Hazrat Alisher Navoiy – o‘zbek adabiyotining ulug‘ namoyandasi, buyuk mutafakkir va davlat arbobi. U nafaqat she’riyatda, balki falsafada, davlat boshqaruvida ham katta o‘rin egallagan. Navoiy o‘z asarlarida insonning kim ekanligi, uning jamiyatdagi o‘rni, o‘zligini anglash masalalarini keng yoritgan. Uning ijodida o‘zlikni anglash – milliy g‘urur, tafakkur va ma’naviy yuksalishning asosiy sharti sifatida talqin qilinadi.
Asosiy qism
1. O‘zlikni anglash tushunchasi
O‘zlikni anglash – insonning o‘z tarixi, madaniyati, milliy va ma’naviy qadriyatlarini chuqur tushunishi va o‘zligini hurmat qilishi demakdir. Navoiy o‘zbek tilining boyligi, milliy madaniyat va an’analarni ulug‘lab, xalqqa o‘zligini anglashga yo‘l ochgan.
2. Navoiy ijodida o‘zlikni anglash mavzusi
Navoiy o‘z asarlarida ona tilining ulug‘ligi, milliy qadriyatlarning qadr-qimmati haqida ko‘p yozgan. U “Muhokamat ul-lug‘atayn” asarida turkiy tilning fors tilidan kam emasligini isbotlab, o‘zbek tiliga e’tibor qaratdi. Bu esa xalqning o‘zligini anglashida muhim qadam bo‘ldi. Shuningdek, “Xamsa” dostonlarida ham insonning o‘zligini anglash, komillikka intilish g‘oyalari ilgari surilgan.
3. Navoiy asarlarida ma’naviy poklik va tafakkur
Navoiy inson o‘zligini anglash uchun avvalo ma’naviy poklikka erishishi, ilm va tafakkurga e’tibor qaratishi lozimligini ta’kidlaydi. Uning fikricha, inson o‘zligini anglasa, komillik sari intiladi va jamiyat uchun foydali shaxs bo‘ladi. Masalan, “Mahbub ul-qulub” asarida insoniy fazilatlar, odob-axloq qoidalarini yoritib, komil inson bo‘lish yo‘lini ko‘rsatadi.
4. Bugungi kunda Navoiy g‘oyalarining ahamiyati
Bugungi kunda ham Navoiy asarlari yoshlarni o‘zligini anglash, milliy qadriyatlarni asrash va rivojlantirishga chorlaydi. Uning ijodi milliy g‘urur va ma’naviy merosimizni chuqur tushunishga xizmat qiladi.
Xulosa
Hazrat Navoiy ijodida o‘zlikni anglash masalasi muhim o‘rin tutadi. U xalqining madaniy merosini ulug‘lab, ona tilining qadriga yetish, ma’naviy poklik va komillik sari intilishga undagan. Bugungi kunda ham uning asarlari bizga yo‘lchi yulduz bo‘lib xizmat qiladi. O‘zligini anglagan inson esa yuksak ma’naviyatli va mustahkam irodali bo‘ladi.
