында мектепке барады.
22 - Науаи үш рет қажылық жасады. Бірақ түрлі себептермен қажылыққа бару бақыты бұйырмайды.
Мир Әлішер Науаи 7-8 жасынан бастап ғазал жазған
23 - Мир Әлішер 7-8 жасында өлең жаза бастады.
24 - Әлемде Әлішер Науаиға бірнеше ескерткіштер бар: Мәскеу, Науаи, Ош, Ташкент, Самарқанд, Баку, Токио, Шанхай. Сондай-ақ Вашингтонда Науаи ескерткішін орнату жоспарлануда.
25 – Әлішер Науаи парсы тілімен қатар түркі тілін енгізді. Оған дейін түрік тілінде ешкім жазбаған.
26 – Әлішер Науаи 16 әдеби жанрда шығармалар тудырды. Науаи алғашқы «Хамсаниді» түрік тілінде 2 жыл бойы жазды. Бұл шығарма әлемнің 64 тіліне аударылған және 51 50000-нан астам өлеңі бар. Ақынның лирикалық мұрасы «Хазойнул-маоний» деп аталатын төрт девонда (1491-1498) жинақталған, жалпы көлемі XNUMX XNUMX-нан астам өлең.
27 – Науаи әкесінен қалған дүние-мүлік пен жинаған жалпы байлығын халыққа 300-ден астам құрылыс салуға жұмсады.
28 - Науаи Гератта інжіл өзенінің бойына аула салды. Оның ауданы 30 акр (0,25 акр) болды. Қонақ үй 100-ден астам адамды қабылдай алады.
29 – Әлішер Науаи он бес-он алты жасында түрікше де, парсыша да жазған «қос тілді» ақын ретінде танылды.
30 – Науаи екі бүркеншік атпен жаралған. Ол түрік тілінде Навои лақап атымен жазған, ал парсы тіліндегі еңбегі Фоний деген атпен белгілі.
