Франция дар солхои 1918—1939.

БО ДӮСТОН мубодила кунед:

Франция дар солхои 1918—1939.

                                                        ПЛАН.

1. Оқибатҳои Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ.

2. Сиёсати дохилй ва берунии хукумати «Национал-блик».

3. Бӯҳрони иқтисодӣ ва оқибатҳои он.

4. Шуриши фашистй ва сохти фронти халкй.

         Фаронса яке аз кишварҳое буд, ки дар ҷанги ҷаҳонӣ ғолиб омад. Аммо ин галаба бар ивази талафоти вазнини Франция ба даст омад. Масалан, дар натичаи чанг 1,4 млн. француз вафот кард. 3 млн. 250 хазор гектар замини корам корношоям шуд. То соли 1920 карзи давлатии Франция 300 миллиардро ташкил дод. ба франк расид.

         Дар ҳамин ҳол, ҷанг Фаронсаро ба аввалин кишвар дар Аврупои Ғарбӣ табдил дод. Баргардондани Эльзас ва Лотарингия ва дар минтакаи Саар баркарор намудани назорати Франция дар тараккиёти минбаъдаи мамлакат роли хеле мусбат бозид. Районхои нави иктисодй иктидори саноати металлургии Францияро 75 фоиз зиёд карданд.

         Аз чихати истехсоли маъдани охан Франция дар Европа чои якумро гирифт. Бонкхои пуриктидор (монанди Мирабо, оилаи Родшил, бародарон Лазар ва Малле) пайдо шуданд. Дар сохахои пешкадами саноат «Рено», «Ситроен», «Пежо», «Симка» барин кор-хонахои азим ташкил карда шуданд.

         Назорати Фаронса дар Сурия ва Лубнон муқаррар карда шуд. (онҳо моликияти империяи собиқи Туркия буданд). Ҳамин тариқ, Фаронса мустамликаҳои Олмонро дар Африқо - як қисми Того ва Камерун ба даст овард.

         Максади асосии доирахои хукмрони Франция аз он иборат буд, ки Франция ба мамлакати тавонотарин дар Европа ва каломи халкунанда дар байни мамлакатхои Европа табдил дода шавад.

         Мохи ноябри соли 1919 баъди чанг бори дуюм интихоботи парламент барпо гардид. Пеш аз интихобот партияхои рост дар иттифоки бо номи «Блоки миллй» муттахид шуданд. Блокро партияхои рост — «партияи миллии республикавй», «партияи республикавй-демократй» ташкил карданд. Радикалхо ва партияхои республикавй ба онхо хамрох шуданд.

         Хукумати «Блоки миллй» бо сардории А.Миллеран (1859 — 1943) буд. Хукумати А.Милеран хамчун майлу хохиши капитали калон ба ичрои конун дар бораи чорй намудани 8 соати кор низ монеъ шуд. Он бори андозро кам накард. Вай ба талабхои зиёд кардани маош мукобил баромад. Чунин сиёсат боиси дар мамлакат ба амал омадани харакати сахти корпартой гардид. Дар соли 1919 ба маблаги 1,2 млн. бештар аз коргарон иштирок карданд.

         Дар моҳи декабри соли 1920 дар ФСП ҷудоӣ ба амал омад. Кисми парокандашуда партияи нави сиёсй — Партияи коммунистии Франция (ФКП) ташкил кард.

         «Блоки миллй» тамоми чорахоро медид, ки Франция дар сиёсати берунй мамлакати пешцадами Европа монад. Масалан, вай кушиш мекард, ки Германияро то хадди имкон суст кунад. Дар солхои 1920—1921 дар зери таъсири Франция иттифоки Чехословакия — Германия — Югославия ташкил карда шуд. Он дар таърих бо номи «Антантаи хурд» низ маълум аст.

         Ташкилоти Давлатхои Муттахида, ки даъвогари гегемонизм дар арсаи байналхалкй мебошад, намехост, ки Франция мустахкам шавад. Бинобар ин, Англия ва ШМА кушиш карданд, ки маблаги чубронпулиро, ки ба Германия ва Франция дода мешавад, то хадди имкон кам кунанд. Соли 1922 аз райони Рур ба Франция фиристодани ангиштро бас кард.

         Ин вокеа ба тараккиёти саноати металлургии Франция таъсири калони манфй расонд. Бо максади пешгирй кардани ин хукумати «Блоки миллй» (дар он вакт ба он милитарист ва шовинисти оташин Р. Пуанкаре рохбарй мекард) мохи январи соли 1932 ба райони Рур зада даромада, онро ишгол намуд. Аммо Франция ба максади худ нарасид. Коргарони кони ангишти Рур (немисхо) бо даъвати хукумати Германия аз истихрочи ангишт ва ба вагонхо бор кардани он даст кашиданд.

         Мохи май соли 1924 онхо дар интихоботи парламент галаба карда, хукумати «Блоки чап»-ро ташкил карданд. Ба хукумат сардори Артияи радикалй Э.Эррио (1872—1957) сардорй мекард ва у кушунхои Францияро аз райони Рур баровард. Октябри Кабир Давлати Советиро ба расмият шинохт ва муносибатхои дипломатй мукаррар кард. Барои халли проблемам манзил 300 миллион. франк маблаг чудо кард.

         Фаронса дар соли 1925 шартномаи Локарноро имзо кард. Имзо карда шудани ин шартнома дар хакикат хиёнати Франция ба иттифокчиёни худ — Польша ва Чехословакия буд. Зеро ин созишнома кафолати байнулмилалӣ надод, ки сарҳади ин ду кишвар бо Олмон нақз нашавад.

         Кризиси чахонии иктисодй ба Франция хам таъсир нарасонд. Дар охири соли 1930 дар иктисодиёти Франция кризис cap шуд ва он то соли 1936 давом кард.

         Шумораи бекорон дар саноат 1,5 миллион нафарро ташкил медихад. шахсеро таъсис дод. Вакти кор 10—12 соат дароз шуд. Музди мехнат то 40 фоиз кам карда шуд. Хачми истехсоли махсулоти хочагии кишлок 40 фоиз кам шуд. Нархи маводи ғизоӣ баланд шуд. Андозҳо зиёд карда шуданд.

         Дар соли 1932 Коти, магнатн калони саноати парфюмерия партияи фашистиро бо номи «Хамкории Франция» таъсис дод. Инчунин дар мамлакат «Крочхои чангй» ва як катор ташкилотхои дигари фашистй ба кор шуруъ карданд. Максади онхо дар Франция хам барпо намудани диктатураи фашистй буд.

         Фашистони Франция ошкоро кушиши ба даст овардани хокимиятро cap карданд. Бо ин максад онхо 1934 феврали соли 6 шуриши мусаллахона ташкил карданд.

         Шуриши фашистй куввахои солими чамъияти Францияро сахт ба изтироб овард.

         1935 июли соли 14 социалистхо, коммунистон ва партияхои радикалй якчоя намоиши калон барпо карданд. Хамин тавр, дар Франция «Фронти халкй» ба вучуд омад. Фронти халкй дар интихоботи парламент, ки дар моххои апрель—май соли 1936 барпо гардид, галаба кард. Вай кариб аз се ду хиссаи чойхои умумиро дар парламент ишгол кард. Дар тахти рохбарии социалиста Леон Блум хукумати нав ташкил карда шуд. Ин хукумат дар бораи зиёд кардани музди кор, хафтаи кори 40-соата, бастани шартномахои коллективй дар корхонахо, мухофизати хукуки иттифокхои касаба, додани отпускхои пулакй як катор карорхо кабул кард.

         Бартараф нагардидани дефицити бючет аз тарафи хукумат муносибатхо боз хам тезу тунд гардид. Хамаи ин хукумати Л.Блумро мачбур кард, ки мохи апрели соли 1938 ба истеъфо равад. Рохбари партияи радикалй Е. Далада хукумати нав ташкил кард. 30 сентябри соли ҷорӣ ба созишномаи Мюнхен имзо кардани ӯ дар Фронти халқӣ интиқоди шадидро ба бор овард.

         Дар мохи марти соли 1939 дар рохи хучуми Германия ба Чехословакия ягон монеае набуд. Максади вай тешаи тачовузи немисхоро ба тарафи Шарк — ба Россия гардондан буд.

         Гарчанде Франция дар чанги якуми чахон галаба карда бошад хам, тараккиёти иктисодии он тезонда нашуд. Вай аз таъсири давлатхои бузург рахо ёфта натавонист. Дусадсолаҳо бо сиёсат машғул буданд. Вай курбони фашизм гардид.

Саволҳои назоратӣ.

1. «Хукумати блоки миллй чй тавр ташкил карда шуд?».

2. «Антантаи хурд» кай ташкил ёфт?

3. Шӯриши фашистӣ кай ба амал омад?

4. Чаро ҳукумати Фронти халқӣ истеъфо дод?

Ибораҳои асосӣ.

         — Хукумати «Блоки миллй».

         — «Атлантаи хурдакак»

         — Фронти халкй

         — Созишномаи Мюнхен