Ақпаратты импорттау және экспорттау

ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:

 Импорт және экспорт

 Жоспар:

 Импорт туралы жалпы мәліметтер

1. Экспорт туралы жалпы мәліметтер

2. Импорт және экспорт стратегиясы

 

Импорт және экспорт стратемай

Әлеуетті импорттаушы бағыттың екі түрін қарастыруы керек: процедуралық және стратегиялық. Қайта өңдеуге кедендік ережелер мен импорт мәмілесіне қатысты заңдар кіреді. Кейбір импорттық ұйымдармен байланысы жоқ, құжаттарды ресімдеу тәжірибесі жоқ тұлға импорттық операцияларды жүзеге асыра алмайды. Бұл жағдайда импорттаушыға импорттық брокер көмектеседі. Брокер импортқа қатысты барлық құжаттарды өңдейді. Коносамент – коносамент деп аталатын құжат. Коносамент келесі нысанда беріледі:

• өнімді межелі жерге жеткізуге көлік-экспедиторлық компания берген рұқсат;

• көліктік экспедиторлық компания көрсететін қызмет туралы шарт;

• өнімге меншік құқығын беретін құжат.

Стратегиялық көзқарас ұзақ мерзімді перспективада айқын болады. Көптеген фирмалар шетелдік фирмалардың шикізатын, қызметтерін және өнімдерін алуға тырысады. Мұның негізгі себептері:

• өнімнің, шикізаттың бағасы мен сапасы;

• қызмет көрсету сапасы және шикізатты жеткізу уақыты;

• заманауи технология;

• бас компанияның филиалдары болып табылатын шетелдік компаниялармен байланыс (мысалы, General Motors Жапония мен Оңтүстік Кореядағы филиалдарынан қосалқы бөлшектерді сатып алады).

Импорттың стратегиялық мәселелерінің бірі – бас компанияның шетелдік филиалдарының өнім шығаруы. 1986-1990 жылдары АҚШ-тың экспорттық-импорттық операцияларының 36%-ы американдық фирмалармен және олардың шетелдік филиалдарымен болды. Бұл ішкі фирмааралық келісім деп аталады. Отандық фирмааралық импорттың пайда болуы өнімді технологиялық жетілдіру және жоғары деңгейдегі технологияларды қолдану болып табылады.

Жоғарыда аталған жеңілдіктерден немесе жеңілдіктерден шетелдік жеткізушілердің қызметтерін пайдалануда белгілі бір қиындықтар туындайды. Ол мыналардан тұрады:

• өз жұмысының сапасын бағалау;

• өнімді, шикізатты уақтылы өндіру және жеткізу;

• қашықтықтың өлшемі бірлесіп жұмыс істеуді қиындатады;

• саяси, құқықтық, экономикалық және әлеуметтік міндеттер;

• сапасыз өнімдер және оларды қайтару проблемалары;

• алымдар мен алымдар.

Сыртқы сауда аймақтары (TSZ, сыртқы сауда аймақтары) немесе еркін сауда аймақтары (ESX) әлемде де кең таралған. Еркін сауда аймақтары АҚШ-та ең дамыған. Оларды ұйымдастыру 1934 жылғы арнайы заңмен қарастырылған. Оның мақсаты сауданы ынталандыру, сауда операцияларын жеделдету және сауда шығындарын азайту болып табылады. Мұндай аймақтар АҚШ аумағындағы шектеулі аумақтар болып табылады, олардың шегінде жалпы экономикалық режимге, оның ішінде сыртқы экономикалық қызметке преференциялар белгіленеді. Заңда әрбір ресми порт жанынан кемінде бір еркін сыртқы сауда аймағын құруға болатындығы көрсетілген. АҚШ заңнамасына сәйкес елдегі еркін сауда аймақтары жалпы және арнайы (субтерриториялық) аймақтарға бөлінеді. Жалпы аумақтар шағын аумақта (бірнеше шаршы шақырым) орналасқан және ұлттық кедендік аумақтан тыс орналасқан. Оларға енгізілген тауарларды орналастыру және өңдеу жүзеге асырылады (орау, сұрыптау және т.б.). Субөңірлік іс-шаралар жалпы аумақтан тыс жеке ірі компаниялар үшін ұйымдастырылады. Субрегиондар экспортқа немесе импортты алмастыруға арналған тауарлар шығарады. 90 жылдардың ортасына қарай АҚШ-та 500-ге жуық еркін сауда аймағы болды.

Қалыпты еркін сауда аймақтарының қатарына ірі халықаралық әуежайлардағы арнайы «бажсыз» дүкендерді қосуға болады. Режим тұрғысынан олар мемлекет шекарасынан тыс болып саналады. Еркін сауда аймақтарына жеңілдік мәртебесі бар дәстүрлі еркін порттар жатады. Өнеркәсіптік өндіріс аймақтары екінші ұрпақ аймақтары болып саналады. Олар еркін сауда аймақтарына тек тауарлар ғана емес, сонымен қатар капиталдың да әкелінуіне байланысты еркін сауда аймақтарының эволюциясы нәтижесінде құрылды және олар тек саудамен ғана емес, сонымен қатар өндірістік қызметпен де айналысады. Өнеркәсіптік өндіріс аймақтары арнайы кедендік режимі бар аймақтарда ұйымдастырылады. Олар экспортқа немесе импортты алмастыруға арналған тауарлар шығарады. Бұл аймақтар салықтық және қаржылық жағынан айтарлықтай жеңілдіктерге ие болады.

Экспорттық өндіріс аймақтары (ЭӨЗ) әсіресе дамушы елдерде кең таралған. Мұндай аймақтардың заманауи үлгісі 1959 жылы Ирландияның Шеннон әуежайында құрылған аумақтық жүйеге негізделген. «Жаңа индустриалды елдердегі» осындай аймақтардан ең үлкен нәтиже алынды. Экспорттық өндіріс аймақтарын ұйымдастыру логикасын дамушы елдердің экономикасы анықтады. 60-жылдардың ортасында өнеркәсіптік экспортты ынталандыру және шетелдік капитал ағынының көмегімен жұмысбастылық деңгейін көтеру қажеттілігі туындады.

АҚШ-та экспорттау үшін ұйымдастырылған TS3 өнім түрлері бойынша келесідей жіктеледі:

• үшінші елге жөнелтілгенге дейін әкелінген шетелдік тауарлар;

• өңделетін және шетелге жіберілетін шетелдік өнімдер;

• импорттық материалдар мен шикізаттан дайындалған және экспортқа арналған өнімдер;

• отандық және шетелдiк шикiзат пен қосалқы бөлшектерден дайындалған, кейiн экспортталатын өнiмдер;

• экспорт мәртебесін алғанға дейін аймақта қозғалыстағы отандық (отандық) өндірілген өнімдер.

1975 жылы АҚШ-та осындай 27 аймақ болса, 1991 жылы олардың саны 176-ға жетіп, осы аймақтар арқылы импорттық операциялар көлемі бірнеше есе өсті. Бұған мысал ретінде Техас штатындағы «Coastal» корпорациясын келтіруге болады. Бұл корпорация TS3 мұнайды импорттайды және өңдейді. Ол мұнай өнімдерін экспорттағанда (осы аймақтан шықпай) кеден салығын мүлде төлемейді. Егер ол АҚШ ішінде мұнай өнімдерін сататын болса, ол 250 мың долларды үнемдейді. Бұл өнім осы аймақтан шыққанға дейін алынатын баж төлемдерінің пайыздық мөлшерлемелерін есептеуге сәйкес келеді. «Smith Corona» компаниясы «Smith Corona» TS3-те шетелдік бөлшектерден баспа машинасын құрастырады, содан кейін оны өзінің (АҚШ) еліне баж салығынсыз импорттайды.

Экспорттық стратегия оның негізгі құрамдас бөлігінен, өндіріс пен жабдықтау көздерін орналастыру стратегиясынан және негізгі мақсаты әлемнің әртүрлі бөліктеріндегі нарықтарға дайын өнімді жеткізу болып табылатын сату стратегиясынан тұрады. Халықаралық деңгейде жұмыс істейтін фирмалар көбінесе өз өнімдерін экспорттауға тырысады. Экспорттық қызметте келесі артықшылықтар мен тамаша нәтижелерге қол жеткізіледі:

• сату көлемі ұлғайды;

• ол өндіріс ауқымының тиімділігін жүзеге асыруға көмектеседі;

• басқа елдердегі инвестицияға қарағанда тәуекелділігі төмен операция немесе қызмет болып табылады;

• кәсіпорынның өндірістік қуаттарын әртүрлі орналастыруға мүмкіндік беру

Экспорттық стратегияны ұйымдастыру. Экспорттық қызметті жаңадан бастаған адамдар кездесетін мәселелерді шешу кезінде келесі қателіктер жіберуі мүмкін:

• экспорттық қызметті бастамас бұрын халықаралық маркетинг жоспарын жасау үшін білікті экспорт маманын тарта алмау;

• шетелдік агенттер мен көтерме саудагерлерді таңдау тәжірибесінің болмауы;

• экономикалық серпілістер кезінде экспорттық қызметтің маңыздылығының болмауы;

• шетелдік көтерме саудамен айналыса алмау;

• өнімді басқа елдердің мәдени қажеттіліктеріне сәйкес өзгертуден бас тартуға немесе оны жасаудан тартынбауға;

• болашақта тұрақты пайда базасын құру туралы ойланбастан, әлемді өз ерікті елінен тапсырыс қабылдау үдерісінен шығару;

• қызметтік, коммерциялық және кепілдік құжаттарды шетелдік серіктестерге түсінікті және қарапайым тілде жеткізе алмау;

• лицензия немесе бірлескен кәсіпорын құру туралы келісімдерді белсенді пайдалана алмау.

• Стратегияны әзірлеу. Бұл әрекет бірнеше кезеңнен тұрады:

• экспорттық әлеуетті бағалау;

• экспорттық қызметті жүзеге асыратын экспорттаушылардан көмек пен кеңес алу;

• нарықты немесе нарықтарды таңдау;

• жақын болашақтағы мақсатты анықтау және таңдалған нарыққа немесе нарықтарға өз өнімдерін енгізуді жүзеге асыру.

ӘДЕБИЕТТЕР

Өзбекстан Республикасының заңдары

Өзбекстан Республикасының Конституциясы. Т., «Өзбекстан», 2012 ж.

Өзбекстан Республикасының Салық кодексі. Т., «Норма», 2008 ж.

Өзбекстан Республикасының Азаматтық кодексі http: www.lex.uz

Өзбекстан Республикасының «Халықты жұмыспен қамту туралы» Заңы.

Өзбекстан Республикасының «Әлеуметтік серіктестік туралы» Заңы.

Өзбекстан Республикасының «Иеліктен шығару және жекешелендіру туралы» Заңы. Өзбекстан Республикасы: заңдар мен қаулылар. Т., «Өзбекстан», 1992 ж.

Оқулықтар мен оқу құралдары

Ш.З. Абдуллаева. Ақша айналымы және несие. Оқу құралы. -Т., «ИЛМ ЗИЁ» баспасы, 2013 ж.

Ш.З. Абдуллаева. Банк ісі. Оқу құралы. -Т., «Внешинвецром», 2013 ж.

Йо.Абдуллаев, Ш.Юлдашев. Қаржылық бизнес және кәсіпкерлік. -Т.: ЭКОНОМИКА-ҚАРЖЫ, 2008.-340 б.

Йо.Абдуллаев, Ф.Кәрімов. Шағын бизнес және кәсіпкерлік негіздері: 100 сұрақ-жауап. -Т., «Еңбек». 2000.

Йо.Абдуллаев, Қ.Яхёев. Салық: 100 сұрақ пен жауап. -Т., «Еңбек», 1997 ж.

Абдуллаева Ё. Шағын кәсіпкерлік және кәсіпкерлік негіздері. - Т., 2000 ж.

Йо.Абдуллаев, Х.Авдешев, А.Ергашев. Кәсіпкерлік қаржы. -Т., «Шығармашылық әлемі», 2003 ж.

Х.Айбешов және т.б. Маркетинг негіздері. Оқу құралы. -Т., «ИЛМ ЗИЁ» баспасы, 2013 ж.

Е.А.Акромов. Кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдау І. «Қаржы», 2003.-223 б.