Химиялық қару туралы

ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:

Сүйікті жазушымыз Ғафур Ғұламаның «Шум бола» шығармасының желісі бойынша түсірілген аттас фильмді бәріміз де көрдік. Ондағы кейiпкерлер тiлiнде айтылатын диалогтардың көпшiлiгi қоғамға қанатты сөз түрiнде кең таралған. Мысалы, «Бірінші соққыда тізеге дейін...» немесе «Иннанкейинчи?» Дейтін Ходжибобо? Оны соққан бай әке. Осыны есіне алғанда адамның жүзінен күлкі ойнайды. Бірақ сол фильмнің тағы бір эпизодына назар аударғым келеді.

 

Шайханадағы бір топ адамның арасында бір зиялы адам дауыстап газет оқиды:

«Батыс Еуропа ұрыс даласындағы шайқас күшейіп, Германия үшін қауіпті болып барады. Вердон маңындағы шайқас қызу жүріп жатыр...».

Сіз оның не туралы екенін бірден түсінген шығарсыз?

1914 жылы тамызда Кайзер Германия бастаған бірінші дүниежүзілік соғыс белгілі бір уақыттан кейін одақтас державалардың әскерлерімен Германияның өзін талқандауға кірісіп, бұл ел үшін қауіп төндіретін бағытқа енді. Германияның соғыс әрекеттері барған сайын сәтсіздікке ұшырай бастады, армия айтарлықтай шығынға ұшырады. Осындай жағдайда неміс әскери қолбасшылығы жауға жаппай шабуыл жасауға қабілетті химиялық қару туралы Берлиндегі Физикалық химия және электрохимия институтына жүгінді. Бұл институттың басшысы - Фринц Габер (1868 - 1934) осы бағытта жұмыс істеп, неміс армиясын алғашқы химиялық қару - арнайы хлор газымен қамтамасыз етті. Айта кету керек, бір топ студенттер мұндай газды Габерден көп бұрын және мүлде басқа мақсатта синтездеген. Олардың ішінде белгілі ғалым Николай Зелинский (1861-1953), кейін өзі қатысқан жаңалық адамдарды өлтіру үшін қолданылып, оны арнайы антидот ойлап тауып, шығаруға итермелейтінін білген. Бірінші противогаздарды ар-ождан парызын ескере отырып жасаған Зелинский болды. Сонымен, Габерге оралсақ, ол неміс армиясына берген улы газбен толтырылған химиялық зарядтарды атқылайтын арнайы миномет тарихта алғаш рет 1915 жылы Бельгияның Фландриядағы Ипр ауылы маңындағы шайқаста қолданылған. Осыған байланысты бұл химиялық қару «Эприт газы» деп аталды. Ауаға у шашылғанда, көптеген одақтас жауынгерлер уланып, қабілетсіз болды. Негізінен, көздің шырышты қабығын ойып түсіретін күшті қасиетімен бұл жою қаруы жауынгерлердің тыныс алу жолдарын да тұншықтыратын әсер етті. Ұрыс даласының сұмдығын арттырып, көп шығынға ұшыратты. Арнайы заклинанияға қарсы бетперделер майданға әкелінгенге дейін неміс әскері бірнеше шайқаста одақтас әскерлерге осылайша шабуыл жасай алды. Антигаздар да сол кезде мінсіз болмады және қозғалыстағы үлкен армия үшін жеткілікті мөлшерде өндірілмеді...

Майдан даласындағы қыша газының алапат әсерін өз көзімен көрген америкалық суретші Джон Сингер (1856-1925) көз алдындағы сұмдық көрініске қатты әсер етіп, осы оқиғаға арнап «Газбен уланған» арнайы туындысын жасайды. :

Суретте көріп тұрғандай, химиялық қару қолданылған шайқаста жауынгерлердің мүрдесі әр жерде шашылып жатыр. Тірі қалған сарбаздардың бәрі кетті. Жолда қаруластарының мәйітін басып өтпеу үшін олар бір қатарда иық тіресе қозғалады.

Химиялық қарулар

...Химиялық қарудың басқа әскери қарулардан – шағын артиллериядан, авиациядан және т.б.-дан басты айырмашылығы – химиялық қарудың жаппай қырып-жоятын қасиеті бар. Химиялық қарумен уланған аймақтағы кез келген адам, әскери, азаматтық, дос немесе дұшпан болсын, өледі немесе біржола мүгедек болады. Химиялық қаруды тек қарсы жақта қолдану мүмкін емес. Одан қорғанбағандардың бәрі уланады.

Әдетте химиялық қару арнайы газ түрінде болады және бұл газ ұрыс алаңына таралса, белгілі бір радиуста адамдардың тыныс алу жүйесін, көздерін, тері қабаттарын зақымдап, қан айналымы мен миында күрт өзгерістер туғызады. белсенділік..

Кез келген химиялық қарудың әсер ету механизмі оны құрайтын улы заттардың улы қасиеттеріне сүйенеді. Химиялық қаруды қолдану әдістері де әртүрлі: дойбы, авиациялық бомбалар, газды қарулар, баллондық газ бүріккіштер және т.б. Жоғарыда айтылғандай, химиялық қару, ядролық және бактериологиялық қарулар сияқты, жаппай қырып-жою қаруы (ЖҚҚ) санатына жатады.

Химиялық қару түрлері

Химиялық қару келесі белгілермен ерекшеленеді:

• улы заттың адам физиологиясына әсері;

• тактикалық мақсат;

• экспозиция жылдамдығы;

• токсикалық әсердің ұзақтығы;

Уытты заттардың әсер ету түрі де кең:

— жойқын — жаудың әскери күштеріне барынша көп шығын келтіруге бағытталған. Бұл жағдайда орталық жүйке жүйесін бұзатын Зарин, Зоман, Табун және В-Газ сияқты препараттар қолданылады.

- Тері қабаттары мен көзге күшті токсикалық әсер ететін химиялық қарулар теріде терең цитологиялық өзгерістер (іріңді, жара, ісік) туғызып, көру қабілетін нашарлатуға бағытталған. Мұндай химиялық қарудың мысалы ретінде иприт және люзит газдарын келтіруге болады.

– Кәдімгі уларға негізделген химиялық қарулар кезінде олардың ағзаға әсері нәтижесінде қандағы оттегінің мөлшері күрт төмендейді. Мұндай заттарға циан қышқылы мен хлороцианин жатады.

— Тұншықтырғыш химиялық қару ең алдымен жоғарғы тыныс жолдары мен өкпені уландырады. Фосген мен дифосгеннің мұндай қасиеті бар.

Сондай-ақ, психохимиялық қарулар бар, олар адамды өлтірмей, уақытша психикалық өзгерістерге ұшыратады, мысалы, есін жоғалту, ұйқышылдық, есту қабілетінің жоғалуы, арбау, көру қабілетінің уақытша жоғалуы.жағдаяттарды тудырады. Мұндай химиялық қаруды Батыс елдерінің полициясы ішкі тәртіпсіздіктерді басу үшін жиі қолданады. Мұндай заттарға хинуклид-3-бензилат (BZ) және лизерг қышқылы диэтиламид жатады.

Химиялық қаруды қолдану тарихы

Жоғарыда аталғандардан басқа химиялық қарудың басқа да түрлері бар, мысалы, Қырым соғысында (1854 ж.), Севастопольді қоршау кезінде британдық әскерилер арнайы заттар – одоранттарды (сасиккозан эффектісі) пайдаланды. Вьетнам соғысында АҚШ армиясы дефолианттарды пайдаланды. Бұл Вьетнам азаттық армиясы жасырынған қалың бұталарға жапырақ тастауды көздесе керек.

Бірінші дүниежүзілік соғыста химиялық қарулар қолданыла бастағанда, олардың ұрыс тұрғысынан тиімділігі төмен болды. Химиялық қарудың тиімділігі көп жағдайда ауа райына – желдің бағыты мен күшіне байланысты болды. Жаудың өзі өзінің химиялық қаруынан үлкен шығынға ұшырап, кәдімгі артиллериядан пайдасы шамалы еді. Кейінгі соғыстарда бірінші дүниежүзілік соғыстағыдай химиялық қару кең көлемде қолданылмаса да, ерекше жағдайларда қолданылды. Мысалға:

- 1920-1926 жж. Риф соғысында Испания мен Франция;

- 1935-1936 жж. екінші италиялық-эфиопиялық соғыста итальяндықтар;

-Жапония 1937-1945 жж. екінші қытай-жапон соғысында;

-1938 ж., Хасан көліндегі КСРО-Жапония жанжалындағы бұрынғы одақтас;

— 1941-1945 жж. Екінші дүниежүзілік соғыста фашистердің қолымен (Аджимушкай тас жауын);

- Тонкиндік қақтығыс (Вьетнам соғысы) 1957-1975, екі жақ;

-1962-1970 жж. Йемендегі азаматтық соғыстағы Египет армиясы;

— 1980-1988 жылдардағы Иран-Ирак соғысындағы екі тарап;

– 2003 жылғы Ирак соғысында көтерілісшілер химиялық қару қолданған.

Сонымен қатар, 1995 жылы «Аум Сенрикё» лаңкестік тобы Токио метросында зарин газымен диверсиялық әрекеттер жасаған. Екінші дүниежүзілік соғыста фашистер басып алған аумақтардағы халықты және концлагерьлердегі әскери тұтқындарды жою үшін «Циклон-В» деп аталатын химиялық қаруды қолданды.

Химиялық қаруды қолдануға тыйым салу

Бірнеше халықаралық келісімдер арқылы химиялық қаруды қолдануды жою әрекеті жасалды.

Олардың біріншісі – 1889 жылғы Гаага конвенциясы, ол 23-бапта жалғыз мақсаты тірі жауды өлтіру болып табылатын әскери қаруға тыйым салу туралы халықаралық келісімге келді. Кейінірек Бірінші дүниежүзілік соғыстың қайғылы асқынуларын ескере отырып, 1925 жылы Химиялық қаруды қолдануға тыйым салу туралы Женева конвенциясы қабылданды. 1993 жылға қарай химиялық қаруды жасауға, өндіруге, жинақтауға және пайдалануға тыйым салу және бар химиялық қаруды жою туралы тағы бір арнайы халықаралық конвенция қабылданды.

Қазіргі кездегі химиялық қарулар:

Шындығында, бұл мақаланы дайындауға бірінші дүниежүзілік соғыстың тарихы емес, қазіргі кездегі бейбітшілікке төнген қауіптер себеп болды. Қазіргі уақытта арнайы халықаралық резолюциялармен әлемнің барлық аймақтарында жаппай қырып-жоятын химиялық қаруға тыйым салынған. Соғыс қимылдарында химиялық қарудың кез келген түрін қолдануға 1993 жылғы халықаралық келісімде қатаң тыйым салынды. Дегенмен, соған қарамастан, тыйым салынған химиялық қаруды соғыс қимылдарында қолданғаны туралы хабарлар батыстық БАҚ-тың жетекшілігімен көбірек таралуда. Атап айтқанда, 2011 жылы басталған «Араб көктемі» революциялық толқынының әсерінен Сирия елінде өршіп кеткен ішкі қарулы қақтығыс әлем жұртшылығының назарында. Үкімет күштері мен қарулы содырлар арасында жалғасып жатқан әскери қақтығыстарда химиялық қаруды қай тарап пайдаланғаны белгісіз және газды үкімет әскерлері пайдаланды деген хабарлар әлемнің жетекші бұқаралық ақпарат құралдары тарапынан жүйелі түрде сынға алынуда. Қазіргі уақытта халықаралық сарапшылар тобы Сирияда арнайы тергеу жұмыстарын жүргізе бастады, шындық жақын арада анықталады деген үміт бар.

PS

Расында, адам өмірі қымбат, оны ең жоғары сый – өмір сыйымен салыстыру ең ауыр қылмыс саналады. Осыған байланысты химиялық қару ғана емес, адам өлтірудің кез келген құралы ешқашан ақталмайды.

Сирияда жалғасып жатқан қарулы қақтығыста химиялық қару қолданылғанын уақыт көрсетеді. Дегенмен, үкімет күштері мен қарулы содырлар арасында жалғасып жатқан әскери қақтығыстар елдің экономикасы мен әлеуметтік инфрақұрылымын толығымен жойды. Саяси басшылықтың салдарынан көптеген жазықсыз бейбіт тұрғындар қаза тауып, миллиондаған жергілікті халық туған жерлерін тастап кетуге мәжбүр болды.

Шындыққа терең үңілсек, Таяу Шығыстағы осынау елдегі қарулы қақтығысқа сырттан қолдау көрсетіліп, дін атын жамылған радикалды діни-экстремистік көңіл-күйдегі түрлі лаңкестік топтар ойнап жатқанын түсіну қиын емес. мұнда басты рөл. Сирия және басқа да кейбір араб елдерін алсақ, діни фанатизм, сепаратизм, түбегейлі діни реформаларды жақтайтын түрлі топтар, ең сорақысы, дін маскасын жасырып, өзінің барлық зұлымдық және арам пиғылды әрекеттерін елімізде жүргізетін деструктивті террористік ағымдар. діннің аты.Елсіздік пен немқұрайлылықтың қаншалықты қайғылы және қайғылы салдарларға әкелетінін көреміз. Дер кезінде алдын алмаған дерт бүкіл елді күйретіп, бұрын-соңды болмаған демографиялық және экономикалық шығынға ұшыратты. Құрбандар саны күн санап артып келеді. Бір нәрсе анық – Сириядағы қақтығысты қарулы жолмен шешу мүмкін емес. Оны бейбіт жолмен, өзара келіссөздер арқылы, дипломатиялық әдістермен шешу керек. Елбасымыз айтқандай: Ойға қарсы, Идеяға Идеяға қарсы, Надандыққа қарсы тек ағартушылықпен күресу керек.

Осындай келеңсіз жағдайларға қарап, біз, тәуелсіз Өзбекстан азаматтары, еліміздегі береке-бірлік, береке-бірлік, отбасылық татулық үшін мың да бір алғыс айтуымыз керек. Біздің қолымыздағы тұрақты бейбітшілік сыйы – отбасымыздың, ауданымыздың, қаламыздың, Ұлы Отанымыздың ең үлкен байлығы. Осы игілікті көздің қарашығындай сақтап, кейінгі ұрпаққа азат, гүлденген Отанды қалдыру – біздің қасиетті азаматтық борышымыз. Еліміздің тыныштығы, экономикалық дамуы, келешегі зор болуы үшін барымызды салсақ, осы киелі ел алдындағы перзенттік борышымызды өтейміз.

 

Еліміздің тыныштығы бұзылмасын, Тәуелсіздігіміз мәңгілік болсын!

orbita.uz