Оқытудың дәстүрлі және дәстүрлі емес үлгілері.

ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:

Оқытудың дәстүрлі және дәстүрлі емес үлгілері. Дәстүрлі сабақтың негізгі компоненттері. Дәстүрлі сабақтардың артықшылықтары. Дәстүрлі емес сабақтың егжей-тегжейлері.

Негізгі сөздер мен терминдер   Дәстүрлі сабақ. Дәстүрлі сабақ жоспары. Дәстүрлі емес сабақ. Дәстүрлі емес сабақтардың негізгі компоненттері. Дәстүрлі және дәстүрлі емес сабақтардың артықшылықтары мен кемшіліктері.

Дәстүрлі сабақ — белгілі бір кезеңге арналған тәрбие үлгісі, оқу-тәрбие процесі мұғалімге көбірек бағытталған, ол тақырыпты енгізу, нақтылау, бекіту және аяқтау кезеңдерден тұрады. Оқу материалы жаңа және күрделірек болса, дәстүрлі сабақ көп жағдайда оқу үрдісінің әдістерінің бірі болып қала береді.

Дәстүрлі сабақта оқу-тәрбие үрдісінің бел ортасында мұғалім тұратыны белгілі. Сондықтан кейде дәстүрлі сабақты мұғалімге бағытталған оқыту әдісі деп те атайды.

Дәстүрлі оқыту үлгісінде лекция, сұрақ-жауап, практикалық жаттығулар сияқты әдістер көбірек қолданылады. Осы себепті бұл жағдайларда дәстүрлі сабақтардың тиімділігі әлдеқайда төмен болып, оқушылар оқу-тәрбие процесінің пассивті қатысушыларына айналады.

Дәстүрлі сабақта оқыту кезеңдерін келесідей жоспарлауға болады.

1. Енгізіңіз. Өтілген материалды қайталау; сабақтың мақсатын түсіндіру; жаңа сабақтың тақырыбымен және сабақ жоспарымен таныстыру.

2. Жаңа тақырыпты қамту. Жаңа тақырыпты шағын бөліктерге бөлу; түсті – мүмкіндігінше әртүрлі мысалдарды көрсету; тақырыптан ауытқымау; материалдың күрделі жақтарын қайта түсіндіру; оқушылардың түсіну деңгейін тексеру; кері байланысты қамтамасыз ету.

3. Тета-бағаналы жаттығу. Оқушылармен мысалды (немесе мәселені) кезең-кезеңімен шешу және талдау:

4. Бағытталған жаттығу. Оқушылар жаттығуды (немесе есепті) өз бетінше орындайды, ал мұғалім оларды бақылап, түзетулер енгізеді.

5. Тәуелсіз жаттығу. Оқушылар мұғалімнің көмегінсіз жаттығуды өз бетінше орындайды.

6. Оқушылардың түсіну деңгейін тексеру. Бақылау сұрақтарын қойып, пәнді меңгеру деңгейін анықтау.

7. Аяқтау.  Сабақтың тақырыбы мен тәрбиелік мақсаттарының негізгі ұғымдарын қорытындылау.

     Дәстүрлі сабақта сабақтың барлық кезеңдері кезең-кезеңімен жүзеге асырылып, ерекшелік болмайтынын байқауға болады. Бұл оқушының сабаққа деген ынтасының болмауын және сабақтың біркелкі өтуін қамтамасыз етеді. Дегенмен, дәстүрлі білім берудің өзіндік жағымды және жағымсыз қасиеттері бар. Өйткені, аДәстүрлі білім беру әдістері төмендегідей артықшылықтары бар:

• Белгілі бір дағдыларға ие болу және белгілі бір ұғымдар мен ғылымды үйренуде пайдалы болу. Дәстүрлі білім беруде ғылымилық ұстанымы қолданылып, оқушыда жүйелі білім қалыптасады деген осы.

• Оқыту үдерісі мен оқу ортасын мұғалімнің жоғары деңгейде бақылауы білім берудің тәрбиелік сипатын білдіреді. Студенттер бұған баяу қатысса да, сабақ барысында жоғары тәртіп үлгілерін көрсетеді.

• Уақытты тиімді пайдалану нәтижесінде оқытудың барлық кезеңдері толығымен орындалып, уақытты бөлу жүйелі түрде көрсетіледі.

      Қазіргі уақытта білім берудің көптеген дәстүрлі әдістері бар  кемшіліктеріga және бұл оқу үрдісінде дәстүрлі емес білім беру әдістерін қолдану қажеттілігін тудырады. Бұл кемшіліктер келесідей.

• Оқушылар енжар ​​қатысушы болып қалады, мұғалімнің сабақтың ортасында және негізгі басқару рөлінде болуы осындай енжарлыққа әкеледі.

• Мұғалімнің толық бақылауы барлық студенттерге мотивация тудырмайды. Өйткені оқушылардың орындайтын барлық әрекеттері қатаң талаптарға негізделген. Бұл оқушыда шығармашылық бастаманы оятпайды.

• Оқушылар мұғаліммен тікелей байланыса алмайды. Сабақтың әрбір кезеңі белгілі бір ережелерге негізделгендіктен және бұл кезеңдер мұғалімнің қалауы бойынша өтетіндіктен, қарым-қатынастың әртүрлі формаларының қажеті жоқ.

• Еске түсіру деңгейі барлық оқушыларда бірдей болмағандықтан, сынып бойынша меңгеру деңгейі төмен болып қалуы мүмкін. Яғни, дәстүрлі білім беруде оқушылардың оқу-танымдық процесінде қызығушылығын тудыратын түрлі әдіс-тәсілдерді, есте сақтау қабілетін нығайтатын ойын технологияларын қолдану мүмкіндіктерін пайдаланбау осы зардаптарды туғызады.

• Өз бетінше білім алуға және өз бетінше шешім қабылдауға жағдай жасалмаған. Оқушыны шығармашылық ойлауға ынталандыратын күштің жоқтығы жаңа идеялардың дамуына табиғи жағдай туғызбайды.

Оқыту дәстүрлі емес модельдершартты түрде 3-ке бөлінеді.

Бұл модельдер негізінен оқушы тұлғасына бағытталған және оларды студентке бағытталған білім беру үлгілері деп те атайды.

Модельдеу — сыныпта шынайы өмірде және қоғамда болып жатқан оқиғалар мен процестердің қысқартылған және жеңілдетілген көрінісін (моделін) құруды және олардың әрекетіне айырбас ретінде оқушылардың жеке қатысуын және оқуын көздейтін әдіс.

Ынтымақтастық оқыту моделі- оқушылардың өз бетінше топта жұмыс істеу арқылы білім алуына мүмкіндік беретін әдіс.

Оқытудың зерттеу моделі — студенттерге белгілі бір мәселені шешуге бағытталған өз бетінше зерттеу жүргізуге мүмкіндік беретін әдіс.

Дәстүрлі емес (оқушы – оқу-тәрбие процесінің орталығы) оқыту әдістері артықшылықтары:

• Оқыту мазмұнын жақсы меңгеруге жетелейді.

• Уақытылы байланыспен қамтамасыз ету.

• Ұғымдарды практикада қолдану үшін жағдай жасау.

• Оқытудың әртүрлі әдістерін ұсынады.

• Мотивацияның жоғары деңгейі.

• Материалды жақсы еске түсіру.

• Қарым-қатынас дағдыларын жетілдіру.

• Өзін-өзі бағалаудың өсуі.

• Оқушыларды пән мазмұнына. оқыту процесіне оң көзқарас.

• Өз бетінше ойлай алатын оқушының қалыптасуына ықпал ету.

• Ол мазмұнды меңгеруге көмектесіп қана қоймай, сыни және логикалық ойлауды дамытады.

• Есептерді шешу дағдыларын қалыптастыру.

Оқытудың дәстүрлі емес әдістері төмендегідей кемшіліктерге бар  

• Жаттығуға дайындалу үшін көп уақыт қажет.

• Оқушыларды үнемі дұрыс басқара алмау.

• Өте күрделі материалды меңгерген кезде де мұғалімнің рөлі төмен.

• «Әлсіз» оқушылар бар болғандықтан, «мықты» оқушылар да төмен баға алады.

• Мұғалімнің ойлау қабілеті дамыған, есеп шығару дағдысы болуы қажет.

Осылайша, бүгінгі таңда сабақтарда дәстүрлі және дәстүрлі емес оқыту үлгілері қолданылады. Бұл ретте оқу пәнінің сипатына, меңгерілетін материалдың мазмұнына, оқу мақсаттарының мазмұнына, бақылау жүйесін ұйымдастыру аспектілеріне назар аударылады.

Зерттеулер көрсеткендей, сабақтың дәстүрлі түрін сақтай отырып, оны аудан оқушыларының белсенділігін белсендіретін түрлі әдістермен байыту оқушылардың меңгеру деңгейінің артуына алып келеді.

Ол үшін сабақ үрдісін ұтымды ұйымдастырып, мұғалім оқушылардың қызығушылығын арттырып, оқу-тәрбие процесіндегі белсенділігін ынталандыруы, оқу материалын шағын бөліктерге бөліп, мазмұнын талқылап, талқылауы керек. , миға шабуыл, шағын жұмыс топтастыру, зерттеу, рөлдік ойындарды қолдану, түрлі-түсті және қызықты мысалдар келтіру, студенттерді өз бетінше практикалық жаттығуларды орындауға ынталандыру, түрлі-түсті және түрлі-түсті бағалау әдістерін қолдану, оқу құралдарын орнында және қажетті уақытта пайдалану.