Әр мерекенің өзіндік тарихы бар. Әрбір оқиға адамдардың назарына қарай түсіндіруді қажет етеді. Мұндай түсіндірулердің сенімді болуы үшін олар нақты дәлелдер (фактілер мен дәлелдер) арқылы фактілерге жарық түсіруі керек. Егер солай болса, неге? Қалай? Сұрақтарға орын жоқ па?
Бірақ шындықтың шындығын түсінуге кез келген адам батылы жете бермейді. Өйткені әрқашан идеяға қарсы, енжарлық танытатын, қыршын жасауға тырысатындар бар.
Кейбір адамдар, керісінше, істеп жатқан ісінің мәніне тереңірек үңілгісі келмейді. Бұл топтағы адамдар шындықтың мәнін түсінбей, түрлі рәсімдерді қуана орындайды. Егер сіз олардан не істеп жатқанының мазмұнын түсіндіріп беруді сұрасаңыз, олар сіздің ақыл-ойыңызды доғал ақылмен шатастырады.
Бірақ әрбір әрекеттің мазмұнына мән беретін тағы бір топ бар. Шешендікпен, тапқырлықпен, себеп іздеп жақындайды. Жақсы болған кезде істегенін істейді. Әйтпесе одан аулақ болыңыз. Сондай жандарға көмектесу үшін осы «жаңа жыл» туралы мақала жаздық, Алла разы болсын!
Жаңа жыл кеші қалай пайда болды?
Жаңа жылды алғаш рет Римде Юлий Цезарь енгізді. Цезарь жаңа Юлиан күнтізбесін біздің эрамызға дейінгі 46 жылы қабылдады. Жаңа күнтізбе бойынша бірінші ай Рим құдайы Янустың атымен «Қаңтар» деп аталды. Ал бірінші Жаңа жыл мерекесі Янустың құрметіне өткізілді.
Янус римдіктердің көптеген құдайларының бірі болды және римдіктер оны екі жүзді адам деп сипаттады. Оның құдайдың басында екі беті болды, біріншісі алдына, екіншісі артқа қараған.
Сондықтан христиандықтың алғашқы күндерінде Иса пайғамбардың қауымы бұл мерекені тойламай, көпқұдайшылықтың асқынуы ретінде қарсы болды.
Кейін бұл мереке бірте-бірте Рим халықтары арасында таралып, құндылық ретінде қалыптаса бастады. Содан кейін ол Грекияға, Египетке, Таяу Шығысқа және оңтүстік Еуропаға тарады.
Петр I Жаңа жылды Ресейге Еуропадан әкелді. Оның жарлығымен Жаңа жыл 1700-ден бастап ресми түрде тойланды. Оған дейін орыстар да жаңа жылды наурыздың 21-інде тойлаған. Ең қызығы, орыстар жаңа жылды күндіз тойлады.
Олар ішпеді, ішпеді. Оның орнына мерекелік шаралар ұйымдастырылды. Олар түрлі жарыстар өткізді. Көшеттер отырғызылады. Жаңа жылда халық мелиорация, егін шаруашылығы жөнінде ақыл-кеңестерін берді. (М.Задорновтан алынды)
Жаңа жыл түні кеңестік дәуірде де көп пікірталас тудырған болатын. 1919 жылдан бастап Кеңестер Григориан күнтізбесіне көшкені белгілі. Алайда Жаңа жылды тойлауға тыйым салынбай, Григориан күнтізбесі бойынша тойлана бастады.
Алайда жаңа жылды Кеңес үкіметі ресми түрде мойындамады. 1930 жылдан 1947 жылға дейін 1 қаңтар қалыпты жұмыс күні болды. Тек 1947 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының қаулысымен 1 қаңтар мереке күні болып жарияланды.
Жаңа жыл эмблемалары
Жаңа жылдың символына айналған арка солтүстік халықтары үшін киелі саналғандықтан мерекеге қосылды. Расында, солтүстік халықтарында ежелден шыршаға табыну, мереке күндері оны айналып, тілек айту дәстүрі болған. Солтүстікте қыста жеміс-жидек, басқа да өнімдер тапшы болғандықтан арканы түрлі жеміс-жидектермен, ойыншықтармен безендіру де дәстүрге айналған.
Аяз ата мен Ақшақар бейнелері де ежелгі славян аңыздарының кейіпкерлері болып саналады.
Санта-Клаус немесе Аяз атаның алғашқы бейнесі славяндардың ұлттық діндерінің әсерінен қалыптасты. Ежелгі уақытта Аяз ата қыс пен аяздың құдайы болған. Орыстар христиан дінін қабылдаған кезде оған көпқұдайшылдықтың элементі ретінде тыйым салынып, тасталды. Бірақ 18 ғасырға қарай славяндардың санасында мөрленген құдай жаңа жыл қарсаңында ғажайып, мейірімді және жомарт қаһарман ретінде оралды.
Өзбекстанда Жаңа жыл қашан тойланады?
Деректерге сүйенсек, бұл мереке өзбектер арасында 19 ғасырдан бері тойланып келеді. Өзбекстанда «Жаңа жылдың орысша нұсқасы» тойланады. Басқыншы орыстармен жаңа жылдың алғашқы күндерінде жергілікті тұрғындардың Жаңа жылды тойлауға деген өшпенділігі күшті болды. Сол себепті жаңа жылды патшалық Ресейдің жергілікті тұрғындары, орысофильдер мен орыстарға қызмет еткендер жасырын тойлады.
Осы жылдар ішінде Ресеймен қарым-қатынас нығайып, халық интеграциясы дамып, мәдениеттер үйлесім тапқан сайын Жаңа жылды тойлау да көбейді. Әсіресе, Кеңес үкіметі тұсында орыс мектептеріне оқуға оралған жергілікті тұрғындар арасында бұл мерекені жаппай тойлау мерекенің кеңінен таралуына себеп болды.
1947 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының қаулысымен 1 қаңтар мереке күні болып жарияланып, Өзбекстанда Жаңа жыл ресми түрде тойланды.
ХХ ғасырдың екінші жартысында Жаңа жыл дерлік әрбір үйде және ұйымда кеңінен тойланады.
Өзбекстан 1991 жылы тәуелсіздігін жариялағаннан кейін де Жаңа жыл мерекесі ресми мереке болып қала берді.
Жаңа жыл мен Рождествоның айырмашылығы неде?
Жаңа жыл Рим құдайы ЯНУСтың құрметіне енгізілгенін бүгінде аз өзбектер біледі. Керісінше, басым көпшілігі бұл мерекені христиандық мереке деп санайды. Таза христиандар бұл мерекені ресми түрде тойламайтынын білмейді, бірақ оған қарсы.
Христиандар тойлайтын мереке – «Рождество» өзбек тілінде «Мәулуд күні» деп аталады. Ол Исаның туған күнін атап өтеді. Рождество жаңа күнтізбе бойынша католиктер мен протестанттарда 25 желтоқсанда, орыс, серб, армян-грегориандықтарда 25 желтоқсанда және юлиан күнтізбесі бойынша шығыс католиктік шіркеулерде - жаңа григориан күнтізбесі бойынша 7 қаңтарда тойланады.
Негізінде Исаның туған күнін тойлауға болмайды. Өйткені Исаның өзі мұны ешкімге бұйырмаған. Мәуліт мерекесін сол кездегі христиандар римдіктер 25 желтоқсанда тойлаған Күн құдайы күнінен қоғамдық сананы босату үшін бекіткен болуы мүмкін.
Қорытынды анықa
Жаңа жылды тойлау әркімнің өз еркінде. Біреу тойласа қарсылық болмайды. Бұл көзқарастар «ойшылдар» үшін бейтарап жазылған. Иманының тазалығын сезінбейтін зұлымдар түсінбесе сынайтын шығар. Біреуден қорқып немесе қорқып өз пікірімізді айтудан қашу біздің табиғатымызда жоқ.
Сонымен қатар, мұнда ұсынылған идеялардың ешқайсысы жаңа емес. Барлық дәлелдер нақты тарихи дереккөздер негізінде жинақталып, оқырманға қысқаша ұсынылды.
