14 dekabr 2020-yil, Dushanba. Yilning 349-kuni. Yil tugashiga 17 kun qoldi.
?TARIXIY VOQEALAR?
● 557-yil — Konstantinopol zilzila natijasida jiddiy zarar ko’rdi.
● 835-yil — Shirin shudring hodisasi: Tan sulolasi imperatori Venzong Tang saroyining qudratli xizmatkorlarini o’ldirish uchun fitna uyushtirdi, ammo fitna bekor qilindi.
● 1287-yil — Sent-Lusiya toshqini: Gollandiyadagi Zuiderzee dengiz devori qulab tushdi va 50 mingdan ortiq odam halok bo’ldi.
● 1542-yil — Malika Meri Styuart otasi Jeyms V vafotidan bir hafta o’tgach Shotlandiya malikasi bo’ldi.
● 1650-yil — Anne Greene noqonuniy o’lik tug’ilishini yashirgan holda, bolani o’ldirgani uchun Angliyadagi Oksford qasrida osib qo’yilgan. Ertasi kuni u disektsiya xonasida tiklanadi va afv etilib, 1659 yilgacha yashaydi.
● 1751-yil — Avstriyaning Viyner Noyshtadt shahrida Tereziya harbiy akademiyasi tashkil etildi.
● 1780-yil — asoschi ota Aleksandr Xemilton Nyu-Yorkning Olbani shahridagi Schuyler Mansion-da Elizabeth Schuyler Hamiltonga uylanadi.
● 1782-yil — aka-uka Montgolfyelar Frantsiyada birinchi marta uchuvchisiz havo shari bilan uchishdi; u qariyb 2 km (1,2 milya) suzadi.
● 1812-yil — Frantsiyaning Rossiyaga hujumi nihoyasiga yetdi, chunki Grande Armening qoldiqlari Rossiyadan chiqarib yuborildi.
● 1814-yil — 1812 yilgi urush: Qirollik floti Luiziana shtatidagi Borgne ko’li ustidan nazoratni qo’lga oldi.
● 1819-yil — Alabama AQShning 22-shtati bo’ldi.
● 1836-yil — Toledo urushi norasmiy ravishda tugadi.
● 1863-yil — Amerika fuqarolar urushi: Sharqiy Tennesi shtatidagi Bin Stansiyasidagi jangda general Jeyms Longstrit boshchiligidagi Konfederat g’alabasi Noksvill kampaniyasini tugatdi, ammo Longstrit kelasi bahorda Virjiniyaga qaytib kelganda juda kam yutuqlarga erishdi.
● 1896-yil — Glazgo tuman metro kompaniyasi tomonidan Glazgo yer osti temir yo’lining ochilishi.
● 1900-yil — Kvant mexanikasi: Maks Plank o’zining qora tanali nurlanish qonunining nazariy kelib chiqishini taqdim etdi.
● 1902-yil — Tijorat Tinch Okean Kabel kompaniyasi San-Frantsiskodan Honolulugacha bo’lgan birinchi Tinch okeani telegraf kabelini o’tkazdi.
● 1903-yil — aka-uka Raytlar Rayt Flyeri bilan Shimoliy Karolina shtatidagi Kitti Xokda uchishga birinchi urinishlarini boshladilar.
● 1907-yil — Tomas V. Louson, issiqlik dvigatelisiz eng katta kema, Sillli orollari ichidagi Hellweather rifi yaqinida quruqlikda va asoschilarini yugurib ketdi. Uchuvchi va 15 dengizchi halok bo’ladi.
● 1909-yil — Yangi Janubiy Uels Bosh vaziri Charlz Veyd hukumatning taslim bo’lish to’g’risidagi qonuni imzoladi (1909), rasmiy ravishda Avstraliyaning poytaxt hududini yaratish uchun davlat erlarini Hamdo’stlikka o’tkazishni yakunladi.
● 1911-yil — Roald Amundsenning jamoasi, tarkibida Olav Byaland, Xelmer Xanssen, Sverre Xassel va Oskar Visting bor. Janubiy qutbga birinchi bo’lib etib keldi.
● 1913-yil — Haruna, to’rtinchi va Kongo sinfidagi so’nggi kema, birinchi jahon urushi va Ikkinchi jahon urushi paytida Yaponiyaning ishchi otlaridan biriga aylandi.
● 1918-yil — 1918 yilgi Birlashgan Qirollikning umumiy saylovlari bo’lib o’tdi, birinchi bo’lib ayollarga ovoz berishga ruxsat berildi.
● 1955-yil — Albaniya, Avstriya, Bolgariya, Kambodja, Seylon, Finlyandiya, Vengriya, Irlandiya, Italiya, Iordaniya, Laos, Liviya, Nepal, Portugaliya, Ruminiya va Ispaniya Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xavfsizlik Kengashining 109-sonli qarori orqali Birlashgan Millatlar Tashkilotiga qo’shilishdi.
● 1964-yil — Amerika Fuqarolik Huquqlari Harakati: Atlanta yuragi Motel AQShga qarshi: AQSh Oliy sudi Kongress kamsitishga qarshi kurashish uchun Konstitutsiyaning savdo bandidan foydalanishi mumkinligi to’g’risida qaror chiqardi.
● 1971-yil — Bangladeshni ozod qilish urushi: Sharqiy Pokistonning 200 dan ziyod ziyolilari Pokiston armiyasi va ularning mahalliy ittifoqchilari tomonidan qatl etilgan. (Ushbu sana Bangladeshda shahid bo’lgan ziyolilar kuni sifatida nishonlanadi).
● 1972-yil — Apollon dasturi: Eugene Cernan, u va Harrison Shmitt Apollon 17 missiyasining uchinchi va oxirgi ekstravekulyar faoliyatini (EVA) tugatgandan so’ng, oyda yurgan so’nggi odam.
● 1981-yil — Arab-Isroil mojarosi: Isroilning Knesseti Golan tepaliklari to’g’risidagi qonunni ratifikatsiya qildi va Isroil qonunlarini bosib olingan Golan tepaliklariga qadar tarqatdi.
● 1985-yil — Uilma Mankiller Cherokee Nationning bosh rahbari sifatida saylangan birinchi ayol sifatida ish boshladi.
● 1999-yil — toshqin yomg’irlar Venesuelaning Vargas shahrida toshqinlarni keltirib chiqardi, natijada o’n minglab odamlar halok bo’ldi, minglab uylar vayron bo’ldi va shtat infratuzilmasi butunlay qulab tushdi.
● 2003-yil — Pokiston prezidenti Parvez Musharraf suiqasd qilishdan zo’rg’a qochib qutuldi.
● 2004-yil — Dunyodagi eng baland ko’prik bo’lgan Millau Viaduct rasmiy ravishda Frantsiya, Milau yaqinida ochilgan.
● 2008-yil — Muntadxar al-Zaidi o’z poyabzalini o’sha paytdagi AQSh tomon otdi. Prezident Jorj V.Bush Iroqning Bog’dod shahrida o’tkazilgan matbuot anjumani paytida.
● 2012-yil — Sendi Xuk boshlang’ich maktabida otishma: Konnektikut shtatidagi Sendi Xuk shahrida qurolli odam bilan birga 28 kishi o’ldirildi.
● 2013-yil — Janubiy Sudanda davlat to’ntarishiga urinish davom etgan janglarga va yuzlab qurbonlarga olib keldi.
● 2017-yil — Uolt Disney kompaniyasi «21-asr Fokusi» ni, shu jumladan «20-asr Foks» kinostudiyasini 52,4 milliard dollarga sotib olishini e’lon qildi.
?TAVALLUD TOPGANLAR?
● 1009-yil — Go-Suzaku, Yaponiya imperatori (1045-yilda vafot etgan).
● 1546-yil — Tycho Brahe, daniyalik astronom va kimyogar (1601-yilda vafot etgan).
● 1607-yil — Yanos Kemeni, venger knyazi (1662 yilda vafot etgan).
● 1625-yil — Barthélemy d’Herbelot, frantsuz sharqshunosi va akademik (1695 yilda vafot etgan).
● 1631-yil — Anne Konvey, ingliz faylasufi va muallif (1679 yilda vafot etgan).
● 1678-yil — Deniel Nil, ingliz tarixchisi va muallif (1743 yilda vafot etgan).
● 1777-yil — Du Pre Aleksandr, Kaledonning ikkinchi grafligi, irlandiyalik siyosatchi, Tyron leytenanti (1839-yilda vafot etgan).
● 1832-yil — Daniel H. Reynolds, amerikalik general, advokat va siyosatchi (1902 yil vafot etgan).
● 1894-yil — Aleksandr Nelke, estoniyalik amerikalik rassom va duradgor (1974 yil vafot etgan).
● 1895-yil — Buyuk Britaniyadan Jorj VI (1952 yil vafot etgan)
● 1895-yil — Pol Eluard, frantsuz shoiri muallif (1952 yil vafot etgan).
● 1896-yil — Jimmi Dolittl, amerikalik general va uchuvchi, «Faxriy medal» sohibi (1993 yil vafot etgan).
● 1897-yil — Kurt Shushnigg, italiyalik-avstriyalik huquqshunos va siyosatchi, Avstriyaning 15-federal kansleri (1977 yil vafot etgan).
● 1897-yil — Margaret Chase Smit, amerikalik o’qituvchi va siyosatchi (1995 yil vafot etgan).
● 1899-yil — DeFord Beyli, Amerika shuhrat zali va blyuz musiqachisi (1982 yil vafot etgan).
● 1901-yil — Anri Koshe, frantsuz tennischisi (1987 yil vafot etgan).
● 1901-yil — Yunonistonlik Pol (1964 yilda vafot etgan).
● 1908-yil — Morey Amsterdam, amerikalik aktyor, qo’shiqchi va ssenariy muallifi (1996 yilda vafot etgan).
● 1908-yil — Mariya Szepes, vengriyalik jurnalist, muallif va ssenariy muallifi (2007 yilda vafot etgan).
● 1911-yil — Xans fon Ohayn, germaniyalik amerikalik fizik va muhandis (1998 yil vafot etgan).
● 1914-yil — Frantsiya Milčinski — Ježek, sloven shoiri, satirik, hajvchi, aktyor, bolalar yozuvchisi va rejissyori.
● 1914-yil — Rozalin Tyork, amerikalik pianinochi va klaviatura chaluvchisi (2003 yil vafot etgan).
● 1916-yil — Shirli Jekson, amerikalik yozuvchi va qissa yozuvchisi (1965 yil vafot etgan).
● 1922-yil — Nikolay Basov, rus fizigi va akademik, Nobel mukofoti laureati (2001 yil vafot etgan).
● 1922-yil — Don Xyuitt, amerikalik jurnalist va prodyuser, «60 daqiqa» yaratdi (2009 yil vafot etgan).
● 1922-yil — Junior J. Spurrier, amerikalik serjant, «Faxriy medal» sohibi (1984 yil vafot etgan).
● 1923-yil — Jerar Reve, gollandiyalik belgiyalik yozuvchi va shoir (2006 y. Vafot etgan).
● 1924-yil — Raj Kapur, hind aktyori, rejissyor va prodyuser (1988 yil vafot etgan).
● 1925-yil — Sem Jons, amerikalik beysbolchi (1971 yil vafot etgan).
● 1927-yil — Koos Rietkerk, gollandiyalik huquqshunos va siyosatchi, Gollandiya ichki ishlar vaziri (1986 yil vafot etgan).
● 1931-yil — Vladimir-Georg Karassev-Orgusaar, estoniyalik rejissyor va siyosatchi (2015 yil vafot etgan).
● 1932-yil — Jorj Furt, amerikalik aktyor va dramaturg (2008 yil vafot etgan).
● 1934-yil — Shyam Benegal, hind rejissyori va ssenariy muallifi
● 1934-yil — Charli Xodj, amerikalik gitara chaluvchi va qo’shiqchi (2006 yil vafot etgan).
● 1935-yil — Lyuis Arket, amerikalik aktyor, prodyuser va ssenariy muallifi (2001 yil vafot etgan).
● 1935-yil — Li Remik, amerikalik aktrisa (1991 yil vafot etgan).
● 1938-yil — Leonardo Boff, braziliyalik ilohiyotshunos va muallif
● 1624-yil — Charlz Xovard, Nottingemning 1-grafligi, ingliz siyosatchisi, lord Oliy Admiral (1536 yilda tug’ilgan).
● 1651-yil — Per Dyupy, frantsuz tarixchisi va olimi (1582 yilda tug’ilgan).
● 1735-yil — Tomas Tanner, ingliz episkopi va tarixchisi (1674 yilda tug’ilgan).
● 1741-yil — Sharl Rollin, frantsuz tarixchisi va o’qituvchisi (1661 yilda tug’ilgan).
● 1785-yil — Jovanni Battista Sipriani, italiyalik rassom va gravyurachi (1727 yilda tug’ilgan).
● 1788-yil — Karl Filipp Emanuil Bax, nemis pianistoni va bastakori (1714 yilda tug’ilgan).
● 1788-yil — Ispaniyalik Charlz III (1716 yilda tug’ilgan).
● 1799-yil — Jorj Vashington, amerikalik general va siyosatchi, AQShning 1-prezidenti (1732 yilda tug’ilgan).
● 1831-yil — Martin Baum, amerikalik ishbilarmon va siyosatchi, Tsitsinnati shahrining 5-meri (1765 yilda tug’ilgan).
● 1842-yil — Ben Krak-O, Palmas burnidagi bir necha qabilalarning shohi
● 1860-yil — Jorj Xemilton-Gordon, 4-Aberdin grafligi, Shotlandiya-ingliz siyosatchisi, Buyuk Britaniyaning Bosh vaziri (1784 yilda tug’ilgan).
● 1861-yil — Albert, Buyuk Britaniyaning shahzoda konsorti (1819 yilda tug’ilgan).
● 1865-yil — Yoxan Georg Forchhammer, daniyalik geolog va mineralogist (1794 yilda tug’ilgan).
● 1878-yil — Buyuk Britaniyaning malika Elis (1843 yilda tug’ilgan).
● 1920-yil — Jorj Gipp, amerikalik futbolchi (1895 yilda tug’ilgan).
● 1927-yil — Julian Sochocki, rus matematik va akademik (1842 yilda tug’ilgan).
● 1937-yil — Fabian de la Rosa, filippinlik rassom va o’qituvchi (1869 yilda tug’ilgan).
● 1940-yil — Anton Korosec, sloveniyalik ruhoniy va siyosatchi, Yugoslaviyaning 10-Bosh vaziri (1872 yilda tug’ilgan).
● 1944-yil — Lyupe Velez, meksikalik aktrisa (1908 yilda tug’ilgan) [6].
● 1947-yil — Stenli Bolduin, ingliz leytenanti va siyosatchi, Buyuk Britaniyaning Bosh vaziri (1867 yilda tug’ilgan).
● 1956-yil — Juho Kusti Paasikivi, fin yuristi va siyosatchisi, Finlyandiyaning 7-prezidenti (1870 yilda tug’ilgan).
● 1963-yil — Dina Vashington, amerikalik qo’shiqchi va pianinochi (1924 yilda tug’ilgan).
● 1970-yil — Frants Shlegelberger, nemis sudyasi va siyosatchisi, Germaniya reyxining adliya vaziri (1876 yilda tug’ilgan).
● 1971-yil — Mufazzal Haydar Chaudxuri, bangladeshlik tilshunos va olim (1926 yilda tug’ilgan).
● 1971-yil — Munier Choudhury, Bangladesh muallifi, dramaturg va tanqidchi (1925 yilda tug’ilgan).
● 1971-yil — Shahidulloh Kayzer, bangladeshlik jurnalist va muallif (1927 yilda tug’ilgan).
● 1974-yil — Valter Lippmann, amerikalik jurnalist va muallif (1889 yilda tug’ilgan).
● 1978-yil — Salvador de Madariaga, ispaniyalik tarixchi va diplomat, Evropa kollejiga asos solgan (1886 yilda tug’ilgan).
● 1984-yil — Visente Aleykandre, ispaniyalik shoir va akademik, Nobel mukofoti laureati (1898 yilda tug’ilgan).
● 1985-yil — Ketrin Doxerti, rus-kanadalik faol, Madonna uyi Apostolat (1896 yilda tug’ilgan) ga asos solgan.
● 1985-yil — Rojer Maris, amerikalik beysbolchi va murabbiy (1934 yilda tug’ilgan).
● 1989-yil — Jok Maoni, amerikalik aktyor va kaskadyor (1919 yilda tug’ilgan).
● 1989-yil — Andrey Saxarov, rus fizigi va faoli, Nobel mukofoti sovrindori (1921 yilda tug’ilgan).
● 1990-yil — Fridrix Dyurrenmatt, shveytsariyalik yozuvchi va dramaturg (1921 yilda tug’ilgan).
● 1996-yil — Gaston Miron, kanadalik shoir va muallif (1928 yilda tug’ilgan).
● 1997-yil — Stubbi Kaye, amerikalik aktyor va hajvchi (1918 yilda tug’ilgan).
● 1997-yil — Emili Cheyni Nevill, amerikalik muallif (1919 yilda tug’ilgan).
● 1997-yil — Kurt Vinter, kanadalik gitarachi va qo’shiq muallifi (1946 yilda tug’ilgan).
● 1998-yil — Norman Fell, amerikalik aktyor va komik aktyor (1924 yilda tug’ilgan).
● 1998-yil — Annette Strauss, amerikalik xayriyachi va siyosatchi, Dallas meri (1924 yilda tug’ilgan).
● 2003-yil — Janna Kren, amerikalik aktrisa (1925 yilda tug’ilgan).
● 2003-yil — Blas Ople, filippinlik jurnalist va siyosatchi, Filippin Senatining 21-prezidenti (1927 yilda tug’ilgan).
● 2003-yil — Frank Sheeran, Amerika kasaba uyushma rahbari va mobster (1920 yilda tug’ilgan).
● 2004-yil — Rod Kanel, amerikalik beysbolchi (1934 yilda tug’ilgan).
● 2004-yil — Fernando Po Jr, filippinlik aktyor, rejissyor, prodyuser va siyosatchi (1939 yilda tug’ilgan).
● 2006-yil — Anton Balasingham, Shri-Lanka-ingliz strateg va muzokarachisi (1938 y.)
● 2006-yil — Ahmet Ertegun, turkiyalik amerikalik bastakor va prodyuser, Atlantic Records asoschilaridan biri (1923 y.)
● 2006-yil — Mayk Evans, amerikalik aktyor va ssenariy muallifi (1949 yilda tug’ilgan).
● 2010-yil — Timoti Devlin, amerikalik siyosatchi, Sprinfild meri (1957 yilda tug’ilgan).
● 2010-yil — Deyl Roberts, ingliz futbolchisi (1986 yilda tug’ilgan).
● 2011-yil — Djo Simon, amerikalik muallif va rassom (1913 y. T.).
● 2011-yil — Billi Jo Spirs, amerikalik qo’shiq muallifi (1937 yilda tug’ilgan).
● 2012-yil — Edvard Jons, amerikalik politsiyachi va siyosatchi (1950 yilda tug’ilgan).
● 2012-yil — Viktoriya Ley Soto, amerikalik o’qituvchi (1985 yilda tug’ilgan).
● 2013-yil — Dennis Lindli, ingliz statistik xodimi va akademik (1923 yilda tug’ilgan).
● 2013-yil — Piter O’Tul, britaniyalik-irlandiyalik aktyor (1932 yilda tug’ilgan).
● 2013-yil — Jorj Rodrigu, amerikalik rassom (1944 yilda tug’ilgan).
● 2014-yil — Irene Dalis, amerikalik soprano va pianinochi (1925 yilda tug’ilgan)
● 2014-yil — Lui Alphonse Koyagialo, kongolik siyosatchi, Kongo Demokratik Respublikasi Bosh vaziri (1947 yilda tug’ilgan).
● 2014-yil — Bess Mayerson, amerikalik model, faol, o’yin namoyishi panelisti va televizion shaxs; Miss America 1945 (1924 y.t.)
● 2014-yil — Fred Thurston, amerikalik futbolchi (1933 y. T.).
● 2015-yil — Vadim Tishchenko, ukrainalik futbolchi va menejer (1963 yilda tug’ilgan).
● 2015-yil — Lillian Vernon, germaniyalik amerikalik ishbilarmon ayol va xayriyachi, Lillian Vernon kompaniyasini tashkil qildi (1927 yilda tug’ilgan).
● 2016-yil — Paulo Evaristo Arns, braziliyalik kardinal (1921 yilda tug’ilgan)
● 2017-yil — Yu Kvan-chung, xitoy yozuvchisi (1928 yilda tug’ilgan).
?BAYRAMLAR?
● Xristianlarning bayram kuni:
• Folkvin
• Xochning Yuhanno
• Sedrlik Jon III (Suriyalik pravoslav cherkovi)
• Rhemsning Nicasius
• Nimatulloh Kassab (Maronit cherkovi)
• Spiridon (G’arbiy cherkov)
• Venantius Fortunatus
• 14 dekabr (Sharqiy pravoslav liturgiyasi)
● Qirq yetti Roninni xotirlash kuni (Sengaku-ji, Tokio)