DO`STLARGA ULASHING:
Saddi Iskandariy haqida murakkab rejali insho
Kirish: Alisher Navoiy va uning ijodiy merosi
Alisher Navoiy – o‘zbek adabiyotining buyuk siymolaridan biri bo‘lib, uning ijodiy merosi Sharq adabiyotida alohida o‘rin tutadi. Navoiy o‘zining “Xamsa” asarida insoniyat tarixining muhim voqealari, afsonalari va falsafiy muammolarini teran tahlil qilgan. “Saddi Iskandariy” bu beshlikning oxirgi dostonidir. Bu asar buyuk sarkarda Iskandar (Aleksandr Makedonskiy) obrazi orqali adolat, ilm va insoniylik g‘oyalarini ulug‘laydi.
Asosiy qism
1. “Saddi Iskandariy”ning mavzusi va g‘oyasi
“Saddi Iskandariy” dostoni Iskandarning dunyoni zabt etish yo‘lidagi harakatlarini, uning ilm va adolatga bo‘lgan intilishini tasvirlaydi. Asar mazmunan ikki asosiy qismga bo‘linadi: birinchisi Iskandarning jangovar yurishlari va dunyoni egallash orzusini aks ettirsa, ikkinchisi uning donishmandlik sari intilishi va odamlar o‘rtasida tinchlikni ta’minlash maqsadini ko‘rsatadi.
Doston orqali Navoiy insoniyat tarixidagi yuksak ma’rifatparvarlik g‘oyalarini ifoda etadi. Iskandar obrazi nafaqat qudratli hukmdor, balki donishmand, insonparvar shaxs sifatida talqin etiladi.
2. Asarda tasvirlangan adolat va ilm g‘oyalari
Navoiy Iskandar qiyofasida shohona qudratni va ilm-ma’rifatga intilishni uyg‘unlashtiradi. Asarda Iskandar dunyoni zabt etib, ko‘plab xalqlarni birlashtirishga intiladi, ammo bu nafaqat kuch bilan, balki adolat va donishmandlik yordamida amalga oshirilishi kerakligini ta’kidlaydi. Iskandar uchun ilm olamni anglashning asosiy vositasi bo‘lib, donishmandlar bilan maslahatlashish uning boshqaruvdagi asosiy qurolidir.
3. Dostonning badiiy yuksakligi va falsafiy teranligi
“Saddi Iskandariy” faqatgina tarixiy shaxs hayotini tasvirlamaydi, balki chuqur falsafiy mazmunga ega. Navoiy asarida hayot va o‘lim, adolat va zolimlik, ilm va jaholat kabi mavzularni tahlil qiladi. Iskandar o‘z yurishlari davomida ko‘plab xalqlar bilan uchrashadi va ularning turmush tarzini o‘rganadi. Bu esa insoniyatning umumiy qadriyatlari haqida o‘ylashga undaydi.
4. Asar obrazlari va ulardagi ma’naviy yuksaklik
Dostonda Iskandar obrazi bilan bir qatorda ko‘plab ikkinchi darajali qahramonlar ham muhim ahamiyatga ega. Ular orqali Navoiy turli axloqiy muammolarni yoritadi. Donishmandlar, zohidlar va hukmdorlar Iskandarning hayotida muhim o‘rin tutadi, bu esa ilm va ma’rifatning ahamiyatini yanada ochib beradi.
Xulosa: Dostondan olinadigan saboqlar
“Saddi Iskandariy” bugungi kunda ham insoniyat uchun dolzarb bo‘lgan mavzularni qamrab oladi. Adolat, ilmga intilish va insonparvarlik g‘oyalari har bir jamiyat uchun muhim qadriyat bo‘lib qoladi. Navoiy asari bizni nafaqat tarixiy shaxslarning hayoti bilan tanishtiradi, balki ma’naviy barkamollikka chorlaydi. Shu bois “Saddi Iskandariy”ni o‘qish va undagi saboqlarni hayotda qo‘llash har birimiz uchun o‘ta muhimdir.