DO`STLARGA ULASHING:
Mashrab g‘azallari tahlili
Kirish
Mashrab – XVII asrning mashhur tasavvuf shoirlaridan biri bo‘lib, uning g‘azallari insoniy komillik, ishq va ma’rifat g‘oyalari bilan sug‘orilgan. Uning she’riyati nafosat va falsafiy mazmuni bilan ajralib turadi. Shoir g‘azallarida tasavvufiy qarashlarni go‘zal poetik obrazlar orqali ifodalagan.
Asosiy qism
1. Mashrab g‘azallarining asosiy mavzulari
Ilohiy ishq: Shoirning aksariyat g‘azallarida ilohiy ishq markaziy o‘rin tutadi. U Allohga bo‘lgan muhabbatni yor tasviri orqali ifodalagan.
Tasavvufiy ruh: Mashrab o‘z she’rlarida vahdatul vujud g‘oyalarini ilgari surgan. Unga ko‘ra, barcha mavjudot aslida Yaratganning zohiriy shakllaridir.
Muhabbat va fano: Shoirning g‘azallarida muhabbat insonni Allohga yaqinlashtiruvchi vosita sifatida talqin etiladi. Bu yo‘lda o‘zlikdan kechish (fano) muhim ahamiyat kasb etadi.
2. Mashrab g‘azallarining badiiy xususiyatlari
Timsollar va ramzlar: Shoir o‘z she’riyatida yor, may, jom, rind kabi timsollar orqali ma’rifiy va tasavvufiy tushunchalarni ifodalagan.
She’riy san’atlar: Mashrab g‘azallarida tashbeh, istiora, tajnis kabi badiiy san’atlardan mahorat bilan foydalangan.
Lirik qahramon: Uning g‘azallarida shoirning o‘zi – oshiq, dard bilan yonayotgan ishqiy ma’shuq sifatida gavdalanadi.
3. Mashrab g‘azallaridan namunalar va tahlil
Mashrabning mashhur g‘azallaridan biri quyidagicha boshlanadi:
«May ichib, mast bo‘lib, devona bo‘lgay,»
«Kimki, bu yo‘lda ro‘zi jonon bo‘lgay.»
Bu misralarda «may ichish» tasavvufiy ramz bo‘lib, u ma’rifat sharobini ichish, ya’ni Alloh ishqiga g‘arq bo‘lish ma’nosini anglatadi. «Devona bo‘lish» esa aql chegaralaridan chiqib, faqat ilohiy ishq yo‘lida yurish ramzidir.
Xulosa
Mashrab g‘azallari nafaqat badiiy go‘zalligi, balki chuqur falsafiy mazmuni bilan ham ajralib turadi. Uning ijodi tasavvufiy adabiyotning yorqin namunalaridan bo‘lib, unda insoniy kamolot, muhabbat va ilohiy ishq go‘zal tarzda ifodalangan. Shoirning asarlari bugungi kunda ham o‘zining falsafiy va axloqiy ahamiyatini yo‘qotmagan.