Бесік тарихы сонау көне замандардан бастау алады. Ол туралы алғашқы мәліметтерді Махмұд Қашқаридің «Девони лұғатит-түркінде» кездестіруге болады. Баланың түбін құрғататын сумақ пен тувақ тек Орта Азия халықтарына ғана тән. Бесіктеріміздегі мұндай ерекшелікті ортағасырлық шеберлердің өнертабысы деп болжауға болады. Бұл туралы нақты ақпарат жоқ.
Артықшылықтары
Ең алдымен, ұзақ тарихына қарамастан, бірте-бірте жетілдірілмеген бесіктің артықшылықтарын тізіп өтейік:
1) Ұйықтап жатқанда үстіңгі жағы сүрппен немесе дәкемен жабылғандықтан, нәрестені әртүрлі жәндіктер мазалайды.
2) Бала қолға үйренбейді. Өйткені нәрестені көп алып жүрсе, кейінірек дәл осындай көңіл бөлуді қажет етеді.
3) Бесіктің түрлі-түсті әшекейлеріне қарап, түстерді ажырата білуге үйренеді.
4) Бесіктегі бала түнде тыныш ұйықтайды, себебі бірге әрқашан құрғақ болады.
5) Баланы бесікпен ұйықтату ыңғайлы. Тербелетін бесіктің де бірнеше минут ішінде өзіндік инерциямен тербелетін қасиеті бар.
6) Бассейнде жатқан баланың омыртқасы тегіс.
7) Жөргектердің құнын және табан жууға кететін уақытты үнемдейді.
8) Бала жатқанда төңкерілмейді.
9) Қолымен бетін кеспейді, жарақаттамайды, саусағын аузына салып, сормайды.
10) Бесіктің ішкі климаты тұрақты температураны сақтайды және нәрестенің қызып кетуіне жол бермейді.
Дәрігерлер не дейді?
Дәрігерлер бесікке қатысты нақты қорытындыға келген жоқ. Олар бесікті даулы тақырып деп есептейді. Мәселен, медицина ғылымдарының кандидаты Низом Ерматов, аға хирург Тожибой Якубов, дәрігер Уктам Қочқаров өз мақалаларында бесікті жоғары бағалады («Шифо-инфо» газеті). Профессор Мамазоир Хожамбердиевтің айтуынша, бесіктің үнемі және жылдам тербелісі баланың миына зақым келтіріп, әлі жақсы қатаймаған бас сүйегінің сынуына, миына қан кетуіне әкеледі. Ол өз ойын осыдан 10 жыл бұрын Ферғана алқабында зерттеу жүргізген шотланд педиатрларының нәтижелерімен дәлелдеуге тырысады. Зерттеу әрбір 100 25 нәрестенің шамамен 10-інде бас сүйегінің деформациясы немесе жарақаттары байқалатынын анықтады. Әндіжан медицина институтының профессоры Ришат Османовтың айтуынша, бір қалыпта 15-XNUMX сағат жату баланың денсаулығына қауіпті. Нәрестенің иығынан, ішінен, аяғынан мықтап байлау да қан айналымын бұзады, сүйектердің қисық өсуіне әкеледі. Сондай-ақ Османов баланың бесікте қозғала алмауы бұлшық еттерінің нашар дамуы мен зат алмасуының бұзылуына әкелетінін айтады. XNUMX жылдық тәжірибесі бар балалар ортопед-травматологы Көзім Қобилов бұл пікірмен келіспейді. Оның айтуынша, бесікте жату сүйектің қисық өсуіне әкелмейді. Өйткені сүйектердің қисық өсуі негізінен рахитпен байланысты. «Бесіктегі бесік баланың пішініне бейімделіп, омыртқаның дұрыс өсуіне көмектеседі. Аяқтардағы «О» және «Х» тәрізді деформациялардың бесікке еш қатысы жоқ. Өйткені мұндай қисық өсу жағдайлары бала жүре бастағаннан кейін пайда болуы мүмкін», - дейді ортопед Қобилов.
Бесік тербелгенде баланың бас сүйегінің зақымдануы тек басы ағаш бөлшектерге қатты тигенде ғана болады. Қалыпты бесік тербелісінде бұл жағдайдың пайда болу ықтималдығы аз. Шотландиялық педиатрлардың зерттеуіндегі көрсеткіш те өте төмен (0,00025 пайыз) бесікті қолдайтын дәрігерлердің назарын аударды. Ал жарақат алған сәбилер бесіктің дұрыс дірілдеуінен немесе басқа себептерден зақымдалған болуы мүмкін. Сонымен қатар, нәрестелердің толық емес және жұмсақ бас сүйектерінің компенсаторлық қабілеті жоғары. Оларда бас сүйек деформациясы сирек кездеседі. Сондықтан бесікті мидың шайқалуы мен бас сүйегінің зақымдануының себебі ретінде көрсетуге дәлел жеткіліксіз. Бесіктің бүліну ықтималдығы аз, әсіресе жаңа туған нәресте үшін. Тек жамбас буынының дисплазиясымен туылған балаларды бесікке салу ұсынылмайды.
Кейбір урологтардың пікірінше, нәресте бесікке немесе тығыз байланған жөргекке дымқыл болған кезде несептің біраз бөлігі қуықта қалады. Нәтижесінде зәр шығару жолында тастар жиналуы мүмкін. Аяқ бүгілгенде несеп қуықта қалмайды. Бірақ әзірге бұл пікір де толық расталған жоқ. Өйткені, нәрестелердің қуығында тас жиналу жағдайы өте сирек кездеседі.
Егер норма сақталмаса...
Дәрігерлердің пікірлерінен дұрыс пайдаланған кезде бесіктің зияны жоқ деген қорытынды жасауға болады. Міне, бесікті дұрыс пайдаланбау салдарынан болатын кейбір жағымсыз әсерлер:
– Баланың бесікте ұзақ жатуы зиянды. Күні бойы бесікке жату нәтижесінде нәресте терісіне жарықтың түсуі, әсіресе қыс пен күзде азаяды. Бұл теріде D витаминінің синтезін болдырмайды және рахит ауруын тудырады. Бұл аурудың нәтижесінде баланың кальций алмасуы бұзылады, сүйектер жұмсарады, бастың мойын аймағы тегіс болады. Сүйектің өсуі байқалады.
- Бесікте жатқан нәрестені бір жағынан емізу жиі мойынның біріншілік қисаюына әкеледі.
- Сумақ гигиеналық талаптар сақталмаса, сыртқы жыныс мүшелерінде жанаспалы дерматит тудыруы мүмкін.
БесікНегізгі бөлігі іргетас бөлігінен, көпірден, аркадан, күмбезден және аяқтардан тұрады. Бесіктер көбіне құрт баспайтын тұт ағашынан, кейде өрік, жаңғақ, талдан жасалады, ол көбінесе еңіс пен суманды жұмсақ болады. Ескі шеберлер шеге қолданбаған. Қазіргі уақытта иілулерді бекіту үшін тек шегелер қолданылады. Бұрынғы кезде әшекейлерде табиғи бояулар да қолданылған. Сондықтан иіс шықпады.
Говрапош - Бесікті жауып тұратын көрпе үш түрлі мезгілге лайықталған: барқыт (қыс), жібек немесе сүрп (күз, көктем) және дәке (жаз).
Ковуз - Тары, күріш, сұлы немесе бидай қауызынан жасалған арнайы көрпе. Бірегей памперс ретінде әрекет етеді.
Сумақ - Баланың жыныс мүшесіне киетін ағаш түтік. Қыздар мен ұлдар әртүрлі болады. Жазу кезінде зәрдің арнайы ыдысқа түсуін қамтамасыз етеді.
тувак - Сәби жазғанда жиналатын әжетхана бесік жайма, қолғап, аяқ киім, шит, жібек сияқты таза табиғи матадан жасалған.
Бесік пе әлде жаялық па?
Былайша айтқанда, алғашқы табиғи жөргектерді ата-бабаларымыз ойлап тапқан десек қателеспейміз. Себебі, бесік ауа өткізгіш, ылғалды тез сіңіреді және тез кебеді.
Жөргектерге қатысты теріс пікірлер айтылып жүргені белгілі. Түбін жөргекке малып алған баланың аяғы белгілі бір уақыттан кейін дымқыл бола бастайды.
Әрине, бесік немесе памперс қолдану әр отбасының өз еркі. Дәрігерлердің айтуынша, екі жағдайда да дұрыс қолдану маңызды. Бұл салыстыруда атап өтуге болатын тағы бір аспект - жөргектердің қымбаттығы.
Бесікке қажетті кеңестер
Бесікті қалыпты және дұрыс пайдалану керек. Ол үшін мына қадамдарды орындаңыз:
- Бесікті қатты жерге емес, көрпеге қою керек.
– Баланың бесікке ұйықтап жатқанда ғана жатқаны жақсы. Оянған кезде оны ұстау үшін оны ақырын уқалап, арқасымен ойнау керек.
- Бесікті күн түсетін жерге қою керек немесе нәрестені белгілі бір уақытта күнге апару керек. Өйткені бала D дәруменінің көп бөлігін күн сәулесі арқылы сіңіреді. Әсіресе көктем-жаз айларында күндізгі сағат 8-10, ал күзде және қыста күндізгі сағат 9-11 аралығында түсетін ультракүлгін сәулелер пайдалы.
– Бесікте жатқан баланы емізбеген абзал. Егер солай істеу керек болса, екі жағын кезекпен емізу керек.
«Бесікті ақырын тербеткен дұрыс». Жылдам немесе қатты діріл қауіпті.
- Нәрестені 1 жасқа толғанша немесе өз бетімен жүре алатындай етіп бесікке салу ұсынылады. Өйткені, осы уақытқа дейін бала зәрін басқара алады. Егер бала бесікке өзі ұйықтағысы келсе немесе әлсіз болса, бұл кезеңді сәл ұзартуға болады.
- Сүмекті қолданар алдында жұмсақ болу үшін майға салып қою керек. Оны мезгіл-мезгіл тазалап, гигиенаға назар аудару керек.
- Бесікке жасанды матадан тігілген қалың пердемен жабуға қатаң тыйым салынады.
- Бесікті жылыту құралдарының жанына қоймаңыз. Құрғақ ауа-райында ион құрамы бұзылып, балаға ыңғайсыздық тудырады және оның көп жылауына әкеледі.
- Анда-санда бесіктің перделерін ашып, төсектерді желдетіп тұру керек.
– Айта кететін жайт, көрпе мақтадан тігілген және жұқа. Өйткені нәресте төсегі тым жұмсақ болмауы керек.
– Дегенмен, басына жұмсақ жастық қою бастың «қотырға» айналуына жол бермейді.
- Сүндетке отырғызылған баланы сөмкесіз бесікке салу керек. Өйткені сумақ нәрестенің жарасын тітіркендіреді.
- Аяқ пен қолғапты тым қатты байламауға ерекше назар аудару керек.
Қандай сәбилер бесікке салынбайды?
Жамбас буынының дисплазиясымен (қалыпты өсу) туылған нәрестелерді бесікке салуға болмайды. Себебі, олар аяқтарын бекітпей ашық ұстауды ұсынады. Балада осындай туа біткен ауру бар-жоғын анықтау үшін ортопедиялық тексеруден өту керек. Туа біткен жүрек ақауы бар балалардың тыныс алуы кейде қиындайды. Сондықтан оларға да бесік ұсынылмайды. Көбінесе артық салмағы бар нәрестелердің бас сүйегі туылған кезде деформацияланған. Нәтижесінде бас сүйегінің ішіндегі қан қысымы көтеріледі. Бұл аурумен ауыратын балаларға алаңдаушылық пен қыңырлық тән. Олар бесікте тербелсе, бесікті өте ақырын тербету керек.
