Азаматтық тәрбие

ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:

Азаматтық тәрбие

        Ақпарат көздері:

1. Кемел ұрпақ – Өзбекстан дамуының негізі. -Т.: «Шарқ», 1998 ж.

2. Ұлттық тәуелсіздік идеясы: негізгі ұғымдар мен қағидалар. – Т.: «Өзбекстан», 2000 ж.

3. Ұлттық тәуелсіздік идеясы: негізгі ұғымдар мен қағидалар. (Дәріс мәтіндеріне арналған материалдар) – Т.: «Жаңа ғасыр ұрпағы», 2001 ж.

4. Дәріс мәтіні. Н.Гайбуллаев және т.б. - Т., 2000 ж.

5. Аннотацияланған ғылыми-көпшілік сөздік .-Т.: «Шарқ», 1998 ж.

6. Иброхимов А., Сұлтанов Х., Джораев Н. Отан сезімі. – Т.: «Өзбекстан», 1996. 30-34 беттер.

РЕЖА

• Азаматтық пен отансүйгіштікке тәрбиелеу үдерісіндегі ұлттық тәуелсіздік идеяларының мазмұны, мәні.

• Өзбекстан азаматының өз Отанына деген сүйіспеншілігі.

• Қасиетті Құран және хадистердегі құқықтық тәрбие.

• Тәрбие үрдісінде жастардың санасына азаматтық, патриоттық сезімін сіңіру жолдары.

Өзбекстан Республикасының Президенті И.А.Каримов рухани-адамгершілік тәрбиесіне үлкен көңіл бөліп, өзінің бірқатар еңбектерінде бұл мәселеге ерекше тоқталады. «Өзбекстанның тәуелсіздік пен даму жолы» (1992), «Өзбекстан ұлы болашаққа» (1998), «Өзбекстанның болашақ ұлы мемлекеті» (1992), «Рухани өсу жолы» «Лида» (1998), «Бар тарихи жадысыз болашақ жоқ» (1998) және басқа да көптеген еңбектер, руханият пен адамгершілік тәрбие туралы ой-пікірлері кеңінен қамтылған.

Болашағы зор, тәуелсіз, демократиялық, құқықтық мемлекет құру – рухани кемел, адамгершілігі таза жастардың қолында. Сондықтан да мемлекет басшысы жастардың тәрбиесіне, әсіресе, әлеуметтік-рухани салаға көңіл бөлу керектігін баса айтады:

• Гуманитарлық идеалдарға берілгендік;

• Ұлттық тәуелсіздік идеясына адалдық;

• Руханият пен имандылықты қалпына келтіру;

• Ежелгі және қазіргі мәдени құндылықтарды, әдебиет пен өнерді білу және жаңғырту;

• Ой, ар-ождан және дін бостандығы ережелерін анықтау;

• Әлеуметтік әділеттілік ережелерін жүзеге асыру;

• Халқымыздың ұлттық, тарихи-мәдени дәстүрлерін, рухани тәжірибесін білім мен тәрбие жүйемізге кіріктіру;

• Шығармашылықтың барлық түрлерін дамыту.

• Елбасы руханияттың интеллектуалдық, адамгершілік, саналы практикалық қызметте қалыптасуы мен дамуын ерекше атап өтіп, «Руханият – тағдырдың сыйы емес. Руханият адамның жүрегінде кемелденуі үшін жүрегімен, ар-ұжданымен ақылмен, қолмен еңбек ету керек».[1]– деп айғайлайды.

            Елбасымыз руханиятты қоғам дамуының шешуші күші деп санайды. Ол өзінің «Кемел ұрпақ – Өзбекстан дамуының іргетасы» атты еңбегінде: «Жасыр емес, әрбір елдің, әрбір халықтың жер асты және жер үсті табиғи байлықтары, әскери қуаты мен өндірістік әлеуеті ғана емес, ең алдымен жоғары мәдениеті мен руханилығымен мықты»[2].

     Еліміздегі идеологиялық мақсаттардың түбегейлі жаңаруы ұлттық тәуелсіздік идеясын мектеп оқушыларынан бастау қажеттігін көрсетеді. Бұл білім беру жүйесінде жаңа әдістемелік тәсілдерді тудырады.

            Өзбекстан Республикасы Президентінің «Білім беру және кадрлар даярлау, сауатты ұрпақ тәрбиелеу жүйесін түбегейлі реформалау туралы» Жарлығына сәйкес үздіксіз білім беру жүйесін әдістемелік кешенмен қамтамасыз етуді жетілдіру жұмыстары жүргізілуде. қарқынды қысым жағдайында біздің республикамыздағы заманауи талаптар»1. Бұл жұмыстарды жүзеге асыруда жалпы орта білім беретін мектеп мұғалімдерінің ерен еңбегі байқалады.

       Тәуелсіздік идеологиясы көпұлтты Өзбекстан халқының игі идеяға – азат және гүлденген Отанға, азат және гүлденген өмір құрудағы ежелден келе жатқан арманына деген ұмтылысының өмірлік мұратын бейнелейді.

       Ұлттық идея мен Тәуелсіздік идеологиясы туралы сөз қозғағанда, адамзат тарихындағы өте кең ауқымды, күрделі, бояулы, айқын да кемел өрнек, толық үлгісі әлі жасалмаған ұғымдарды көз алдымызға елестетуіміз керек. Бұл ұғымдар Отанның дамуы, ел тыныштығы, халықтың игілігі сияқты биік идеялардың мәні мен мазмұнын терең түсінуге қызмет етеді.

       Халықты ұлы болашаққа, асқақ мақсаттарға ұйыстыру, елімізде тұратын ұлтына, тіліне және дініне қарамастан әрбір азаматты бір Отанның бақыты үшін жауапкершілік сезімімен өмір сүруге шақыру, ата-бабаларымыздың абыройын асқақтату. , биік ізгілік пен кемел болу.адамды тәрбиелеу, шығармашылық еңбекке баулу, осы киелі жер үшін жанқиярлықты өмір стандартына айналдыру – ұлттық тәуелсіздік идеологиясының басты мақсаты.

       Өзбекстан халқының ұлттық даму жолындағы басты идеясы – еркін және гүлденген Отан, еркін және гүлденген өмір құру. Бұл идея халқымыздың ежелден келе жатқан асыл мұраты мен жасампаздық қызметінің мәні мен мазмұнын айқындайды.

       Сондықтан солай Ұлттық тәуелсіздік идеологиясында азаматтық пен отансүйгіштікке тәрбиелеу қалай түсіндіріледі?

       Қазір  Отан, азамат, құқық, имандылық, борыш, парыз ұғымдарына синквейн жасау.

       (Синквейн құру ережелері алдыңғы тақырыптарда берілген)

       Жас ұрпақты адамгершілікке тәрбиелеу дағдыларын біртұтас педагогикалық үрдісте оқытуда алдымен азаматтық бағыт-бағдар беру маңызды мәселе ретінде қарастырылуы керек. Өйткені білім беру жүйесінде жастардың санасында азаматтық ұғымды қалыптастыру патриоттық идеялар негізінде қалыптасады. Сондықтан азаматтық тәрбие патриоттық тәрбиемен ажырамас байланыста жүзеге асады.

            Өзбекстан батыры Абдулла Ориповтың «Мен Өзбекстанды неге сүйемін» өлеңін оқу (жаттау) және бақылау.

       Туған жер – адамның кіндік қаны тамған топырағы, оны кемелдендіретін, өміріне мән беретін құтты мекен. Бұл атадан ұрпаққа келе жатқан ұлы мұра, ең қымбат естелік. Отан – аталарымыз бен аталарымыздың табандары қонған, уақыты келгенде әрқайсымыздың басымызды иетін киелі топырағымыз.

       Біз барлық азаматтардың заң алдындағы құқықтық теңдігіне және заң үстемдігіне, қоғам мүддесі мен халықтың қауіпсіздігіне кепілдік беретін құқықтық мемлекет құру жолында келе жатсақ, біз құрып жатқан жаңа қоғам жоғары адамгершілікке сүйенеді. және этикалық құндылықтарды сақтайды және олардың дамуына үлкен көңіл бөледі. Бұл үрдіс ұлттық тәуелсіздік идеясы мен идеологиясына және жас ұрпақты патриоттық рухта тәрбиелеуге негізделген.

       Патриотизм туралы айтқанда, жер-анаға деген сүйіспеншілік, оны сүю, оны құрметтеу және оның дамуына қамқорлық көрсету.

       Ұлтымыздың патриотизмі – халқымыздың қанына сіңген иман мен дін, махаббат, ар мен қамқорлық, ар-намыс, Отанға, халқына адалдық сияқты ежелден келе жатқан адамгершілік-рухани құндылықтар туралы ойлар мен көзқарастардың жиынтығы.

       «Патриотизм – бұл...» тақырыбына эссе жазу.

       (Эссе шағын топтарда талқыланып, топ атынан конспект ұсынылады.)

       Қоғамды рухани жаңғырудың басты мақсаты – ұлт татулығы, Отанымыздың дамуы, халықтың еркіндігі мен әл-ауқаты, кемел тұлға тәрбиелеу, қоғамдық ынтымақтастық пен ұлтаралық келісім, діни сауаттылық сияқты көптеген маңызды мәселелерден тұрады. төзімділік. Мысалы, Отан сезімін алайық. Отанға деген сүйіспеншілік сезімі адамның жүрегінде табиғи түрде туады, яғни адам өзінің болмысын сезініп, өз тегін танып-білген сайын оның жүрегінде Отанға деген сүйіспеншілік сезімі орнығып, өседі. Бұл тамыр қаншалықты терең болса, туып өскен елге деген сүйіспеншілік соншалықты шексіз.

       Қасиетті Құран мен хадис шәриф мұсылман әлеміндегі құқықтық қатынастардың қайнар көзі болғанын қалай түсінесіз?

       Орта Азия халықтарының, оның ішінде өзбек халқының мыңдаған жылдарды қамтитын бай құқық тарихы мен құқықтық мәдениеті бар. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) дүниеден өткеннен кейін Ислам әлемінде жаңа заңдар мен ережелер жасау процесі тоқтады. Осы кезеңнен бастап барлық құқықтық мәселелер қасиетті Құран Кәрімде және Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) сүннетінде көрсетілген заңдар мен ережелер негізінде шешілді. Ислам фиқһы негізінен Құран Кәрім мен Пайғамбар сүннетінің негізінде қалыптасып, сүннеттің негізін құрайтын оқиғаларды қорытындылау арқылы болашақ ұрпақтың құқықтық қажеттіліктерін туғызады. Қасиетті Құран мен хадистерді жетік меңгерген, фиқһ-ислам фиқһынан терең білім алған, құқықтық білім беру саласында теңдесі жоқ жәдігер саналған ұлы ислам заңгері Бурхануддин әл-Марғилани деп жазды. Әл-Хидая бірнеше ғасырлар бойы көптеген мұсылман елдерінде, соның ішінде Орталық Азияда құқықтық білім берудің негізгі көздерінің бірі болды.

       Өзбекстанның тәуелсіз демократиялық құқықтық мемлекет құру жолында екенін қалай ақтауға болады?

       Мұны, ең алдымен, тәуелсіздік идеологиясының мынадай жалпыадамзаттық құндылықтарды мойындап, одан нәр алуынан байқауға болады:

• заң үстемдігі;

• адам құқығы және фанатизм;

• түрлі ұлт өкілдерін құрметтеу және олармен тату өмір сүру;

• діни төзімділік;

• дүниелік білімге, ағартушылыққа ұмтылу;

• басқа халықтардың озық тәжірибесі мен мәдениетін зерттеу және т.б.

       Өзбекстан – ұлтына, дініне, әлеуметтік жағдайына және саяси сеніміне қарамастан азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ететін гуманитарлық принциптерге негізделген мемлекет. 1992 жылы 8 желтоқсанда қабылданған Өзбекстан Республикасының Конституциясы құқықтық тәрбие беруде негізгі бағдарлама болып табылады. Өзбекстан Республикасының тәуелсiздiгiне байланысты мектептерде тәрбие мен оқыту дамып, жетiлдiруде. Елімізде орын алған үлкен өзгерістердің нәтижесінде, жаңа қоғам орнатудың нәтижесінде заңнама мен құқықтық тәртіпті одан әрі нығайту, азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды күшейтудің маңызы арта түсуде. азаматтар.

       Құқықтық тәрбие берудің және жүзеге асырудың жолдары қандай?

        Әрбір педагог білім мен тәрбиеге байыпты көңіл бөлуі керек. Жас оқушыларды тәрбиелеуде жоғары азаматтық сезімдердің сапасы мен сипатын қалыптастыруда білім мен тәрбиенің бірлігінің маңызы зор болды. Мектепте оқытылатын әрбір пәннің өзіндік тәрбиелік мәні мен әлеуеті бар. Бұл мүмкіндіктерді дұрыс пайдалану мұғалімнің біліміне, тәжірибесіне, шеберлігіне байланысты. Көптеген тәрбиелік факторлар мен құралдар бар. Соның бірі – мемлекеттік рәміздерді сабақта және сабақтан тыс жұмыстарда орынды пайдалану. Мемлекеттік рәміздерді педагогикалық мақсатта пайдалану, олардың білім мен тәрбие процесіндегі оқушыларға маңызын түсіндіру олардың мінез-құлқына терең әсер етеді. Қазіргі таңда мемлекеттік рәміздерді пайдалана отырып, оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыру маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Өмірге қадам басқан әрбір жасөспірім өз республикасының қауымдастығын біліп, соған ілесуі керек. Оқушыларды Өзбекстан Республикасының Гимнін, Елтаңбасын, Туын құрметтеуге тәрбиелеу керек.

       Қазіргі уақытта балалар мен жасөспірімдер арасында тәрбие жұмысының жаңа түрлері қолданылуда. Жастар арасында құқықтық тәрбиені ұйымдастыру және құқық бұзушылықтың алдын алу мақсатында педагогикалық қызметті одан әрі күшейту мақсатында мыналарды жүзеге асыру қажет.

1. Жалпы білім беретін мектептерде құқықтық білімді насихаттайтын кабинеттерді ұйымдастыруға ерекше мән беру.

2. Барлық мектептердің сотпен, прокуратурамен, адвокатурамен, ең алдымен кәмелетке толмағандар ісін тексерумен және кәмелетке толмағандар ісімен айналысатын комиссиялармен байланысы күшейтілсін.

3. Жаңа тәжірибелерді ұдайы меңгеру, қорытындылау және өмірде кеңінен қолдану. Жинақталған ғылыми білімдерін педагогикалық эксперименттерде ұтымды пайдалану, жасөспірімдердің бойына еліміздің заңдарын жүйелі түрде сақтау дағдыларын қалыптастыру құқықтық тәрбиені тиімді жүзеге асырудың кепілі болып табылады.

       Ғасырлар бойы адамзат бірте-бірте зайырлылыққа бет алды. Заң үстемдігі, саяси плюрализм, ұлтаралық келісім, конфессияаралық толеранттылық сияқты жалпыға бірдей мойындалған қағидаттар мен белгілер зайырлы қоғамның негізін құрайды.

       Адам құқықтары мен бостандықтарына, оның ішінде ар-ождан бостандығына заңмен кепілдік беріледі. «Дамуының өзбек үлгісі» – қоғамды реформалаудың терең ғылыми негізделген қағидаларының бірі – Елбасымыз: «Қоғам өмірінің барлық салаларында заңның үстемдігі, Конституция мен қабылданған заңдарды құрметтеу. демократиялық жолмен, ерекшеліксіз және оларды ауытқусыз сақтау» керек»[3].

[1] Каримов И.А. Өзбекстанның өз тәуелсіздігі мен даму жолы. Ташкент: «Өзбекстан», 1992, 7-бет.

[2] Каримов И.А. Кемел ұрпақ – Өзбекстан дамуының іргетасы. Т.: «Шарқ», 1998, 5-бет.

1 Жоғары оқу орнының нормативтік құжаттар жинағы. — Ташкент, 2001. 6-бет.

• [3] . Ұлттық тәуелсіздік идеясы: негізгі ұғымдар мен қағидалар. Т.: «Өзбекстан», 2000., 37-бет.