Қыста Өзбекстанда және жалпы суық елдерде көлік жүргізер алдында жылыну әдетке айналған. Ғалымдар мұның экологияға пайдасын тигізіп қана қоймай, отын мен уақытты босқа кетіретінін айтады.
Таңертең маңайлар мен аудандарды аралап жүріп, гараж немесе қақпа алдында жанып жатқан көліктерді көресіз. Жүргізушіде қашықтан тұтану құрылғысы болса, жұмысты жылжыту оңайырақ, бірақ жүргізушілердің көпшілігі суық көлікте отырады және оның қызғанын күтеді.
Адамдар осылай істесе, суықта бірден темір тұлпарды айдау зиян деп есептеп, суықта көлік жүргізу оңайырақ болады. «Вашингтон Пост» қазіргі заманғы көліктерді алдын ала қыздырудың қажеті жоқ екенін алға тартып, бұл сенімді жоққа шығарады.
Көлік жылыту тек өзбектің немесе орыстың дәстүрі емес. 2009 жылы жүргізілген сауалнама американдықтар да температура нөлден төмен түскенде көлікті жүргізер алдында бес минут бойы көліктерін жылытатынын көрсетті.
Неліктен қозғалтқышты жылытудың қажеті жоқ?
Шындығында, бұл ішінара шындық. Біріншіден, суық қозғалтқыштар орташа есеппен 12 пайызға көп отынды «жейді». Екіншіден, қозғалтқыш қыста баяу қызады.
Ескі автокөліктерді карбюраторлармен алдын ала қыздыру қолайлы тәжірибе болып табылады, егер құрылғы қажетті температураға дейін қызбаса, машина өшіп қалуы мүмкін. Дегенмен, 1980-90 жылдар аралығында карбюратор инжектормен ауыстырылды, онда отын мен ауаның араласуы арнайы сенсорлармен басқарылады. Инжекторлы қозғалтқышты жылытудың қажеті жоқ, өйткені сенсор отын-ауа қоспасын басқарады және оны қажетті температураға реттейді.
Осылайша, біз заманауи қозғалтқышты ұзақ уақыт бойы қыздырудың қажеті жоқ екенін атап өтеміз. Автокөлік сарапшысының айтуынша, жаңа көлікті 30 секундтан артық қыздырудың қажеті жоқ, өйткені ол қозғалыс кезінде жақсы қызады.
Қозғалтқыштың қызуы ауаны ластайды
Қозғалтқыш жұмыс істеп тұрған кезде парниктік газдар бөлінеді, отын шығыны артады, бұл қоршаған ортаға ғана емес, жүргізушінің қалтасына да зиян тигізеді.
Канаданың табиғи ресурстар министрлігі көлікті жылытудың қажеті жоқ екенін көрсету үшін эксперимент жүргізді. -18 градус аязда үш көлік әртүрлі уақытта қыздырылып, белгіленген қашықтықты жүріп өтті.
Бес минутта қыздырылған автокөліктің отын шығыны 7-14 пайызға, он минутта қыздырылған автокөліктің отын шығыны 12-19 пайызға артқан. Сонымен қатар, қозғалтқыш неғұрлым үлкен болса, жалғыз жұмыс істегенде соғұрлым көп отын тұтынады. Басқаша айтқанда, заманауи көліктер жүріп бара жатқанда жанармайды үнемдейді, ал тұзбен жұмыс істегенде жанармайды «жеп», қозғалтқыштың өнімділігін төмендетеді.
Көлік жүргізу құны артқан сайын ауаның ластану процесі де артады. 2009 жылы Energy Policy журналы американдық жүргізушілер тұзды жұмыс кезінде ауаға шығаратын ластаушы заттардың жалпы мөлшерін есептеді. Жүргізушілер суық мезгілде, көлік қызып жатқанда ғана емес, бірдеңені күткенде немесе көлік кептеліп қалғанда да қозғалтқышты өшірмейді. Америка Құрама Штаттарынан шығатын барлық парниктік газдар шығарындыларының 1,6 пайызы тұзды қозғалтқыштардан келеді деп есептеледі. Салыстыру үшін: бұл металлургия өнеркәсібі өндіретін зиянды заттардан екі есе көп.
Жүргізушілер қозғалтқыштың қажетсіз өнімділігін төмендетсе, жүргізушілер бүкіл әлем бойынша жанармайға 5,9 миллиард доллар үнемдейді (2008 жылғы баға бойынша). Зиянды шығарындылар сода, алюминий және әк өндірісінің қалдықтарының мөлшерімен азаяды.
