Мақала жанры. Оның түрлері
Мақала аналитикалық журналистиканың жетекші жанры ретінде. Оның тарихи тамыры. Магола жанрының негізгі сипаттамалары, оның ерекшелігі және басқа жанрлардан айырмашылығы. Оған қойылатын талаптар және оның міндеттері. Әңгіменің жанрлық түрлері: үгіт-насихат, проблемалық, ғылыми-ағартушылық, діни-ағартушылық, мұңды әңгімелер. Жарнамалық ұран. Жанр ерекшеліктері. ¤Өзбек журналистикасындағы үгіт-насихат оқиғаларының үздік үлгілері. Үгіт-насихат жүргізу әдістемесі
Публицистиканың күрделі жанрларының бірі – мақала жанры. Бұл жанрдың басты ерекшелігі – ақиқат жан-жақты, терең логикалық тұжырымдар мен жалпылауларға, болжау, талдау мен тексеру, өзіндік (түпнұсқа) пайымдауларға негізделуі керек.
Мақаланың журналистикадағы тарихи тамыры тереңде жатыр. Және олардың түрлері әртүрлі. Осы тұрғыдан алғанда, мақала шындықтың басқа шындықтардан артықшылығымен, сонылығымен, жарықтығымен және өз заманының маңызды жағдайының өзектілігімен ұзақ жылдар бойы сақталуы тиіс.
Мақала өте салмақты жанр. Ол журналисттен үлкен білім мен шеберлікті талап етеді.
Мақаланың композициялық құрылымы нақтылық пен қарапайымдылыққа негізделіп, публицистиканың басты заңы болып табылатын шындықты кеңінен қамтумен айқындалады.
Мақала публицистиканың күрделі жанрларының бірі. Мақала жанрында жазылған бір мәселе – дәлдікті қамтамасыз етіп, тақырыптан ауытқымайтындықтан, нақты және айқын фактілерге сүйене отырып, өз пікіріңізді білдіруге мүмкіндік береді.
Мақала жанрындағы шындықты түсіндіру нақты фактіні білдіруден басталады және бұл құбылыс автордың көзқарасына сәйкес келуі немесе қайшы келуі мүмкін. Дәл осы жағдайда автордың объектіге деген көзқарасы бұл шындықтың қоғамға пайдалы немесе зиянды болуының мән-жайларын білдіреді.
Фактілерді талдауда автордың көзқарасы басты рөл атқаратыны ескеріледі. Сол себепті журналист мәселені жан-жақты зерттеп, проблема мен шындықты тудырған фактілермен, дәлелдермен, дәлелдермен қаруланып, осы білімге сүйене отырып, өз талдауын нақты айта білуі керек.
Мақалада айтылған фактілердің құндылығы автордың көзқарасы мен пікірінің дұрыстығын дәлелдейтін дәлелдерге негізделуі керек. Екінші жағынан, дәлелдемелер автор айтқан пікірді дәлелдеуге негіз болатын логикалық объект ретінде қызмет етуі керек.
Мақаладағы фактілер типтік және сенімді болғанымен, бұл процесті шолуда автордың көзқарасы маңызды рөл атқарады.
Мақалада нақты фактілерді келтіре отырып, қорытынды, жалпылама қорытынды жасалып, нақты нәтижелерге жету үшін автордың сипаттау-аналитикалық ұсынысы негізінде проблеманы жеңу жолдары көрсетілген. Өз кезегінде мақаланың бірнеше формасы бар. Бұл туралы айтпас бұрын, мақаланың негізгі ерекшеліктеріне тоқталған жөн.
Негізгі мақала қоғамның әлеуметтік дамуындағы негізгі бағыттарды білдіретін нақты директива қызметін атқаруы керек. Негізгі мақала директивалық құжаттың логикалық құрылымына сәйкес болуы керек.
Директивтіліктің негізгі белгілері – нақты шындықты талдау негізінде қоғам дамуының объективті заңдылықтарына сүйену, мақала тақырыбы жалпы жұртшылықтың, қауымның, әлеуметтік топтардың мүдделерінен туындап, өз пікірін білдіру қабілетінен туындайды. мақсат қана емес, мәселені шешудің практикалық іс-әрекет бағдарламасының бағыттарын айқындау арқылы осы мақсатқа жету факторларынан тұрады.
Басты мақалада символдық хат пен очерктің элементтері шектеулі болса, бұл жанрдың публицистикалық бояуы эмоционалды аргументтермен, сенімді саяси үгіт-насихатпен, фактілерді нақты талдаумен шыңдалған.
Жарнамалық мақала – ғылыми негіз теориялық білім элементтерін қамтиды – сол арқылы автордың логикалық-эмоционалдық көзқарастарының дұрыстығына ұжымды сендіруі керек.
Жарнамалық мақала қоғам қызметі мен дамуының әртүрлі салаларындағы теория мен практика мәселелерін талдау арқылы осы мәселені алға тартады және насихаттайды.
Мақаланың белгілері
1. Айқын ойлауды жүйелі дамыту.
Бұл жағдайда бір нақты тақырып таңдалып, зерттеліп, қамтылуы керек. Журналист бір мақалада бірнеше сұраққа жауап беруге талпынса, оның адасып қалатыны сөзсіз. Мақала жанр ретінде өзінің күшін жоғалтады. Газет мақаласы тек бір сұраққа немесе мәселеге арналуы керек. Мақалада бір сұраққа немесе мәселеге жауап табудың белгілі бір бағытқа бағытталуының өзі оны көп өзектіліктен арылтады. Ол үшін мақалаға қойылатын талап нақты мақсатты және жүйелі түрде зерттелуі керек. Сұрақты ұсақ бөлшектерге бөлу, шындықты әртүрлі аспектілер мен өлшемдерде талдау қажет болады.
2. Мақаланың басқа жанрлармен теңдігі. Ол да бір фактіден басталады. Оның астарындағы пікір мен автордың пайымдауы өзінен-өзі түсінікті болмауы керек. Ойлаудың басы анық дәлелді хабарға беріледі. Бұл хабарлама (сигнал) автордың көзқарасына сәйкес келуі немесе оған қайшы келуі мүмкін. Жауап ретінде ақыл объектіні бағалау арқылы жұмыс істей бастайды. Осы тақырыпты ой елегінен өткізу осы тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар тудырады. Осы сұрақтарға жауап іздеу арқылы журналист тергеумен ашқысы келетін тақырыбын ашады.
Факт нақты ма, жоқ па, әлде кездейсоқ па, жағдайға байланысты ма, әлде ерекше ме, не болған, қоғам немесе белгілі бір топ үшін шындықтың пайдалы немесе зиянды жақтары қандай, оның басқа оқиғалармен ажырамас жақтары қандай. болды
3. Толықтықты көтеру және дамыту. Автордың пікірі түптеп келгенде мақаланың тақырыбын анықтайды. Оны дәлелдеу үшін мақаланы жүйелеп, дәлелдеу керек. Дәлелдеу мәселесі журналистің, әсіресе аналитикалық журналистің ең маңызды міндеттерінің бірі.
4. Тақырыпқа сұрақ қою.
Тақырыппен жұмыс істеу барысында көптеген сұрақтар туындайды. Оларды зерттеу арқылы журналист шындықты алдымен өзіне, сосын оқырманға ашады.
5. Мақалада фактілер мен дәлелдемелерді жинаңыз.
Мақала жазғанда журналистің білімі мен қоры өте кең болуы керек. Әр жолы оның теориялық білім қоры ашылу, ізденіс арқылы жаңа біліммен толығады. Бірақ журналист өмірінің түрлі саладағы, үдерістердегі, жағдаяттар мен оқиғалардың мән-жайын ашып, оны фактілермен дәлелдеу үшін кейде теориялық білім жеткіліксіз. Мұндай жағдайда журналист арнайы әдебиеттерді, анықтамаларды, сөздіктерді пайдалануы керек.
Сонымен қатар, фактілерді нақты дәлелдеу үшін біліммен қатар журналист жеке бақылауға да дайындалуы керек.Мақалада дәлелдермен қатар нақты фактілер де маңызды рөл атқарады.
Куә болу, куә болу өте маңызды. Сондықтан да журналист мақала дайындау үшін бір тақырыпты жан-жақты зерттейді, мүмкіндігінше дәлел табады. Бұл фактілердің барлығын мақалада көрсету қажет емес.
6. Мақалада автор пікірін білдіру.
Фактілердің жиынтығы негізінде автордың пікірі өз дәлелін табуы керек. Яғни, автор айтқысы келген пікірі фактілер негізінде айтылуы керек.
Және олар автордың дұрыс пікірін, көзқарасын береді.
Автордың көзқарастар жүйесі оның шындықты бақылаулары арқылы дәлелденеді. Мақаладағы факт шынайы және сенімді болуы керек, әйтпесе ол мақаладағы тұжырымдарға сәйкес келмеуі немесе журналист жасаған тұжырымға қайшы келуі мүмкін.
Фактілермен жұмыс жасағанда автордың өз ұстанымы, олардың дұрыс немесе бұрыс екенін анықтауда ұстанған жолы болуы керек.
Мақала авторы ой бірте-бірте дамып, фактілермен, дәлелдермен толықтырылған сайын оқырманды қорытынды жасауға итермелейді.
Қорытынды – автор ойының жүйелі дамуы арқылы пайда болатын логикалық сөз.
Бұл оқырманға өмірдегі белгілі бір шындық туралы түсінік береді. Мақалада көтерілген сұрақтың шешімін көрсету арқылы. Осылардың негізінде біз мақаланы сипаттаймыз.
Мақала публицистиканың негізгі жанрларының бірі болып, қоғамдағы белгілі бір оқиғалар мен оқиғалар туралы салиқалы ойлардың өрбуіне, нақты деректер мен дәлелдерге сүйене отырып, автордың нақты нәтижелеріне негізделген тұжырымдар.
Мақалалар мазмұнына қарай бірнеше түрге бөлінеді.
