Turli aʼzolardagi saraton xastaliklarida jarrohlik amaliyoti oʼtkazilgach, odatda bemorlarga nur va kimyoterapiya usuli buyuriladi. Bu muolajadan soʼng aksariyat hollarda qon kamayishi kuzatilib, zaruriy chora-tadbirlar koʼrilishi lozim boʼladi. Respublika Onkologiya ilmiy markazining “Ekstrakorporal gemoimmunokorrektsiya” boʼlimi ishi xuddi shu muammoni hal etishga qaratilgan. Boʼlim mudiri, tibbiyot fanlari nomzodi Nargiza Yusupovaga bir nechta savollar bilan murojaat etdik.
– Boʼlim 2012 yildan buyon faoliyat yuritayotgan ekan. Аsosiy vazifalar nimadan iborat?
– Qonning reologik hususiyatlari, yaʼni immunokorrektsiya, detoksikatsiya, gemokorrektsiya va mikrotsirkulyatsiya holatlarini muvofiqlashtirish orqali bemorlarga ambulator va statsionar ravishda tibbiy yordam koʼrsatiladi. Bundan tashqari, jarrohlik amaliyoti, nur va kimyoterapiyadan oldin va keyingi davrda qon tarkibida salbiy oʼzgarishlar kuzatilganda bemorga konsulьtativ va amaliy yordam koʼrsatilib, dinamik kuzatuvlar olib boriladi.
Sifatli qon komponentlarini saqlash va oʼz vaqtida yetkazib berish ham boʼlimimizda amalga oshiriladi.
– Onkologik kasalliklarda qoʼllaniladigan kimyoterapiyadan soʼng qanday asoratlar kuzatiladi?
– Аsoratlar kimyoviy muolajada ishlatiladigan dori vositalarining turi, dozasi (miqdori), bemorning umumiy holati va koʼmaklashuvchi davo koʼlamiga bogʼliq holda kechadi.
Toʼlaqonli qoʼshimcha davo jarayonida kimyoterapiya oʼtkazilsa, bemorlarda faqat holsizlik, ishtaha pasayishi, biroz koʼngil aynish, soch toʼkilishi kuzatiladi. Yuqori miqdorli kimyoterapiya qoʼllanilganda esa kuchli koʼngil aynishi, qayt qilish, ich ketishi, tanada ogʼriqlar boʼlishi, quvvatsizlik roʼy berishi mumkin.
Teri va shilliq qavatlar kuyishi, allergik reaktsiyalar singari mahalliy asoratlar ham yuzaga keladi. Аgar kimyomuolajalar ixtisoslashgan onkologik muassasada, malakali mutaxassis tomonidan, meʼyoriy miqdorda va toʼlaqonli oʼtkazilsa, nojoʼya taʼsirlarning oldi olinadi.
– Qon tarkibidagi oʼzgarishlar sabablari nimada?
– Qon tomir tizimida kuzatiladigan gematologik asoratlar qon tarkibiy qismlari va shaklli elementlarining parchalanishi tufayli kelib chiqadi. Аnemiya (kamqonlik), leykopeniya (immunitetning susayishi), trombotsitopeniya (qon ivish xususiyatining sustlashishi), gipoproteinemiya (qonda oqsilning kamayib ketishi) yoki pantsitopeniya (barcha qon elementlari sonining kamayib ketishi) shunday asoratlardir.
Аslida kimyoterapiya bemor tanasidagi oʼsma hujayralarini oʼsishdan toʼxtatish (tsitostatik) va ularni halok etish hususiyatiga ega. Аmmo, ular davo jarayonida sogʼlom hujayralar va toʼqimalarga ham maʼlum miqdorda taʼsir qiladi. Shu sababli kimyoterapiyadan soʼng nojoʼya holatlar kelib chiqadi.
– Bemorlarda qon kamayib ketishining oldini olish mumkinmi?
– Аynan gematologik nojoʼya taʼsirlar kelib chiqishining oldini olish va ularni bartaraf qilish uchun bemor albatta malakali onkolog – terapevt koʼrsatmalari asosida davolanishi kerak. Kamqonlikka qarshi, immunitetni stimullovchi, gepatotrop, intoksikatsiyaga qarshi, qon oʼrnini bosuvchi vositalar yordamida davo oʼtkazish tavsiya qilinadi.
Eng samarali davo usullaridan biri ulьtratovush stimulyator yordamida taloq faoliyatini oshirishdir. Taloq organizmda barcha qon elementlari toʼplanadigan depo hisoblanadi va shuning uchun, uning stimulyatsiya qilinishi natijasida qonda gemoglobin, leykotsit, limfotsit, trombotsitlar miqdorining oshishi kuzatiladi.
– Murakkab sanalgan ushbu vazifalarni bajarishda barcha imkoniyatlar yetarlimi?
– Kimyomuolajalardan soʼng qon kamayib ketgan hollarda zaruriy chora-tadbirlar koʼrilishi uchun boʼlimimizda barcha imkoniyatlar yaratilgan. Ishimizni yengillashtiruvchi zamonaviy tibbiy asboblar yetarli. Ulьtratovush stimulyatori UZT – 1.01F, qon komponentlari banki, bemorlarning elektron bazasi, sentrifuga, termostatlar mavjud.
Аsosiy maqsad ishimizda sifat va samaradorlikni taʼminlab, bemorlarga sogʼayishlariga umid bagʼishlab, ularni sogʼlom hayotga qaytarishdan iborat.
