БО ДӮСТОН мубодила кунед:
Мо дар ин рузхо чашни 30-солагии кабули Конститу-цияи РСС Узбекистонро, ки асоси хаёти мост, чашн гирифта истодаем. Агар гӯем, ки Ассамблеяи Генералии мо барои тамоми дастовардҳо ва марҳалаҳои дар солҳои истиқлолият ба даст овардашуда, таъмини зиндагии осудаи ҳамватанон, ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои онҳо заминаи устувори ҳуқуқӣ мебошад, рост мегӯем.
Манзараи сиёсию ҳуқуқӣ, иҷтимоӣ-иқтисодӣ, фарҳангӣ-маърифатии ҷомеаи мо дар як муддати кӯтоҳ, махсусан ба шарофати ислоҳоти амиқи идомадошта ба куллӣ тағйир ёфт. Озодию ошкорбаёнӣ, волоияти қонун, ҳамкории мутақобилан судманд бо ҷомеаи ҷаҳонӣ самти асосии сиёсати давлати мо гардидааст. Бо риояи ғояи бунёди давлати ҳуқуқбунёди демократӣ ва ҷомеаи озоди шаҳрвандӣ, ки дар Конститутсия мӯҳр зада шудааст, доираи васеи корҳои бузург анҷом дода шуда, таҷрибаи зиёд ҷамъ оварда шудааст.
Дар асоси ќоидаи конститутсионии «Халќ манбаи ягонаи њокимияти давлатї аст», муколамаи доимї бо мардум ба роњ монда, низоми самарабахше таъсис дода шуд, ки дар он роњбарони маќомоти давлатї дар назди шањрвандон њисобот медињанд. Ошкорбаёнй ва ошкорбаёнй дар фаъолияти органхои давлатй торафт вусъат меёбад.
Ўзбекистонда амалга оширилаётган ислоҳотлар натижасида инсон қадр-қимматини юксалтиришга қаратилган қатор ишлар амалга оширилмоқда. Халки мо ва намояндагони ахли чамъияти чахон онхоро дида, бахои мусбат медиханд. Ташкили системаи иртибот бо мардум, ислоњоти куллии системаи "прописка"-и бемантиќ, љорї намудани принсипи экстерриториалї дар хизматрасонии маишї, њисоботи доимии шахсони мансабдор, муќаррар намудани талаботе, ки ба таъмини ошкорбаёнии фаъ-олият, хукуку озодихои инсон Дар байни онхо як катор мисолхо, аз кабили баланд бардоштани дарачаи эхтиром нисбат ба одамон, даст кашидан аз мехнати мачбурй, осон кардани мушкилоти ахолй. Муҳимтар аз ҳама, ҳар як шахс дар ҳаёти ҳаррӯзаи худ чунин дигаргуниро мебинад ва эҳсос мекунад. Дар ислоњоти минбаъда боз њам бењтар гардонидани ин натиљањои ба даст овардашуда ва фароњам овардани шароити иловагї барои мардум равона шудааст.
Ин вазифањо зарурати ќабули ќарорњои стратегї ва гузаронидани ислоњоти конститутсиониро ба рўзнома мегузоранд. Ба ибораи Сарвари давлатамон «Талаботи замон аст, ки посухи ин ҳама саволҳоро дар Конститутсияи мо тавассути меъёрҳои мукаммали ҳуқуқӣ инъикос намоем».
Конститутсияи навтаъсис бояд заминаи устувори ҳуқуқӣ ва кафолати боэътимоди стратегияи рушди дарозмуддати кишварамон, зиндагии ободи фардои кишвару халқамон гардад. Аз ин нуктаи назар, кайд кардан бамаврид аст, ки сарвари давлатамон се мархалаи фаъолияти Комиссияи конституциониро вобаста ба татбики тадбирхои ташкилй ва ворид намудани тагйироту иловахо ба Конститутсияи Чумхурии Узбекистон равшан муайян кардааст.
Марҳилаи аввал ташкили қабул, ҷамъоварӣ ва таҳлили пешниҳодҳо оид ба ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Конститутсия мебошад. Лоиҳае, ки дар асоси пешниҳоди Комиссияи конститутсионӣ таҳия шудааст, ба Палатаи қонунгузории парлумон пешниҳод гардид. Ба ин муносибат давраи якуми кори Комиссияи конституционй ба охир расид.
Марҳилаи дуюм – баррасии лоиҳаи Конститутсияи нав, ки аз ҷониби парлумон таҳия шудааст, дар муҳокимаи оммавӣ мебошад. Чунин муносибати демократй ба принципи «халк ягона сарчашма ва муаллифи Конституция мебошад» комилан мувофик аст.
Марҳилаи сеюм – қабули лоиҳаи қонун дар бораи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Конститутсия, ки дар натиҷаи муҳокимаи умумихалқӣ бо роҳи раъйпурсӣ ба охир расид. Вай ба таври хакконй ифодаи иродаи халки мо — Конституциям хакикии халкй хохад шуд.
Охир, ба зиммаи Комиссияи конституционй вазифаи масъулиятнок гузошта шуда буд, ки Конуни Асосии моро мувофики ислохот ва талаботи мархалаи нави тараккиёти мамлакатамон ва аз хама му-химтараш баъди омухтани ирода ва фикру мулохизахои гражданинхо. Дар хайати комиссияи конституционй 47 нафар мутахасси-сони пуртачрибаи касбу кори гуногун иштирок доштанд. Фуқаролар ва ташкилотларга “Конституциям” онлайн платформаси, маҳаллалар, халқ депутатлари Кенгашлари, колл-марказ, почта, шу жумладан, электрон почта ва махсус телеграмма боти орқали ўз таклифларини юборишлари учун барча имкониятлар яратилган.
Мардум - Офаридгори Конститутсия
Бугунги кунда халқимиз ва жаҳон ҳамжамияти “Янги Ўзбекистон – янгиланган Конституция” зарурлигини эътироф этмоқда. Зеро, ҳар як ислоҳот бар пояи мустаҳками конститутсионӣ-ҳуқуқӣ асос ёфта, ба ҳадафи нек ва вазифаҳои олиҷанобе, ки дар пеш гузошта шуда буд, ба натиҷаҳои муассир мерасонад. Мо аз таърихи кишварҳои ҷаҳон низ мебинем, ки рушди соҳаи ҳуқуқӣ аз шиддати ислоҳот ақиб мемонад - ин метавонад боиси бӯҳрони ҷомеа ва давлат гардад.
Бояд гуфт, ки ғояи Ӯзбекистони наве, ки дар он шаъну шарафи инсонӣ ҷалол меёбад, дар қалби мардуми мо ҷойгоҳи амиқ касб намуда, амалӣ гардидани он ба як ҳаракати умумихалқӣ табдил ёфтааст. Муҳимтар аз ҳама он аст, ки ҷаҳонбинӣ, боварии мардуми мо ба фардо ва натиҷаи ислоҳот афзуд. Шаҳрвандони мо иштирокчиёни фаъоли рӯйдодҳои кишварамон ва гирду атрофи мо мегарданд, ҳисси мансубият ба дигаргуниҳои шадиди демократии кишварамон меафзояд ва боло меравад. Фаъолияти Комиссияи конститутсионӣ, вохӯриҳо бо табақаҳои гуногуни аҳолӣ, намояндагони ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ, коршиносони соҳаҳои гуногун, сокинони маҳаллаҳо далели равшани ин аст.
Ислоњоти солњои охир ќобили њаёт будани ѓояи Сарвари давлат «Халќ офарандаи ќонун аст» ва то кадом андоза ба талаботи замони мо мувофиќ будани онро равшан нишон дод. Танҳо як мисол: то имрӯз, баъди ба муҳокимаи умумихалқӣ бароварда шудани лоиҳаи Қонуни конститутсионӣ то 1 август зиёда аз 150 ҳазор пешниҳод ворид гардид. Сарфи назар аз он ки мархилаи мухокимаи умумихалкии лоихаи Конун ба охир расида бошад хам, аз тарафи шахрвандон ва ахли чамъият оид ба такмил ва иловахо ба моддахои гуногуни Конститутсия зиёда аз 2,5 пешниход ирсол гардида, мавриди омузиш карор доранд.
Қобили зикр аст, ки дар асоси хулосаи Комиссияи конститутсионӣ ва ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ як гурӯҳи депутатҳои Палатаи қонунгузории Олий Маҷлис лоиҳаи Қонуни конститутсионии «Дар бораи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон» таҳия карда шуд. Ҷумҳурии Ӯзбекистон» дар соли 2022. 21 июн ба палатаи поёнии парлумон ворид карда шуд. Дар асоси хулосаи онҳо, 24 июни соли ҷорӣ лоиҳаи Қонуни конститутсионӣ дар хониши якум қабул гардид. Тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи муҳокимаи ҷамъиятии лоиҳаҳои қонун» ва қарори дахлдори Палатаи қонунгузории Олий Маҷлис лоиҳаи Қонуни конститутсионӣ аз 25 июн то 5 июли соли равон ба муҳокимаи умумихалқӣ пешниҳод карда шуд. Лоиҳаи қонуни конститутсионӣ дар рӯзномаи «Халқ сози» ва дар платформаи электронии «Meningkonstitutsiyam.uz» нашр шудааст. Ба далели таваҷҷуҳи бузурги мардум ва ҷомеа ба ислоҳоти конститутсионӣ ва изҳори хоҳишҳои шаҳрвандон, мувофиқи қарорҳои дахлдори Палатаи қонунгузории Олий Маҷлис, мӯҳлати муҳокимаи умумии лоиҳаи қонуни конститутсионӣ тамдид карда шуд. ду маротиба ва то 1 августи соли чорй давом кард. Таклифхои дохилшударо аъзоёни комитетхои масъул аз руи як катор меъёрхо хаматарафа тахлил карданд.
Тибқи мазмуни лоиҳаи қонуни конститутсионӣ, он ба таҳкими принсипҳои «Инсон – ҷомеа – давлат», «Ӯзбекистони нав – давлати иҷтимоӣ» ҳамчун қоидаи конститутсионӣ, таъсиси давлати дӯсти халқ, таҳкими ҳифзи ҳуқуқи инсон нигаронида шудааст. хукукхо ва таъминоти социалй.
Аз ин рӯ, дар доираи ғояи олиҷаноби «Ҷамъият – ташаббускори ислоҳот» дар Қонуни асосии мо нақш ва мақоми институтҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ба таври конститутсионӣ таҳким бахшида шуда, асосҳои конститутсионии рушди институти оила, мероси инсонии олиҷаноби мост. арзишҳо ба наслҳои оянда ва таҳкими минбаъдаи ҳамбастагии байни миллатҳо муайян карда мешавад.
Илова бар ин, имрӯз, вақте ки фарзандони мо ҳамчун бунёдгузори Ӯзбекистони нав ба воя мерасанд, бо мақсади пурра таъмин намудани ҳуқуқ ва манфиатҳои ҷавонон, сиёсати давлатӣ дар соҳаи ҷавонон, масъалаҳои дастгирии ҳамаҷонибаи насли наврас, хукуку вазифахо дар сатхи конституционй мустахкам карда мешаванд.
Дар лоиҳаи конститутсионӣ бо мақсади баланд бардоштани самаранокии низоми мавҷудаи ҳифзи ҳуқуқи инсон масъалаҳои пешгирии меҳнати кӯдакон, ҳифзи боэътимоди ҳуқуқи маъюбон, намояндагони насли калонсол ва бобҳои махсус оид ба экология ворид карда шудаанд. , бо назардошти дигаргунихои чахонии табиат.
Ташаббусҳои муҳимме, ки дар мулоқоти сарвари давлатамон 20 июни соли равон бо аъзои Комиссияи конститутсионӣ ба миён гузошта шуда буданд, ба ислоҳоти конститутсионии мо мазмуни тоза бахшид. Масалан, лоиҳаи қонуне, ки аз ҷониби Комиссияи конститутсионӣ ва порлумон таҳия шуда истодааст, ба инъикоси меъёрҳои шаъну шарафи инсонӣ, шаъну шараф ва ифтихори инсонӣ, ки дар ҳама соҳаҳо бояд аввалиндараҷа бошад, хизмат карда, пояи ислоҳоти мо таҳкими эҳтироми шаъну шарафи инсон.
Асосҳои конститутсионии эҳтироми шаъну шарафи инсон
Сарвари давлат пешниҳодҳои мушаххаси худро вобаста ба масъалаи инсон, ҳаёт, озодӣ, шаъну шараф, ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии ӯ ба таваҷҷӯҳи ҷомеа расонд. Пеш аз ҳама, баланд бардоштани шаъну шарафи инсон бояд вазифаи конститутсионӣ ва вазифаи аввалиндараҷаи мақомоти давлатӣ бошад. Зеро инсон барои давлат ва ҷомеа василаи расидан ба ҳадаф нест, баръакс, ӯ бояд мазмун ва сарчашмаи асосии ин ҳадаф ва арзиши олӣ бошад.
Пешниҳод шуд, ки ба сарқонуни мо боз як меъёри муҳим илова карда шавад: «Дар Ӯзбекистон ҳукми қатл манъ аст». Чаро, «ҳуқуқ ба зиндагӣ ҳуқуқи табиии ҳар як инсон аст. Тибқи "Қонуни Миранда", ки дар Қонуни Асосӣ ва қонунҳои бисёре аз кишварҳо ва асноди байналмилалии ҳуқуқи башар инъикос ёфтааст, ҳангоми боздошти шахс бояд ҳуқуқ ва сабаби боздошт бо забони содда шарҳ дода шавад.
Пешниҳоди дигар ин зарурати рушди институти «Хабеас корпус» мебошад. Яъне то баровардани қарори додгоҳ шахсро ҳадди аксар чилу ҳашт соат боздошт кардан мумкин нест. Агар суд дар мухлати зикршуда дар бораи ба хабс гирифтани шахс ё бо рохи дигар махдуд кардани озодии у карор кабул накунад, пешниход мешавад, ки дар Конститутсия меъёри фавран озод кардани чунин шахс инъикос карда шавад. Дар конститутсияи мо омадааст, ки «маҳдудияти шахс ва оқибатҳои ҳуқуқие, ки аз он бармеоянд, барои маҳдуд кардани ҳуқуқи хешовандони ӯ асос шуда наметавонанд».
Дар қонуни асосии мо ҳар як шаҳрванди Ӯзбекистон бояд ҳуқуқи озодона дар саросари кишвар ҳаракат доштан, озодона интихоби ҷои истиқомат ё зистро дошта бошад ва ба ҳамаи шаҳрвандон ҳуқуқи тарки кишвар ва бидуни монеа ба кишвар баргаштан кафолат дода шавад. Шахсияти хар як шахрванд ва кафолатхои он бояд дар сатхи Конститутсия мустахкам карда шавад.
Мазкур таклифларнинг асосий мақсади Конституциямизда «Инсон қадр-қиммати» ва бугунги кундаги ислоҳотларимизнинг асосий принципи «Инсон – жамият – давлат» ғоясини Конституциямизга чуқур жорий этиш ва уни асосий қадриятга айлантиришдан иборат. дар хаёти амалии мо. Тавре ки Сарвари давлат гуфтаанд, "шаъну шараф ва ифтихори инсон аз ин ба баъд дар ҳама соҳаҳо бояд дар ҷои аввал бошад".
Узбекистон — ба суи давлати социалй
Пешниҳод шудааст, ки ибораи “давлати иҷтимоӣ” ба Конститутсияи нави Ӯзбекистон ворид карда шавад. Дар воќеъ мафњумњои «шаъну шарафи инсон» ва «давлати иљтимоъї»-ро аз њамдигар људо тасаввур кардан мумкин нест, онњо њамдигарро таќозо мекунанд ва ба њам зич алоќаманданд.
Дар ин маврид бояд гуфт, ки мафхуми «давлати некуахволй» ба танзими сохахои ичтимой, иктисодй ва дигар сохахои хаёти чамъият, мукаррар намудани принципхои адолати ичтимой ва хамраъй, рушди иктисодиёти ичтимои нигаронидашуда дахл дорад. давлате, ки бо сиёсати фаъол арзиши инсон ва имкониятҳои рушдро васеъ намуда, сатҳи баланди зиндагӣ ва ҳифзи иҷтимоии ҳамаи шаҳрвандонро таъмин менамояд.
Одатан, давлати иљтимої ањолии ба њифзи иљтимої эњтиёљмандро дастгирї намуда, камбизоатї ва бекориро аз байн бурда, афзоиши мунтазами шуѓл ва даромади шањрвандонро таъмин намуда, соњањои соњибкорони љавон ва соњибкории занон, маориф, тандурустиро дастгирї намуда, ба рушди устувори тандурустї ва соњањои маънавию фарњанг ноил мегардад. , такмили низоми суѓуртаи иљтимої, пешгирии тафриќаи шадиди иљтимої дар љомеа ва рафъи нобаробарии иљтимої, таъмини шароити муносиби зиндагии њамагон тавассути бознигарии имтиёзњо вазифањоеро ба иљро менамояд, ки Ба ин маъно, давлати иљтимої ба њам наздикї ва њамоњангсозии маќсадњои институтњои љомеаи шањрвандї ва ташкилотњои давлатиро дар назар дорад.
Имрӯз мардуми мо ва ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф мекунанд, ки кишвари мо на танҳо ба сӯи ҷомеаи иҷтимоӣ, балки одилона қадамҳои босуръат пеш рафта истодааст. Ба ташкили системаи ягонаи таъмини ҳуқуқҳои иҷтимоии шаҳрвандон, баланд бардоштани масъулияти иҷтимоии давлат таваҷҷӯҳи хоса зоҳир гардида, ҳеҷ як аз шаҳрвандони мо ба ҳимояи иҷтимоӣ ва кӯмаки молиявӣ аз мадди назар дур намонад, махсусан дар давраи пандемия. Аз ин лиҳоз, ҷомеаи васеъ медонад, ки дар Конститутсияи мо ҳукмронии “Ӯзбекистони нав” – давлати иҷтимоъиро таҳким бахшидан зарур аст ва дар ин хусус пешниҳодҳои зиёде ворид мешаванд. Онхо дар Конституцияи мо, аз чумла, мукаррар кардани хукуки хар як шахе ба гирифтани таъминоти ичтимой дар сурати бекорй ва маъюбшавй, чорй намудани мафхуми «харочоти минималии истеъмол», фарохам овардани шароити зарурй барои инкишофи системаи давлатии хизмати ичтимой, нафакахои давлатй, ёрдампулй ва дигар навъхои ёрии ичтимой пешниход карда мешаванд, ки нормахоеро, ки ба муайян намудани инкишофи солим ва мутаносиби кудакони ятим ва кудакони аз парастории падару модар махрум аз тарафи давлат ва чамъият нигаронида шудаанд, чорй кунанд.
Илова бар ин, дар Конститутсия рушди асосҳои конститутсионии институти оила, инъикоси меъёри пешгирии меҳнати кӯдакон, муайян намудани ҳуқуқу кафолатҳои конститутсионии онҳо дар асоси принсипи аъзои комилҳуқуқи оила будани маъюбон таѓйирёбии иќлими љањонї дар табиат бо дарназардошти он, ки вазъи вобаста ба хушкшавии бањри Арал торафт тезу тунд шуда истодааст, дар ин самт таќвият додани пешнињодњо, аз ќабили ифодаи меъёрњои экологї ва њуќуќї дар назар аст. бехатарии экологй.
Хулоса бояд гуфт, ки Конститутсияи навтаъсис заминаи устувори ҳуқуқӣ ва кафолати боэътимоди стратегияи дарозмуддати рушди кишвар, шукуфоии ояндаи кишвару халқи мост.
Қутбиддин Бурхонов,
Олий Мажлис Сенати
Раиси Кумитаи мудофиа ва амният,
Чонишини раиси Комиссияи конституционй.
Манбаъ: human Rights.uz