Бул макалада балдарга ылайыксыз, туура эмес жана ылайыксыз ысымдардын жыйнагы камтылган. Ушул жана ушуга окшош аттарды колдонбогонуңуз оң. Дегеле ымыркайга ат коюудан мурун тандап алган ысымды жакшылап изилдеп, илим акылынан кеңеш алууну унутпаңыз.
Жараткандын эң чоң нээматтарынын бири – бала. Анын эр жетип, чоңоюп, эр жетип, инсан катары турмуштан өз ордун табышы ата-эне үчүн түгөнгүс бакыт. Балага кооз ат тандоо – бул Аллах берген бул немат-жакшылыкты таануу жана баалоо дегендик. Анткени сулуу, мазмундуу ысым адамдын кулк-мүнөзүн сулуу кылат. Тескерисинче, келесоо, жаман аттардын мааниси эч кимге жакпайт. Балага кандай ысымдар туура келбей турганын Өзбекстан мусулмандарынын башкармалыгынын фатва тобунун суроолорунан жана алардын жоопторунан билсе болот.
Суроо: Абдурасул деген ысым эмнени билдирет?
Жооп: Абдурасул деген ысым пайгамбардын кулу дегенди билдирет. Мындай ысымдарды өзгөрткөн жакшы.
Суроо: Менин атым Шахрух. Көптөгөн динчил жана такыба тааныштарым атымды өзгөртүүгө кеңеш берип жатышат. Менин атым биздин динге туура келбейт. Ушундайбы?
Ж: Мүмкүн болсо, алмаштырганыңыз жакшы.
Суроо: Кыздын атын Санам коюу жакшы эмес деп уктум. Менин кызымдын аты Гулсанамхан, бул ысымдын мааниси кандай жана кызга бул ысымды койсо болобу?
Жооп: Санам (ṣnm) арабча буркан дегенди билдирет. Ошон үчүн мындай деп атабаш керек. Ар бир ата-эне баласына ат коюуда өзүнө жаккан, кулагына кооз угулат деген ысымды коё бербей, ал ысымдын маанисин илимдүү адамдардан сурашы керек. Шахсанам, Гүлсанам сыяктуу ысымдарды колдонууга болбойт. Кудай колдосун.
Суроо: Учурда 3-баламдын боюмда бар. Экспертизага барсам кыз бала дешти (дагы бир Кудай билет). Кудай буйруса анын атын Сафина койгубуз келди. Сафина Нух пайгамбардын кемесинин аты. Балабызга ушул ысымды бере алабызбы?
Жооп: Балаңызга жакшы маанини чагылдырган ысымдарды коюшуңуз керек. Суроодо сиз айткан “Сафина” сөзү арабча “кеме” дегенди билдирет. Балага кооз ат коюу ата-эненин милдеттеринин бири. Кудай колдосун.
Суроо: Менин жээнимдин аты Мафтуна Хан. Бул ысымдын мааниси жакшы эмес деп уктум, чынбы?
Жооп: Араб тилинде бул сөз эки формада болушу мүмкүн. Мафтуна сөзүнүн араб тилинен которгондо мааниси «бир нерсеге берилип кеткен», «туура жолдон адашкан» жана «акыл уурдалган», «күйгөн» дегенди билдирет. Андыктан мындай ысымды колдонбоону кеңеш кылабыз. Кудай колдосун.
Суроо: Мухриддин деген ысымдын маанисин сурайын дегем. Аллах илиминизди арттырсын.
Жооп: Арабча “Мухрун” бээге айтылат. Бул ысым салтыбызда бар болгону менен динчил адамдар арасында салттуу ысымдардын катарына кирбейт. Бул ысымдын маанисин чечмелеп көрсөк, «диндин жаш уулу» же «жаш кезинен динчил» дегенди билдирет деп үмүттөнсөк болот. Кудай колдосун.
Суроо: Жакында уулдуу болдук, атын Алазим койгубуз келет. Бул ысым Жараткандын ысымдарынын бири, пенделердин ысымы Абдулазим болот дешти. Улуу баламдын аты Алазиз, анын да атын өзгөртүү керек дешти. Ушул маселени түшүндүрүп бериңизчи.
Жооп: Ооба, ат коюуда Аллахтын кооз ысымдарынын алдына «абду» сөзү коюлат. Өзүңүздү Абдулазим деп атаңыз. Улуу уулуңуз Алазиздин атын Азиз же Абдулазиз деп өзгөртүңүз. Ат коюу маанилүү иш болуп саналат. Демек, адам баласына өзүнө жаккан ысымды койбой, бул ысымдын маанисин, ат коюуга болобу же жокпу, илим ээлеринен сурап, анан атын коюшу керек. Кээ бир мусулман калкыбыз балдарына мусулман эместердин, мисалы, коомдук жашоосу бизге белгисиз футбол жылдыздарынын, же кээ бир индиялык актрисалардын ысымдарын коюп жатканы өкүнүчтүү. Мындай ат коюу баланын укугун бузуу болуп саналат.
Суроо: Кудай мага береке берип, уулдуу болсом, анын атын Амалмухаммад коё аламбы?
Жооп: Сиз айткан ысым туура нерсени билдирбейт. Андыктан мындай ат коюудан алыс болуңуз.
Суроо: Кызыбыздын атын түркчө Элиф кое алабызбы? Түркия дагы мусулман мамлекети деп уктум.
Жооп: Түрк тилинде «Элиф» сөзү араб алфавитинин биринчи тамгасы болгон «Алиф» дегенди билдирет. Бул каттын аты эле. Башка мааниси жок. Кызыңызга сонун маанидеги ат койгонуңуз оң. Кудай колдосун.
