Шаһғариб Мырзаға арнаған тарауында Ұлықбектің Мырзаға патшалардың білімді болуы керек екенін ескертуі бекер емес:
Сұлтан Ұлықбек, Темір ханның ұрпағы.
Сендей сұлтанды дүние көрмеген.
Әйелінің жынысы бұзылған,
Сол кездегі адамдардың өшпес жады бар.
Валек ул ильм сори басын тапты,
Оның көз алдында аспан төмен.
Менің көзқарасым - әдемі әлем.
Әлемнің іші басқа аспан.
Мұндай білімді білу – аспандық,
Ки андин «Зижи курагоны» жазды.
Қияметке дейін Әһли Айям.
Жазушылар оның билігінде.
Демек, Әлішер Науаи Фархад пен Ширин сияқты кемел адамдардың бақытты болып, армандарына жетуіне қажетті фактор – әділ патшаның білімді, білімді болуы, яғни кемел адамның өріске келуіне тамаша жағдай деп есептейді. , яғни Фарходкуш Фарходпарвар уақыт шарттары емес, уақыт шартының қажеттілігі туралы айтады. Осыны ескере отырып, өзімен замандас болған тарихи ханзадаларға жүгіне отырып, олар патша болған кезде де сол тәртіпті ұстанғанын қалады.
Әлішер Науаи дастанының басты кейіпкері – Фархад. Ақын Хусрав Дехлавидегідей Фархадты Чин ханының ұлы деп сипаттайтынын мойындайды. Ақынның қаған әулетінде дүниеге келген Фархадқа ат қою мәселесіне ерекше тоқталып, бұл есімді Фархадтың дүниеге келуі – болашақ кемел тұлғаның дүниеге келуі деп түсіндіретінін айта кеткен жөн.
Бірінші шолу:
Өйткені Құдай Хаконға бала берді,
Ол сыйлыққа риза.
Уақытты жақсы өткізу,
Бір нөмірлі ат қоятын кез келді.
Джамолидин пайда болғанда, Фарри патшасы,
Бұл фардин йоруди мах то ба мохи.
Берілгені көп ел,
Хамул шам көлеңкеден ою-өрнек тапты.
Ол осы асыл тастардың сілтемесін тапты,
Фархад кешенді аударған соң тапты.
Келтірілген мысалдың үшінші және төртінші шумағында Фархад сөзінің мағынасы былай түсіндіріледі:
Үшінші шумақта: Сәбидің жүзінен патшалықтың даңқы, патшалықтың даңқы, нұры көрінді. Бұл жерде Фархад сөзінің бірінші бөлігі – «алыс» түсіндіріледі. Төртінші тармақта Фархад-"ход" сөзінің екінші жағы былай түсіндіріледі: оның "һ" әрпі "химмат" сөзінің бірінші әрпінен, ал "әлиф" (о) - "әлиф" (о) - "х" әрпі. араб графикасындағы «иқбал» сөзі-» алифтен, үшінші «д» әрпі «мемлекет» сөзінің бірінші әрпінен алынған, ал егер олар біріктірілсе («h» + «o» + «d») , «ход» сөзі шыққан, ал оның ma 'nosi - «пионер». Демек, Фархад сөзінің мағынасы патшалықтың даңқы, абыройы, бақыты, мемлекеті бар дегенді білдіреді. Осы арқылы Әлішер Науаи Фархадтың тек ханзада емес, ең асыл қасиеттері бар ханзада екенін көрсетеді.
Екінші түсініктеме:
Осы «алысты» «ходи» қуантқанда, Иршад
Тілге шешен Фархад ханзада атқа қонды.
Бұл ретте ақын «Фархад» сөзін «фар+ход» деп екі бөлікке – «фар+ход» деп былай түсіндіреді: Патшалық даңқ пен асыл қасиеттердің иесі Фархад ханзада – «Хади» – жол көрсетуші тұлға. бақыт, немесе Фархад бақытты болғысы келетіндерге жол көрсетуші.
Үшінші пікір:
Бұл тұқым тумады,
Көрсең махаббат таза.
Фарзана оны Фархад деп атады.
Хуруфи бес бөлікті сақтады.
Ашудың, қызғаныштың, қайғының азабы,
Хат – әуел бастан жеке тұлға.
Мастер Борин ғашық болған кезде қиын болады.
Тараққұбдин, бұл есім өлді.
Бұл ретте ақын Фархад ( ) сөзінің әрбір әрпі «фирак», «рашк», «хажр», «о» және «ауыру» («фирак» дегеннен «ф») сөздерінің алғашқы әріптерінен жасалған. «Рашктан» «Р» «хажрдан» «Х», «о»дан «о» және «ауырудан» «д» құрамына сілтеме жасап, сол арқылы Фархадтың «ишқ» адамдарынан екенін атап көрсетеді. .
Ендеше, «Фарход» сөзіне берілген осы үш түсіндірмеге назар аударсақ, Әлішер Науаи осы есіммен (Фарход) бейнелеген көркем бейненің мәні ашылып, ол осы қасиеттермен эпостың өн бойында көрініс табады.
Мұны оның жастық шағынан, мектептегі оқу, ғылым үйрену үрдісінен байқауға болады. Әлішер Науаидың айтуынша, жас Фархад:
Әр сабақты бір қабат көрсе,
Парақты қайта ашудың қажеті жоқ еді...
«Оқуб тмақ, оқуб тмақ» ұраны.
Жадқа қадам басу...
Дүниеде білім жетпейді,
Зерттелмеген білім...
Улум Аврока бірінен соң бірі жабылды.
Келіссөз қаруы жақсы болды...
Сонымен қатар, Фархад:
Мен жынмын, жүрегі таза, көзі таза,
«Поку» сөзінің өзі «поку» деген сөз.
ол да асыл тұлға ретінде қалыптасады. Бұл аят «Хайрат ул-Абрарда» бір ғашық туралы:
Ғашық оның азап екенін біледі,
Тіл де, көз де, жүрек те таза,
жазғандары Фархад жағдайында жүзеге асқанын, яғни жалпылама ойлардың көркем бейнеде өрнектелгенін көрсетеді.
Фархадтың кейінгі еңбегі де үлгі боларлық: Фархад ханзада болғанымен, атақты шебер Құраннан тас қашау өнерін, Мониден сурет өнерін үйреніп, ұстаздарын таң қалдырды. Қақан ұлына тәж сыйлағанда Фархадтың ақылға қонымды сылтаулары, Хақанның ұлына қазынасын көрсетуі, «Ойнай Искандарийдің» құпиясын білу үшін Грекияға баруы, оның таңғажайып шытырман оқиғалары өте тартымды әрі қызықты.Зал суреттеледі. . Бұл шытырман оқиғаларда Фархад қолбасшы, жауынгер ретінде ғана емес, дана, әділ, асыл тұлға ретінде де көрінеді. Фархад Греция сапарынан Қытайға оралып, Ойнай Искандаридегі армян жеріндегі егістік алқапты көріп, ару бастаған арулар мен қыздарды көріп, сол сұлуға ғашық болады. Ишк Фархадты ауыртып, оны емдеу үшін теңізге саяхат ұйымдастырады. Сауда кемесі оны құтқарғанша, кемелер қирап, Фархад бөренеде қалып қояды. Ал Фархад оларды қарақшылардан қорғайды, олар Шапурды кездестіреді. Сосын армян даласында канал қазып жатқандарға келеді. Фархад оларды аяды,
Қалай болғанда да,
«Топырақты ал да, бітіріп ал» деп, ғажайып өнерпаздың өнерін пайдаланып, канал қазды. Оның дауысы армян ханшайымы Мехинбону мен оның жиені Ширинге жетеді. Ширин ақылды күңдерімен Фархадқа келеді. Фархад «Ойнай Искандариде» көрген сұлудың Ширин екенін білгенде есінен танып қалады... Одан әрі Фархадтың армян жеріндегі іс-әрекетінің оқиғалары – канал – «Айн ул-хаят», бассейн – «Бахр ун нажот» және құлып салу, Хусравқа қарсы күрес және ақырында өлім.
Онда Фархад құрылысшы, суретші, тас қалаушы, тас қалаушы ғана емес, ол үшін өзін құрбан етуге дайын Шириннің нағыз ғашығы. Сондықтан Әлішер Науаи дастанын жазғанда осы мәселеге тоқталады:
Мен қайғырдым, махаббат кетті,
Мұң тауында жалғыз Фархад бар.
Бұл орынды, егер
Десам Фарходи – мұңды эпопея.
Жаныңды қорғау үшін екі өлең жаз,
Баяндаған Дебон Фарходу Шириндин.
Эпоста бұл екі таңба адамды өзінің сүйкімділігімен, шынайылығымен, шынайылығымен, ұлы тұлғаға тән қасиеттерімен баурап алады.
Әлішер Науаи Ширин Мехинбону қамқорлығындағы ханшайымды бейнелейді. Ол барлық жағынан: сыртқы, ішкі, рухани және тәрбиелік жағынан әдемі және теңдесі жоқ. Сондықтан да ақын Шіріннің кейіпкер-портретін сондай шеберлікпен салады, оны оқыған адам бұл таңбаны бар болмысымен көреді. Оның үстіне рухани-білім деңгейі де әдемі, биік. Сондықтан айналасындағы он қыз – Дилором, Дилоро, Діл осо, Гүландом, Суманбу, Сумансо, Паричехр, Париваш және Пәрипайкар да Ширинге лайық, бірі – поэзия, бірі – музыка, бірі – логика, бірі – қазы. Бірі – тарих, бірі – математика, бірі – теңдесі жоқ қасиет:
Бұл ғылымдарда бұл бір және бірдей,
Кез келген пәнде жүздеген ғылым бар.
Онда Әлішер Науаи Мехинбону сарайындағы ғажайып шығармашылық пен білім атмосферасын суреттейді. Мұның себебін ол Мехинбонудан көреді:
Мейірімді және ақылды болыңыз,
Даналықтың патшасы билік етті.
«Фарход пен Шіріндегі» бұл образ да Ширин сияқты кемел тұлғаларды шығаратын кемел жағдайларды меңзейді. Осылайша тек ерлер ғана емес, әйелдер де өз қабілеттері мен мүмкіндіктерін толық аша алады. Әлішер Науаидың арманы да, басты мақсаты да осы. Сондықтан Әлішер Науаи бейнесіндегі Ширин – өз тағдырын өзі шешетін еркін тұлға. Бұл жағдай мына суретте анық көрінеді: Шириннің құда түсуін естіген Хусрав оған жігіт жібереді. Бұл туралы Ширинге айтқанда, ол былай деп жауап берді:
