Өнеркәсіптік кәсіпорындардың қоршаған ортаның ластануы

ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:

Өнеркәсіптік кәсіпорындардың қоршаған ортаның ластануы

 

                                         Жоспар:

1. Химия өнеркәсібі қоршаған ортаны ластайды.

2. Өндірістік қалдықтардың тірі организмдерге әсері.

3. Өндірістік қалдықтарды өңдеу.

4. Мақта тазалау зауыттарының қоршаған ортаға әсері.

Химиялық заттардың сипаттамасы. Қоршаған ортаның ластануы табиғат құбылыстары, соның ішінде жанартаулар, жер сілкінісі, метеориттердің құлауы, су тасқыны, дауылдар, өрттер, құрғақшылықтар, сонымен қатар адамның тікелей әрекеті нәтижесінде байқалады. Қоршаған ортаның табиғи және антропогендік ластануы негізінен химиялық заттардың қатысуымен байқалады.

            Адамның табиғатқа тигізетін кері әсерінің нәтижесі ғылым мен техника дәуірінде ерекше күшейе түсті. Ғылыми-техникалық жетістіктерге негізделген зауыттар мен фабрикалардың дамуы, ауыл шаруашылығының жандануы халық шаруашылығының өсуіне, сонымен қатар табиғи ресурстардың ысырап болуына, қоршаған ортаның қалдықтармен ластануына әкелді.

Қоршаған ортаны ластаушы заттар негізінен химиялық заттар болып табылады. Біз оларды негізінен екі үлкен топқа бөлеміз: қоршаған ортаны ластайтын химиялық заттар және химия өнеркәсібі кәсіпорындары шығаратын химиялық препараттар.

100 млрд. тоннадан астам көмір, мұнай, шымтезек және т.б. өндірілді. Оларды отын ретінде пайдалану нәтижесінде 3,8 млрд. тонна күл мен шаң атмосфераға тарады. Осы күл-шаңмен бірге 1,9 млрд. мышьяк және 1,2 млрд тонна улы сурьма, мырыш, 68 млн. мырыш, 4 млн тонна. қорғасын, кадмий 20-22 мың т, никель 50 мың т, фтор 4 мың т, фосфор (R)₂O₅) 35 млн т., смоб 15-48 мың т., пестицидтер 3.2 млн т., полихлорлы бифенил 500 мың т., бензопирен 8 мың т., фторкөміртектер 710 мың т., мыс: атмосфераға 65 мың т.; қатты қалдықтар ретінде 80 мың тонна; 100 мың тонна. тыңайтқыш ретінде ауаға, топыраққа, суға таралады. Бұл өз кезегінде табиғаттағы заттар құбылысының нәтижесінде тіршілік ету ортасының барлығында дерлік жинақталып, табиғи тепе-теңдіктің бұзылуына әкеледі.

Өнеркәсіптік кәсіпорындардан шығарылатын және өндірілетін химиялық заттар. Қоршаған ортаға 7 млрд. XNUMX тоннаға жуық түсетін өнеркәсіптік кәсіпорындардың қалдықтары негізінде: көміртегі оксидтері (SO, SO₂); күкірт оксидтері (SO, SO₂); күкіртсутек (H₂S); азот оксидтері (NO, NOx); аммиак (NH₃); инертті газдардан: фреондар (SN₃ClF, C₂H₄ClF); фторид сутегі (HF); көмірсутектер (CH4, SnN_{2 + 2n}), ауыр металдар темір (Fe), қорғасын (Pb), никель (Ni), сынап, т.б. Олардың бірнеше мыңнан астамы бар. Қоршаған ортаға әсер ету бойынша өндірістік кәсіпорындардың қалдықтарының көлемі бойынша: энергия (31%); автомобиль өнеркәсібі (24%); қара металлургия (14%); құрылыс материалдары өнеркәсібі (11%); түсті металлургия (7%); мұнай өңдеу (5%); химия өнеркәсібі (4%), қалғаны басқа салаларға тиесілі.

Қоршаған ортаны ластайтын тағы бір химиялық зат – улы химикаттар мен химиялық тыңайтқыштар. Улы химиялық препараттарды пестицидтер (латынша су pestis- улану және cid- өлтіру) дейміз. Оларды химиялық құрамына қарай үш топқа бөлеміз: 1. бейорганикалық қосылыстар (маргиний, мыс, мырыш, фтор, барий, сынап, күкірт қосылыстары, хлораттар және басқа қосылыстар); 2. өсімдіктерден, саңырауқұлақтардан, бактериялардан алынған химиялық заттар (пиретроидтер, анабазин, никотин, бактериялық препараттар, антибиотиктер және т.б.); 3. органикалық қосылыстар, олар әсер ету жағынан белсенді заттар.

Пестицидтер қолданылуына қарай бірнеше топқа бөлінеді:

1. инсектицидтер (инсектицидтер, cido- өлтіруге арналған) - өсімдіктер зиянкестеріне қарсы препараттар (акарицидтер - кенелерге қарсы; лаврицидтер - дөңгелек құрттарға; нематоцидтер - шырышты құрттар мен құрттарға; зооцидтер - жануарларға);

2. фунгицидтер мен бактерицидтер - саңырауқұлақтар мен бактерияларға қарсы препараттар;

3. гербицидтер - арамшөптермен күресу құралдары;

4. дефолианттар – жапырақтарды жасанды төгу құралдары;

5. десиканттар – өсімдіктердің тамырларын мұздататын және құрғататын препараттар;

6. арборицидтер - кедергі жасайтын ағаштарды өлтіретін химиялық заттар;

7. алгицидтер – балдырларды жоюға арналған химиялық заттар;

8. репелленттер - жәндіктерді кетіретін химиялық агент;

9. Тартқыштар - жәндіктерді тартатын химиялық заттар.

1874 жылы алғашқы пестицидтердің ашылуымен адамдар зиянкестермен күресе бастады. Осы күнге дейін ДДТ (дихлордифенилтрихлорэтан) жер бетінде 2-5 млн тоннаға дейін жұмсалды. Оның ыдырау мерзімі 3-25 жыл екенін ескерсек, оның қоршаған ортаға тигізетін әсері әлі де азаймағанын байқауға болады. 1970 жылы ДДТ әзірлеу тоқтатылды және оны пайдалану жойылды. ДДТ тек жәндіктерге ғана емес, сонымен қатар балықтарға, құстарға, жануарларға және адамдарға теріс әсер етті.

Мұнайды өңдеу кезінде қоршаған ортаға 20-дан астам элементтен тұратын 805 қосылыс көп мөлшерде шығарылады. Олардың мысалдары: метилсынап, алкандар, циклоалкандар, фосфор, ванадий, марганец, хром, кобальт, бор қосылыстары.

Бүгінгі таңда республикамыздың өнеркәсіп кәсіпорындары атмосфераға 2000 миллион тонна 2.5-ға жуық ластаушы заттарды, су айдындарына 1500-ге жуық ингредиенттерден 170 миллион текше метр ластанған ағынды суларды, топыраққа 50-ге жуық химикаттар мен 150-ге жуық пестицидтерді, және өнеркәсіптік, тұрмыстық қалдықтар мен химиялық заттардың көлемі 289 миллион тоннаға жетті.

Химиялық заттардың қоршаған ортаға әсері. XNUMX ғасырда адам табиғатпен агрессивті қарым-қатынаста болады, соның салдарынан ең алдымен табиғатқа үлкен зиян келтіріледі, бұл табиғи тепе-теңдікке кері әсер етеді, жаһандық экологиялық проблемаларды тудырады және сонымен бірге адам денсаулығына зиян келтіреді.

Жыл сайын біздің планетамызда 2.9 миллиард тонна түрлі өнімдер игеріледі, 130 миллиард тонна кен өндіріледі, бұл өнімнің әрбір тоннасына 25-60 тонна қалдық шығарамыз деген сөз. Жердің 9-12%-ын ауыл шаруашылығы, 22-25%-ын жайылым, 2-3%-ын жер, тұрғын үй, кәсіпорындар, 1%-ын пайдалы қазбалар құрайтынын ескерсек, әрбір 17-24 тонна қалдық шаршы шақырым.

Бүгінгі таңда жыл сайын 68 миллион тонна өндіріледі. мырыш, 4 млн т. қорғасын, кадмий 20-22 мың тонна, никель 50 мың тонна, фтор 4 мың тонна, фосфор (R2O5) 35 миллион тонна, смоб 15-48 мың тонна, пестицидтер 3.2 миллион тонна, полихлорлы бифенил 500 мың т бензопире, 8 мың тонна. ., фторкөміртектер 710 мың т., мыс: атмосфераға 65 мың т.; қатты қалдықтар ретінде 80 мың тонна; 100 мың тонна. тыңайтқыш ретінде табиғатқа тасталады.

Химиялық заттардың қоршаған ортаға әсерін азайту шаралары. Табиғат – адамдардың материалдық және рухани қажеттіліктерін қанағаттандыратын қайнар көзі. Табиғат – барлық материалдық болмыс. Табиғат пен қоғам бір-бірімен тығыз байланысты тұтас болмыстың екі бөлігі.

            Адам мен қоршаған ортаның ортақ белгілерінен басқа, өзіндік ерекшеліктері де бар. Адамның тіршілігіне қажетті заттардың барлығы – тамақ, киім-кешек, құрылыс материалдары, т.б табиғаттан алынады. Бұған қол жеткізу үшін табиғи ресурстар пайдаланылады, әрине, бұл шикізатты өңдеу керек. Ол үшін орасан зор индустриялық инфрақұрылым құрылды. Жоғарыда айтып өткеніміздей, өнеркәсіптік кәсіпорындар өнім шығарып қана қоймай, қалдықтарды қоршаған ортаға тастап, табиғатқа кері әсерін тигізуде.

            Бүгінгі таңда жер шарындағы халық саны 7 миллиардқа жетті, бұл, әрине, табиғи ресурстарды көбірек пайдалануға әкеледі. Соның салдарынан экологиялық қалдықтар жылдан жылға көбейіп келеді. Сондықтан табиғат ананы қоршаған ортамызға әсер ететін өндірістік қалдықтардан қорғау уақыт талабы болып қала береді, өйткені ластанған табиғи орта тек адамдарға ғана емес, табиғатымызға да кері әсерін тигізуде. Бұл тұрғыда біздің ел ғана емес, әлем елдері тарапынан бірнеше шаралар әзірленді. Халықаралық деңгейде БҰҰ тарапынан көптеген конвенциялар әзірленіп, қазіргі уақытта күшіне енген.

            Өнеркәсіптік кәсіпорындардың шығарындыларын азайту үшін ең алдымен қазіргі заман талабына сай озық технологияларды пайдалана отырып, қалдықсыз процестерді қолдануымыз керек. Басты мақсат – табиғи ресурстарды үнемдеу және қоршаған ортаға кері әсерін азайту, сонымен қатар адам денсаулығын қалпына келтіру. Бүгінде елімізде құрылатын барлық өнеркәсіп орындары заманауи технологиялармен жабдықталған. Соның нәтижесінде республикамыздың экологиялық жағдайы жақсарып келеді.

4. Мақтаны алғашқы өңдеу, өндірістің талшықты қалдықтарын тасымалдау, кептіру, тазалау, тазарту, линтерлеу, өңдеу кезінде өндірістік ғимараттардың ауасы мен атмосферасына көп мөлшерде шаң бөлінеді. Шаң негізінен 3 фракциядан тұрады: лас бөлшектер – мақтаның ұсақталған бөліктері; талшықты және минералды бөлшектер (минералдық бөлшектер топырақ арқылы мақтаға өтеді); өңдеу кезінде мақтадан бөлінетін шаңның лас және талшықты бөлшектері.

Атмосфераға шығарылатын барлық өңделген ауа технологиялық және аспирациялық түрлерге бөлінеді: біріншісі – технологиялық машиналар мен жабдықтардан, екіншісі – тозаңдану жүйелерінен.

Мақтаны, талшықты, талшықты және өндіріс қалдықтарын ауамен тасымалдау мақта тазалау зауытында ауаны шығарудың негізгі бөлімі болып табылады.

Кептіру-тазалау, тазарту, линтерлеу және талшық қалдықтарын өңдеу цехтары айтарлықтай мөлшерде шаң шығарады. Мақта тазалау кәсіпорнында технологиялық процесс кезінде бөлінетін шаңның құрамы өзгереді. Мақтаны алғашқы өңдеудің басында ауаға құрамында көп мөлшерде минералды фракциялары бар шаң шығады. Мақтаны әрі қарай өңдеу кезінде бөлінетін шаң – талшық пен талшық – құрамында органикалық заттар көбірек болады: бұл тұқым қауызы, жапырақ бөліктері және мақтаның басқа бөліктері, сондай-ақ талшықты фрагменттері.