Сабыр мен қанағат адамға қашанда қажет. Жақсылық келсе, жамандық келсе, зиян келсе, пайда бар. Сабыр сөзінің бір мағынасы – дағдарыс кезінде өзін ұстау.
Сабырдың илаһи мағынасына қатысты ғалымдар бір-бірін толықтыратын бірқатар анықтамалар берген:
Сабыр – нәпсінің ең көркем амалдарының бірі, ол – жақсы, әдемі емес нәрселерден тыйылу.
Сабыр – Құран мен сүннет үкімдеріне берік болу.
Сабыр - қиыншылық келгенде сыпайы болу.
Сабыр – қиналған кездегі жүректің төзімділігі.
Сабыр үш бөліктен тұрады:
1. Аллаға мойынсұнушылыққа сабыр ету.
2. Күнәдан тыйылуға сабыр ету.
3. Алланың сынағына сабыр ету.
Алла Тағала Құранда былай дейді: (Шура сүресі, 43-аят).
Бұл аятта Алла тағала сабырға шақырып, кешірім жасауды бұйырады. Біріншіден, бұл жұмысты орындау оңай емес. Оның үстіне жақсы қасиеттер көп насихатталса, соғұрлым аз.
Әлемдегі жағдай басқаша болуы мүмкін. Кейде қылмыскерлер, тирандар мен агрессорлардың жолы болатын сияқты. Осылай қарасаң, еңбектері тамаша, күндері қуаныш пен шаттықпен өтіп жатқан сияқты. Оларда дүниенің бәрі болмаса да жартысы болсын, бірақ бес күндік өткінші дүние шүберектерінің құны неде? Оған қол жеткізгендер шын мәнінде не істейді? Бірақ сабыр еткендер ерлік істерін жасап, сауабын толық алады.
Аллаһ Тағала былай деді: (Зүмәр сүресі, 10-аят).
Кейбір ғұламаларымыз: «Сауап науқасқа берілсе, санаусыз көптеп беріледі» деген.
Сабырлық – әрбір мұсылман еркек пен әйелдің бойында болуы керек қасиет. Осы ұлы қасиетсіз адам мұсылманның ұсынысы мен әмірін орындай алмайды. Адам басына түскен апаттарға төзе білуі керек. Ол ұмтылған жоғары лауазымдарға жету жолында шыдамды болуы керек. Сабыр ғана түрлі сынақтар мен сынақтардан өтеді.
Аллаһ Тағала былай деді: «Сабыр етіп, жақсылық істегендер үшін кешірім және үлкен сыйлық бар».
Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.): «Жаным қолында болған Заттың атымен ант етемін, Аллаһ бір мүмін құлға не бұйырса, ол үшін қайырлы болады. Қуанса шүкіршілік етеді, жақсы болады. Ренжісе сабыр етеді, өзіне жақсы болады. Бұл тек мүміндерге арналған.
Тағы да Аллаһ Тағала: «Сабыр және намаз арқылы жәрдем тілеңдер. Әрине, бұл сынғандардан басқа кез келген адам үшін керемет нәрсе ». (Бақара сүресі, 45-аят).
Демек, мұсылман әр нәрсеге ынтамен ұмтылады, сонымен бірге Алладан жәрдем тілейді. Сабыр, теріс мағынада, көбісі елестететіндей, «Мен не болса да шыдамдымын» деп шыдамдылық емес, Алланың айтқанын орындау барысында кездесетін қиындықтарды жеңудегі шыдамдылық. Сабырдың ең маңызды ауасы – шыдамдылық, нәпсі мен ләззатты қалдырып, Алланың айтқанымен жүру. Намаз болса, адамды Алла Тағалаға байланыстыратын, намаз арқылы адам күш-қуат, шыдамдылық, төзімділік пен шыдамдылыққа ие болатын нәрсе. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қиын іс түскенде намазға асығатын.
Аллаһ Тағала Құранда: «Әй, иман келтіргендер! Сабыр және дұға арқылы жәрдем тілеңдер. Күдіксіз Алла сабыр етушілермен бірге. (Бақара сүресі, 153-аят).
Сабырға шақыру Құранда талай рет қайталанады. Өйткені Аллаға мойынсұнуда да, күнәдан сақтануда да, жолдағы кедергілерді жеңуде де, әлсіздікте де, нәпсісін тыюда да сабыр қажет.
Бұрынғы ғұламаларымыздың бірі сабырды негізінен үшке бөлген:
1. Алла харам еткен нәрселерден және күнәдан тыйылуға сабыр ету.
2. Сауығу және құрбандық шалу.
3. Қиындық пен қиындыққа сабыр ету.
Демек, мүмін мұсылман құл бұл қиындықтарды жеңу үшін үлкен сабырға ие болуы керек. Бірақ әр нәрсенің шегі болатыны сияқты, кейде шыдамның таусылуы мүмкін. Бұл жағдайда тек дұға көмектеседі. Намаз – шексіз көмекші. Ол – күш-қуат, күш-қуат, жүрекке тірек, сабырға - сабыр, сабырлық пен байсалдылық. Сол себепті Алла Тағала мұсылман үмбетін қиындықтың алдында тұрған сабыр мен намазға шақырып, сосын: «Расында Алла сабыр етушілермен бірге» дейді.
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өз хадисінде: «Кімге Алла тағала сабырлық нәсіп етсе, ол ешқашан сауаптан құр қалмайды», – деген.
Сабыр иманның жартысы. Әрине бұл өмірде құл сыналады. Кейде жақсы жағдайлармен, кейде қиындықтармен және қиындықтармен. Мұның бәрі тұрақты шыдамдылықты қажет етеді. Сабырдың ең жоғары деңгейі - адам қиналған кездегі алғашқы минуттардағы шыдамдылық.
Әнас ибн Мәликтен риуаят етілген. Бірде Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қабірдің алдында жылап отырған әйелдің қасынан өтіп бара жатып: «Ей, әйел, Аллаһтан қорқ және мұндай жағдайда сабыр ет», – дейді. Ол: «Алыс жүр, сен мен сияқты жаман емессің» деді. Әйел оны танымады. Оған: «Сізбен сөйлескеніңіз – Пайғамбар болды», – деп айтылды. Әйел дереу Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) есігінің алдына келіп: «Мен сені танымаймын», - деді. Ол: «Сабыр – бірінші соққы», – деді.
Пайғамбар (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) одан тек жоғалтқанына сабыр етіп, Алланың сауабына жетуін сұрады. Әрине, нағыз шыдамдылық – бұл бірінші рет шынайы болатынын айтты.
Мұсылманның үлкенді-кішілі пәлекетке, ауыр дертке, тікенекке шыдамдылығы күнәларына кәффарат екені айтылады.
Әбу Һурайрадан (р.а.) риуаят етілген хадисте Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Ол өзінің қателіктерін өтейді», - деген.
Басқа бір хадисте мұсылман құл үшін ауруға төзу жәннатқа жетелейді делінген.
Атадан риуаят етілген хадисте Ибн ‘Аббас маған: «Саған жәннат тұрғындарынан бір әйел көрсетейін бе?», – деді. ол айтты. — Иә, — дедім мен. «Бұл қара нәсілді әйел. Ол Пайғамбарға (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) келіп: «Уа, Алланың Елшісі, мен ұстамамен ауырып жатырмын. Ол: «Егер қаласаң және сабыр етсең, саған жұмақ болады. Алладан сауығып кетуің үшін дұға етемін». Ол: «Мен шыдамдымын, бірақ мен ашуым керек. Аллаға дұға ет, мен өзімді танытпауым үшін». Сонда пайғамбарымыз ол үшін дұға етті.
Демек, адам өмір бойы, қандай жағдайда да сабырмен, қанағатпен өмір сүруі керек. Сабырлық – барлық ізгі қасиеттердің негізі. Сондықтан Алла тағала Құранда сабырлылық мүміндердің басты қасиеттерінің бірі екенін қайта-қайта баяндайды. Ғұламаларымыз «Қасиет тұтас дене сияқты болса, сабыр сол дененің бастауы» дейді.
Пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) екі сахабасы кездескенде бір-біріне Аср сүресін оқымай тарамайтын. Онда олар бір-бірін сабырға шақырып, бұл аяттың екі дүние бақытын қалай беретінін түсіндірді.
Алланың сүйіспеншілігіне ие болу, оның сүйікті құлы болу – адам үшін ең үлкен бақыт емес пе? Олай болса, Алла Тағаланың сүйіспеншілігіне қалай жетуге болады, Оның разылығына қалай қол жеткізуге болады, Жәннаттың ұлы нығметіне қалай қол жеткізуге болады деген сұрақтардың жауабы Аллаһ Тағаланың келесі аяты.
«Алла сабырлыларды жақсы көреді».
Алла Тағала баршамызға өзінің махаббатын нәсіп етсін.
