Ерекше көмекті қажет ететін балалардың санаттары

ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:

Ерекше көмекті қажет ететін балалардың санаттары

Режа

1. Жас нәрестелердің даму ерекшеліктері

2. Ерекше көмекті қажет ететін аномальды балалар.

3. Аномальды балалардың категориялары

4. Аномальды балаларды қолдауды ұйымдастыру

5. Аномалиялардың себептері

Бала дүниеге келген күннен бастап бір нәрсені көреді, естиді, ұстайды, ауырсынуды, жылуды, иіс пен дәмді сезінеді.

Теварак айналадағы болмысты – сезіну мен қабылдауды танудан, яғни болмыстағы заттар мен оқиғаларды бала санасында бейнелеуден басталады.

Баланың қабылдауы өмірінің алғашқы жылдарында айтарлықтай жақсарады, ал екі жасында ол заттарды бір-бірінен түсі, пішіні, өлшемі бойынша ажырата бастайды, таныс реңкті ажырата бастайды, т.б. Ол әртүрлі сенсорлық дағдыларды дамытады: көру және тексеру, тыңдау және есту, сыртқы белгілеріне қарай заттарды ажырату, көргені мен естігеніне еліктеу.

Бала әртүрлі әсер алуы керек – заттарды көру, оларды ұстау, үлкендердің іс-әрекетін бақылау, әртүрлі дыбыстарды есту.Бұл балалардың сенсорлық дамуының қажетті шарты. Сенсорлық қабілеттерді дер кезінде дамыту балалардың ақыл-ой тәрбиесіне негіз қалайды.

Баланың психикалық дамуы үшін зейін, есте сақтау, тілек, қызығушылық және басқа да осыған ұқсас психикалық процестердің маңызы зор.

Баланың сөйлеуін дер кезінде дұрыс дамыту - психикалық дамудың негізі. Сөйлеу – психикалық процесс: ол балалардың іс-әрекетіне қабылдау, есте сақтау т.б. дамуына үлкен әсер етеді. Балалардың сөйлеу тілі дами бастаған сайын үлкендер сөзінің тәрбие құралы ретіндегі рөлі артады.

Баланың жеке басының қалыптасуы оның өмірінің алғашқы күндерінен басталады. Күнделікті көріп, естігеніне сүйене отырып, баланың болмыс пен айналасындағы адамдарға деген көзқарасын білдіруі, баланың үлкендердің мінез-құлқы мен жұмысына, болып жатқан оқиғаларға, адамдарға деген көзқарасына деген баға беруі – осының бәрі оның қалыптасуына ықпал етеді. баланың рухани бейнесі.бұл құпия.

Баланың ана құрсағында немесе туғаннан кейін дамуына қажетті белгілі бір жағдайлардың бұзылуы әртүрлі ауытқуларға, яғни физикалық немесе психикалық ақаулар мен кемшіліктерге әкелуі мүмкін. Коррекциялық педагогика саласында ерекше көмекті қажет ететін аномальды балалардың әртүрлі категориялары бойынша жұмыстар жүргізіледі: Олар:

1) есту қабілеті бұзылған балалар (саңырау, нашар еститін балалар, кеш естімейтін балалар);

2) нашар көретіндер (соқырлар, нашар көретін балалар);

3) олигофрениялық (ақымақ, имбецил, ақымақ балалар);

4) сөйлеуінде ауыр кемістігі бар балалар;

5) тірек-қозғалыс кемістігі бар балалар;

6) ақыл-ойы кем балалар.

7) күрделі кемістігі бар саңырау-мылқау балалар;

Аномальды балалар инклюзивті білім беруде немесе арнайы оқу орындарында дені сау құрдастар арасында тәрбиеленіп, оқытылуы керек. Баланың жалпы дамуына қатты әсер ететін ақаулар ғана оны аномальды бала ретінде қарастыруға негіз бола алады. Мысалы, егер бала тек сол жақ құлағында естісе, бірақ бұл кемістік оның жалпы дамуына әсер етпесе және ол жалпы мектептегі дені сау құрбыларымен салыстырса, ол аномальды балалар санатына жатпайды. Белгілі бір себептерге байланысты ересектерде пайда болатын ақаулар олардың жалпы дамуына әсер етпесе, бұл адамды аномальды деп санауға болмайды.

 Ерекше қолдауды қажет ететін аномальды балалардың физикалық немесе психикалық дамуында байқалатын ауыр, күрт өзгерістер баланың жеке басының қалыптасуына кері әсерін тигізеді. Сондықтан мұндай балаларды тәрбиелеу мен оқытуға ерекше жағдай жасалуы керек, яғни олар арнайы балабақшалар мен мектептерде немесе қалыпты дамуы бар құрбыларының арасында және қажет болған жағдайда арнайы бағдарламалар мен оқулықтар негізінде білім алуы керек. оқытып, тәрбиелеу керек, оларға ерекше көмек керек.

Кез келген қалыптан тыс даму орталық немесе перифериялық жүйке жүйесіндегі органикалық немесе функционалдық өзгерістерге байланысты болуы мүмкін.

Баланың дамуындағы түрлі кемшіліктер де қолайсыз ортаның, дұрыс тәрбие мен білімнің болмауынан туындауы мүмкін. Мысалы, жанұядағы қолайсыз жағдай, педагогикалық немқұрайлылық, мұғалімнің балаға деген дұрыс емес көзқарасы және басқа да көптеген себептер баланың дамуына кері әсерін тигізіп, оның бағдарламалық материалдарды жақсы кіріктіре алмауы, үлгермейтін оқушылардың қатарына қосылуына себеп болады. Бірақ ондай баланы аномал балалар қатарына қоспаймыз, өйткені оның дамуындағы ақаулар ағзадағы қандай да бір органикалық немесе функционалдық патологиялық өзгерістерге байланысты емес, басқа себептерден туындайды.

Тәрбиешілер мен мұғалімдер мұндай балаларды аномальды балалардан ажырата білуі керек.

Шығу себептеріне байланысты кез келген аномальды даму некеде туа біткен немесе сатып алынған болуы мүмкін.

Туа біткен ауытқулар көбінесе болашақ ананың денсаулығы мен өмір сүру жағдайына байланысты. Ананың құрсағындағы ұрықтың дамуына инфекция, интоксикация, жарақат және басқа факторлар әсер етуі мүмкін. Ананың жүкті кезінде түрлі ауруға шалдығуы, түрлі дәрі-дәрмектерді білмей ішуі, баланың қалыпты емес туылуына себеп болуы мүмкін.

Туа біткен ауытқулар генетикалық факторлардың әсерінен де болуы мүмкін. Мысалы, есту және көру анализаторының қызметі бұзылып, ақыл-ой кемістігінің ұрпақтан-ұрпаққа берілуі де байқалады (фенилкетонурия, Даун ауруы, резус-фактордың үйлесімсіздігі және т.б.).

Ата-ананың маскүнемдігі, нашақорлығы, нашақорлығы да баланың қалыптан тыс туылуына себеп болуы мүмкін.

Некеде пайда болған ауытқулар баланың туылу кезінде және одан кейінгі кезеңдерінде баланың ағзасына әсер ететін зиянды факторлардың нәтижесінде пайда болады. Босану, бас миының зақымдануы, баланың босану жолымен, вакуум-экстрактор немесе осмбор арқылы ұзақ өтуі, баланың кіндік бауы орап, тұншығып қалуы (асфиксия) және т.б., кейде оның дамуының ауытқуына әкелуі мүмкін.

Ерте жаста (үш жасқа дейін) әртүрлі аурулармен ауыратын бала, мысалы, менингит, менингоэнцефалит, отит, орталық жүйке жүйесінің зақымдануы және басқа да осыған ұқсас аурулардың аномальді дамуы мүмкін.

Біздің елімізде балалар аномалиясының алдын алу үшін көптеген шаралар қабылдануда, бұл салада көптеген жетістіктерге қол жеткізілді. Өзбекстанда халықты емдеу профилактикасының кеңеюіне және медицина саласындағы үлкен жетістіктерге байланысты аномальды балалар саны азайды. Балаларға тән шешек, оба, іш сүзегі, тырысқақ, трахома, қызылша және басқа да жұқпалы аурулардан кейін балалардың аномалға айналу жағдайлары бар. Тұқым қуалайтын факторлар мен интоксикация және организмнің қалыптасуы кезінде мидың және анализаторлардың зақымдалуына әкелетін басқа да себептерге байланысты баланың аномалияға айналуы әлі де кездеседі.

                                  СҰРАҚТАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР

1. Жас нәрестелердің даму ерекшеліктерін сипаттаңыз.

2. Аномальді балалар кімдер?

3. Аномальды балалар қандай категорияларға бөлінеді?

4. Қалыпты емес балаларды қайда оқыту керек және неліктен?

5. Аномалиялардың себептері қандай?

6. Ерекше қажеттіліктері бар балалар кімдер?