Mahmudxo‘ja Behbudiy – jadidchilik harakatining yetakchisi
Uning ma’rifiy faoliyatining maqsadi va ahamiyati
2. Asosiy qism
a) Ta’lim va ma’rifatning ahamiyati
Yangi usul maktablari ochish tashabbusi
Ilm-fan va zamonaviy bilimlarni targ‘ib qilishi
b) Vatanparvarlik va milliy uyg‘onish
Behbudiy asarlarida millatni uyg‘otish g‘oyalari
“Padarkush” dramasining milliy g‘oya targ‘ibotidagi o‘rni
c) Diniy va dunyoviy bilim uyg‘unligi
Islom dinining ilmga targ‘ib qilishi haqida fikrlari
Jamiyat rivoji uchun fanning ahamiyati.
3. Xulosa
Behbudiyning saboqlari bugungi kunda ham dolzarb
Uning ma’rifiy g‘oyalari yosh avlod uchun ilhom manbai
Mahmudxo‘ja Behbudiy saboqlari
Kirish
Mahmudxo‘ja Behbudiy – o‘zbek jadidchilik harakatining eng faol namoyandalaridan biri bo‘lib, umrini xalqni ma’rifatga chorlash, millatni uyg‘otish va taraqqiyot sari yetaklashga bag‘ishlagan. U eski usul maktablarining eskirganligini tushunib, yangi zamonaviy bilimlarni o‘rgatadigan maktablar ochish g‘oyasini ilgari surgan. Uning faoliyati faqat ta’lim bilan cheklanib qolmay, milliy ongni yuksaltirish va jamiyatni isloh qilishga ham qaratilgan edi.
Asosiy qism
1. Ta’lim va ma’rifatning ahamiyati
Behbudiy xalqni taraqqiyot sari yetaklashning asosiy yo‘li sifatida ta’lim va ilmni ko‘rgan. U o‘zbek xalqining orqada qolishiga johillik sabab bo‘layotganini anglab, zamonaviy maktablar ochish harakatiga kirishgan. Behbudiy yangi usul maktablarini tashkil etib, bolalarga arab yozuvini emas, balki zamonaviy fanlarni – matematika, geografiya, tarix, tabiatshunoslikni o‘rgatishga ahamiyat bergan. U eski maktablar faqat diniy bilim berib, dunyoviy fanlarni chetlab o‘tayotgani uchun yosh avlod zamondan orqada qolayotganini tanqid qilgan.
2. Vatanparvarlik va milliy uyg‘onish
Behbudiy o‘z asarlari orqali xalqni milliy uyg‘onishga, o‘zligini anglashga undagan. Uning “Padarkush” dramasi millat taqdiriga befarq bo‘lgan yoshlarni tanqid qilgan eng mashhur asarlaridan biridir. Unda ota va o‘g‘il o‘rtasidagi qarashlar to‘qnashuvi orqali eski va yangi dunyo o‘rtasidagi tafovut ko‘rsatilgan. Ushbu asar orqali Behbudiy xalqning qoloqlikka qarshi kurashishi, bilimga intilishi va milliy ongni rivojlantirishi lozimligini uqtirgan.
3. Diniy va dunyoviy bilim uyg‘unligi
Behbudiy dinni ilmga zid deb bilmagan, aksincha, islom dinida ham ilmga katta urg‘u berilganini ta’kidlagan. Uning fikricha, haqiqiy musulmon zamonaviy bilimlarni o‘rganishi, taraqqiyotni qo‘llab-quvvatlashi kerak. U eski usuldagi madrasalarda faqat diniy ta’lim berish jamiyat taraqqiyotiga to‘siq bo‘layotganini tanqid qilib, diniy va dunyoviy bilimlarni uyg‘un holda o‘rgatish tarafdori bo‘lgan.
Xulosa
Mahmudxo‘ja Behbudiy saboqlari bugungi kunda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan. Uning ilgari surgan fikrlari – ilm-fanni rivojlantirish, milliy ongni yuksaltirish, zamonaviy ta’limga e’tibor berish bugungi taraqqiyotimiz uchun ham muhimdir. Behbudiy orzu qilgan ma’rifatli jamiyatni qurish faqat ilm va ta’lim orqali amalga oshishi mumkin. Shuning uchun biz uning saboqlaridan o‘rganib, kelajagimizni yanada porloq qilishimiz kerak.
