Антон Чеховтың әлемдік әдебиетте алатын орны ерекше. Шығармалары оның қандай жазушы екенін айтады. Ұлы жазушының тұлға ретінде үлгі боларлық қасиеттері де болды.
Осы ретте жазушының қаламынан туған бір хатқа назар аударғымыз келеді. Чеховтың ағасы Николай дарынды суретші болған. Алайда, ол шешімсіздігі мен ішімдікке әуестігінен өзін-өзі құртуға бейім болды. Әдіб ол туралы: «Ұлттың мықты таланты өліп барады, себепсіз өледі» деп өкінішпен айтты. Жазушы ағасының осал тұстарын біліп, оны ойлаған сайын мұңайып жүретін.
Чехов ағасына хат жазады. Хаттағы ойлар сізге де, бізге де тікелей қатысты болмаса да, үлкен сабақ бар.
«Сіз мені түсінбейді деп жиі шағымданатынсыз». Бұл мәселеге Гете мен Ньютон да шағымданбады... Олар сізді жақсы түсінеді... Өзіңізді түсінбесеңіз, бұл басқалардың кінәсі емес...
Ағаңыз, жақын адамыңыз ретінде мен сізді сендіремін: мен сізді түсінемін және сіздің жағдайыңызды іштей сезінемін... Мен сіздің барлық жақсы қасиеттеріңізді бес бес саусақтай білемін, оларды бағалаймын және оларға құрметпен қараймын. Қаласаңыз, мен сізді түсінетінімді дәлелдеу үшін осы қасиеттерді тізіп бере аламын. Менің ойымша, сіз өте мейірімді, сіз тектісіз, өзімшіл емессіз, соңғы наныңызды біреумен бөлісесіз, сіз шыншылсыз; көреалмаушылық пен өшпенділіктен алыссың, көкірегің ояу, адамға да, малға да жанашырсың, біреуге күлмейсің, кек сақтамайсың, сенесің... Басқалардан артықшылығың бар. жоқ: сіз таланттысыз. Бұл талант сізді миллиондаған адамдардан жоғары көтереді. Өйткені жер бетіндегі әрбір екі миллион адамға бір суретші келеді...
Талант сізді ерекше орынға қояды: сіз бақа немесе өрмекші болсаңыз да, сізді құрметтейді. Өйткені талант иесінің кемшілігі еленбейді. Сізде бір ғана кінә бар. Бұл сіздің жалған қолдауларыңыздың, бақытсыздықтарыңыздың және бас ауруларының көзі. Сен тым білімсізсің. Кешіріңіз, бірақ бұл шындық. Өйткені, өмірдің өз заңдылығы бар... Мәдениетті ортада өзін еркін сезіну үшін жат және артық болмас үшін белгілі бір тәрбие алу керек. Талант сізді осы ортаға әкеледі, сіз оған тиесілісіз. Ал өз кезегінде осы ортаға тартылып, өркениетті адамдар мен көше адамдарының арасында теңгерімді ұстай білу керек...
*
Егер олардың таланты болса, оларды құрметтейді. Оның арқасында олар ләззат, сән-салтанат, маскүнемдік пен өмірден бас тартады.
*
Күндіз де, кешкі де тынымсыз еңбек ету, үздіксіз оқу, мұқият оқу, ерік-жігері мықты болу керек. Әр сағаттың құны алтынмен бағаланады... Якиманкаға барып-қайтудың қажеті жоқ. Барға түкіріп, қолды қатты бұлғау керек... Біздің жерге кел, бір бөтелке арақты сындырып, жатып іш. Тургеневті мүлде оқыған жоқсың...
*
Менің ойымша, білімді адамдар келесі талаптарға сай болуы керек:
*
Олар адамдарды құрметтейді, сондықтан олар әрқашан сыпайы, сыпайы, төзімді... Олар балға немесе жоғалған өшіргіш үшін төбелеспейді; біреумен тұрады, содан кейін оны ұрыспайды, кетіп бара жатып: «Сенімен тұру мүмкін емес!». айтпайды Олар шуға, суыққа, тым көп қуырылған етке, тұзды тағамға немесе үйінде қонақ болғанда ашуланбайды...
*
Олар біреудің мүлкін құрметтейді, сондықтан қарыздарын өтейді.
*
Олар кедей немесе қараусыз қалған мысықтарды ғана аямайды. Олар көзге көрінбейтін нәрселерге алаңдайды ...
*
Олар басқалардан аяушылық немесе көмек алу үшін өздерін ұрмайды. Олар өз ойын-сауық үшін басқа адамдардың сезімімен ойнамайды. Ешқашан "Мен түсінбеймін!" олар айтпайды.
*
Олар өздерін мәдениетті түрде тәрбиелейді. Киімін ауыстырмай ұйықтамайды, үйін ағашқа толтырмайды, жағымсыз ауа жұтпайды, лас еденде жүрмейді, жүгері жемейді...
*
Олар ұсақ-түйекке берілмейді. Олар атақты адамдармен кездесуге, салонда кездескен адамды таң қалдыруға немесе асқабақ дүкендерінде ақша таратуға қызығушылық танытпайды.
*
Жүректері таза, өтірік айтудан қатты қорқады. Олар қалжыңдаса да өтірік айтпайды. Өтірік тыңдаушыны қорлап, сөйлеушінің қадірін кетіреді. Көрінбейді, көшеде өзін жақсы ұстайды, ағайындарды мазақ қылмайды. Ұялмайды, сұрамағанда бәрін ашық айта бермейді... Бөтен құлақты сыйлап үндемейді.
*
Және тағы басқа. Ал, білімділер солай істейді... Білімді болу үшін, енген ортаның деңгейінен қалып қоймау үшін Пиквикті оқып, «Фаусттан» бір үзінді жаттап алу аздық етеді. Немесе Якиманкаға барып, бір аптадан кейін құтылу аздық етеді...».
