Ұлғайған назофаринс аденоид деп аталады және 2 жастан 15 жасқа дейінгі балаларда кездеседі. Оны кейде ересектерде де байқауға болады. Аденоид үлкейіп, ұлғайған сайын мұрын-жұтқыншақ күмбезін толтырып, бүйір қабырғалары бойымен төмен, құлақ арнасынан төмен қарай кеңірдектің аузына дейін таралуы мүмкін.
✏️Аденоидтардың пайда болу себептері
Мұрын-жұтқыншақ тінінің патологиялық өсуі әдетте мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балаларда, жұқпалы аурулардан зардап шеккеннен кейін пайда болады. Мысалы, скарлатина, дифтерия, қызылша, стенокардия, тұмау сияқты аурулардың шығуы осы процеспен байланысты. Кейде тұқым қуалайтын себептер, сондай-ақ жиі суық тию, ата-аналардың балаларының жаттығуларына, спортқа және уақтылы медициналық тексерулерге немқұрайлы қарауы да аденоидтардың пайда болуына әкелуі мүмкін.
✏️Аденоид белгілері
Ең алдымен мұрынның тыныс алуы бұзылады, бала ауыз арқылы тыныс ала бастайды. Науқас тыныш және алаңсыз болып қалады. Аденоидтардың әсерінен организмде оттегі жетіспейді және келесі жағдайлар байқалады: бас ауруы; жалпы бұзылу; ұйқысыздық; жиі шаршау; зұлымдық; есту қабілетінің жоғалуы; жоғарғы жақ тістерінің деформациясы.
✏️Аденоидтардың түрлері
Аденоидтар үш деңгейде ажыратылады: I деңгейде аденоидтар төс сүйегінің 1/3 бөлігін, II деңгейде 1/2 дейін, ал III деңгейде 2/3 дейін немесе толығымен дерлік. I деңгейлі аденоидтар баланың ояу кезінде мұрын арқылы тыныс алуын айтарлықтай қиындатпайды, бірақ олардың мөлшері ұйқы кезінде тамырлардың қанмен толтырылуына байланысты азды-көпті кеңейеді. Сондықтан, егер анамнезде баланың ұйқы кезінде аузы ашық болғаны анықталса, бұл аденоидтың болуын көрсетуі мүмкін.
✏️Дамыту
Жүрекшенің ұлғаюы соншалықты дәрежеге жетеді, кейбір жағдайларда ол мұрын-жұтқыншақ қуысын, синустарды, құлақ арнасын, мұрын-жұтқыншақты толығымен басып алады. Мұндай жағдайларда құлақтың жиі созылмалы қабынуы бар науқаста есту қабілеті күрт төмендейді, дыбыс тонусы өзгереді, құлақ қалқанының, терінің және жұмсақ қабықтың ағаруы байқалады. Мұрын арқылы тыныс алудың өзгеруін бұзғаннан кейін, мұрыннан тұрақты серозды сұйықтық ағыны, мұрын қуысы жиі қабынуға ұшырайды және синусит пайда болады.
✏️Аденоидтар қандай асқынуларды тудыруы мүмкін?
Балаларда ауру ұзақ уақытқа созылған кезде бет қаңқасының дамуындағы ауытқуларға әкеледі. Үнемі салбырап тұратын астыңғы жақ тар, ұзарып, жоғарғы жақ қатты таңдай дұрыс дамымайды. Ол жоғары және тар қалыптасады, тістерді дұрыс орналастырмау салдарынан прикус бұзылады. Аденоидтер тыныс алу функциясына, церебральды айналымның кейбір механизмдеріне теріс әсер етеді. Есте сақтау қабілетінің әлсіреуі әртүрлі жүйке-психикалық өзгерістерге әкеледі. Мұрын-жұтқыншақ гипертрофиясы бар балаларда уақыт өте келе кеуде қуысының түзілуінің бұзылуы (қаз төсі), анемия, көз түбіндегі дақ мөлшерінің ұлғаюы мүмкін.
✏️Аденоидтарды емдеу
Жедел қабыну кезінде консервативті емдеу қолданылады, басқа жағдайларда аденоид тек хирургиялық жолмен жойылады. Консервативті әдіс тобық сәл ұлғайған немесе жұмыс істемейтін кезде қолданылады. Науқасқа антигистаминдер мен кальций глюконаты тағайындалады. Танаудың кеңеюі мұрын арқылы тыныс алуды қиындатқанда хирургиялық араласу қажет, бұл әдетте 5-7 жаста жасалады. Дегенмен, аденотомия емшек сүтімен қоректенетін балаларда да мұрынның тыныс алуы қиындаған кезде, есту қабілеті нашарлағанда және аденоидтарға байланысты басқа патологиялық жағдайлар туындаған кезде жасалады.
