«Малика Айёр» және «Горогли» сериясына жататын басқа да көптеген эпостар
бірі болып табылады Спектакльді Фазыл Йолдош орындады. Эпикалық
Дәстүрлі түрде махаббат пен романтикалық шытырман оқиғалардан басталып, шығарманың өн бойында ғашықтық бастан кешкен оқиғалар суреттелсе де, шын мәнінде онда сенім, намыс, адамдық ерік-жігер, тапқырлық, төзімділік сынды асыл рухани қасиеттер және адам өмір сүру үшін өтуі тиіс сынақтар қамтылған. қасиеттерді меңгеру сипатталады. Бұл дастанда Гороғлы қиындықтарды жеңуде ауыртпалықты көбірек алғанымен, ең қауіпті жағдайда да Шозарғар (шын аты Хасан) және Авазбен бірге жұмыс істеген. Гороғлы Авазды сапарға жібереді де, Шақаландардың кейпінде оның артынан аттанады. Ол Торкистан қаласы туралы нақты мәліметтерді Баймогдевтің қол астында жеті жыл қызмет еткен бала арқылы біледі. Дастанда рухани дүниенің шексіз құдіреті, тәңірлік аманат, иман құдіреті Шоқаландар мен Хасан зергер бейнелер арқылы айқын бейнеленген. Әсіресе, шебер зергер Шозарғардың Ханшайымға деген шеберлігі арыстан жасауда анық сияқты. Авазбек патшайымның сарайына кіргенде де Шозарғардікі кеңес пайдалы болады. Өзбек ұлдарына тән ең асыл қасиеттер эпостағы Аваздың мінезінде көрініс тапқан деп айтуға болады. Бұл дастанда халық мақал-мәтелдері мен жырлары өте орынды қолданылған. «Жаңадан жол бардың озып шығады», «Ер – елге қымбат», «Атылмаса жол жоқ, шақырған жерден кетпес. ", "Жол ұзақ болса да, жарыс салқын" Мұндай мақал-мәтелдердің сол бір жағдайдағы кейіпкерлердің психикалық күйін, әлеуметтік жағдайын білдіру тұрғысынан маңызы өте зор. «ОЛМіне бітті. Уақытыңды алма, Еліңе шүкіршілік ет мысық кеш» өлең жолдары да осы дастанда кездеседі.
Оқулықта берілген дастан үзіндісінің қысқаша мазмұны мынадай: «Грогли Ол Чамбыл халқына билік жүргізді, оның Серкін Сондай-ақ атты жылқышы бар, Бір күні Гороглидің қырық жігіті, Хасани, Авази және
Шенеуніктерімен сөйлескеннен кейін жылқышыға Ғыркөк атты мініп, Шәкәр көлге барып құс аулайтынын айтады. Сақыбулбұл: «Енді жол айы, бұл уақытта жолдан аман өту қиын» дегенде, Гороғлы ашуланып, оны көтеріп жерге түсіреді де, осыдан қорыққан жылқышы Ғиркөкті алып келеді. .
Гороғлы атын мініп, Зебітчөлдегі Шәкір көліне келіп, құс аулаудан қайтып келе жатқанда бір төбені көреді. Бекініс ішін қараса, әдемі көріністі көрді: алмалар, гүлдер, бұлбұлдар... Бір топ құстар жиналып, ортада ләйлек сайрап, сайрап тұр. Осы кезде аспаннан көк көгершін ұшып, періге айналады. Горогли оған ғашық болады, періден оның қайдан келгенін сұрайды. Пан Шахри шабистандық, шешесінің аты – Сыпар пан, әкесінің аты – Қасым хан, қаласы – Торкістан дейді. Осыдан кейін таба айналып арбаға айналып ұшып кетеді. Гороғлы еліне оралып, қырық есікті сарайына барып, мұңайып жатып қалды. Бір апта он күн өтеді.
Гороглидікі Ахмед Сардар Авазжон ағасының өзіне опасыздық жасайтынын естіп, әкесіне ескерту жасайды. Аваздың өзі Гороглидің мұңын естіп, Гиротқа мініп, Торқистонға мініп, Ханшайымды іздейді. Горогли Малика Айёрдың сөзін, яғни ханшайымның еліне жету үшін алпыс жыл қажет екенін айтып, Аваздан қайту уақытын айтуды сұрағанда, Аваз он алты айдан кейін қайтып келетінін айтып, кетіп қалады.
Ахмад Авазды өлтіруге Сардар Асад пен Шодмон атты мергенді жібереді. Асад пен Шодман Мен шаршадым va Мадждим Аттарына мініп, Палапон тауына жетіп, Авазды күтіп жатады. Аваз келгенде олар оқ жаудырады, Аваз екі оқтан аман қалады. Мергендер Авазды сынап көрдік деп алдап серік етеді. Олар қырық күн, түн жол жүріп, Бадбахт деген шөлге, Очғаза Дарбанд деген тауға жетті. Сол кезде Аваз келе жатқан қара нәрсені көреді. Келе жатқан жау пілге мініп келеді. Аваз оның кім екенін сұрайды. Ол кісі Арботин деген жерден шыққан Әйел Гороглыны өлтіремін, Ғирот атты атын, баласы Авазды әкелемін дейді. Мұны естіген Аваз өзін таныстырады. Олардың арасында төбелес болып, Аваз Мақотилді өлтіреді. Аваз жолын жалғастыра бергенде алдынан Мақотілдің әскері шығады, Аваз олармен соқтығысып, жараланады. Асад пен Шодман атты мергендер «Грогли келді» деп халықты алдап, жауға шабуыл жасайды, жаудың өлгені өледі, қашқандары қашады. Мергендер Авазды қуып жетеді. Аваздың жарасына аюдың шөбінен, киіктің кіндігінен, тасбақаның жұмыртқасынан олар дәрі дайындайды. Үшеуі қырық күн, қырық түн жол жүреді. Олар Белдоз деген банкке жетіп, сонда тоқтайды. Аваз төбені айналып жүріп, бір үңгірді көріп, үңгірге кірсе, қырық дәу мас күйде жатқанын көреді. Осы алыптардың ең үлкені Жапырақ гиганты олар айтқандай. Аваз Гороғлы деген сөзді айтқаннан кейін алыптардың ойлары асығып, істің қалай жүріп жатқанын сұраса, дәулер Аваздан: «Сен жалғыз келдің бе?» деп сұрайды. деп сұрағанда, серіктері бар екенін айтады. Алыптардың бірі оларды шақыруға барғанда, Асад пен Шодман қорқып қашып кетеді. Содан дәу қайтып келді; Қашып бара жатырмыз десе, Аваз өтірік айтады, қорықпаймын, әрқайсысы 90 дәу жейді деп. Япрокдев Аваздың қайда және неге бара жатқанын біліп, оларға көмектеседі. Аваз, Асад, Шодман үш алмаға, аттарын үш атқа айналдырып, 10 күн, 10 түн ұшады. Алыптар оларды жиырма жылдық сапарға шығарып салады. Сиқырмен Аваз, мергендер мен аттар бұрынғы қалпына қайтарылады. Япрокдев олармен өз елінің шекарасында қоштасып, қайта оралады.
Аваз мен мергендер жүріп, Гүлшан малына жетеді. Аваз ішке кіріп, алма мен інжір жегісі келгенде, олар аспанға шығады. Таңғалып, жолын жалғастырып, үш жәшікке жетеді. Төменгі пеште көже демалып жатқанда, Аваз қазанға лақтырып жібергенде, қолтық астынан пышақ шығып, жоғарыдан келіп, Аваздың аузын сындырды. Аваз аң-таң болып, мына жердің иесін көру үшін бүйіріне жатып қалады. Бұл жер Гүлқыз деген панның жері еді. Оның Гүлзамон деген аспазшысы бар. Гүлқиз Гүлқизбен кездескен кезде «Егер сен Чамбил халқынан болсаң, Юнус Мисқалдың жаны -дили, егер сен Гороглидің ұлы болсаң, онда сен менің нағашымның ұлы боласың» - деп, Аваздың құрметін орнына қояды. Бұл жерге іргелес үш дәу бар, үлкенінің аты – Қызылдав. Мұндағы алыптар да Аваздың туыстары, дастархан жайып, Аваздан мақсатын сұрайды. Қызылдев: «Түркістан деген қала бұл жерден жетпіс жылдай жерде, оны тек сенің ағаң Байрногдев ғана біледі», – деді. дейді. Қызылдев оларға көмектесіп, үш алманы сиқырмен алып, аттарын әбзелдетіп, он төрт күн жалғыз ұшады. Атпен бару үшін он төрт жыл керек еді.
Аваз, Шодмон, Асад жүріп, Қызылқұм деген жерге жетеді.
Олар бір-біріне қарсы тұрады. Ол өзін Чин-Мочин хан деп атайды, оның аты
Ол өзін Шоқаландар деп таныстырады. Ол да Малика Айёрды іздеп жүрген.
Екінші Қаландар Шозарғар (шын аты Хасан) деп аталды. Ол өзі
Ол өзін Румнан деп таныстырады. Шозарғар Тіллақызды іздеп жүргенде, Шо-Қаландардың қолында сиқырлы күш беретін таяқ болған. Екі қаландар Асад пен мергендерге қосылады.
Олар жүріп, Көкламтоғ деген жерге жетеді. Қайтадан жүріп, Аваз, Шоқаландар, Шозарғар жер астына кетеді. Олар Айёр ханшайымының Торкистон қаласына жетеді. Ханшайымның арыстаны бар. Олар арыстанды өлтіреді. Шоқаландар Қасымшаһқа оның аты «Йолшы» екенін айтады. Шозарғар қырық күнде арыстан жасаймыз дейді, қажетті заттарды алып, той жасайды. Мерзімнің соңғы күні келгенде Шозарғар алтын арыстан жасайды. Арыстанда болт бар, Аваз соған қонады. Ханшайымға кәнизактар »менің әжем» олар қолданады. Хадижа ханшайым өз қызметшісін досы Тілликізге жіберіп, оған да арыстан жасауды бұйырады. Бірақ Тіллакиз бас тартады. Шозарғар сақинаға айналады, оны Окдевшах табады. Әкесі сақинаны Тіллақызға әкеледі. Ханшайым сақинаны таққанда, ол лайықты болады, ал сақина сөйлей бастайды. Тіллакыз сақинаны ішкі жәшікке салады. Сонда Шозарғар сиқырлы тышқан болып, тоқсан сандықты жарып шығады. Шозарғар басқа пәлелерден де құтылады. Тіллақыз тағдырға мойынсұнып, онымен бірге жүреді.
Аваз мергендерді тауып, Маликаны алып кетеді. Шоқаландар Зебит қаласының ханзадасы Махмуджонды (Баймоғдевтің қолындағы бала) алыптардың қолынан құтқарады, олар оған Гүлқыз перісін береді де, бәрі үйлеріне қайтады. Гороглидің келісімімен Айёр ханшайым Авазға үйленеді».
