Амир Темур дар интихоби вазирони худ хеле ҷиддӣ буд ва барои онҳо доштани 4 хислатро муҳим медонист. Инҳоянд: 1. иктишофӣ; 2. зотпарварии пок; 3. огохй аз шароити сипоху-раиият; 4. сабр сабр ва оромӣ.
Амир Темур ўз империясига қўшиб олган давлатларни бошқариш учун тайинланган шахсларга нисбатан ҳам талаблар тизимини ишлаб чиқди. Тибқи дархости А.Темур чунин сарварон бояд дорои хислатҳои зерин бошанд: 1) Баландии хислат ва ҳолати рӯҳӣ; 2) Ақли нозук ва заковат; 3) тахассуси баланд ва ќобилияти мурољиат ба мардум ва артиш; 4) Бо мардум сабр ва созиш.
Мазкур қоида ва талаблар Амир Темур қудратини бошқариш ва мустаҳкамлашда муҳим ўрин тутган. Азбаски таќсимоти маъмурию њудудии империяи таъсискардаи Соњибќирон асосан аз ноњияњо иборат буд, зарурати ташкил ва мустањкам намудани низоми нави амирї буд. Аз ин рӯ, Амир Темур фармон дод, ки 313 нафарро амир таъин кунанд ва як нафарро амир-ул-умаро, 4 нафарро бекларбегӣ, 100 нафарро даҳ сардор, 100 нафарро мирисад ва 100 нафарро ҳазорон сардор таъин кард. Ба гайр аз инхо 8 амир ёварони амир-ул-умаро таъин шуданд.
Хулоса, Амир Темур миллий ғурур, ватанпарварлик, инсонпарварлик каби олий сифатларга эга бўлган буюк давлат арбоби эди. Тавре олими моҷар Ҳерман Вамберӣ қайд кардааст, давраи аслии туркӣ дар Осиёи Марказӣ аз Темур оғоз шудааст. Ӯ пирӯзии туркҳоро бар ҷаҳони муғул-чинӣ таҷассум намуда, давлати миллиро таъсис дод, забони расмии кишвар забони туркӣ (узбекӣ) буд.
Асари муҳими навиштаи Амир Темур «Тузукоти Темур», яъне «Тузукоти Темурӣ» мебошад. Дар китоби комус бо номи «Қомус ул-алам» ва дар Истамбул нашр шуд: «Амир Темур маҷмааи комусро бо номи «Тузукоти» таълиф кардааст. Дар он ӯ роҳи зиндагии худро тасвир кардааст"1, — навишта шудааст.
Яке аз сарчашмаҳои асосии омӯзиши фаъолияти Амир Темур, нусхаи дастнависи «Қонунҳои Темур», ки ба забони туркӣ навишта шудааст, дар китобхонаи миллӣ аз ҷониби волии Яман Ҷаъфар Подшоҳ нигоҳ дошта мешуд. Ин асарро Мир Абутолиб Ҳасани Турботӣ пас аз бозгашт аз ҳаҷ ба Макка ба форсӣ тарҷума кардааст. «Тузукҳои Темур» маҳз дар заминаи ҳамин нусха ба мо расида, дар охири садаи 1783 ба забони русӣ тарҷума ва нашр шудааст. Асар дар тамоми чахон машхур буда, дар давоми асрхо ахамияти худро нигох дошта, ба бисьёр забонхо тарчума шудааст. Уайт, профессори забони арабӣ ва риштаи инглисӣ, матни форсии ин асарро барои чоп омода кард ва дар соли 1785 дар Оксфорд нашр шуд. Дар солҳои 1890 ва 1963 матни форсии ин нашр дар шаҳрҳои Калкатта ва Бомбейи Ҳинд ва дар соли 1787 дар Эрон бидуни ҳеҷ тағйирот мунташир шуд. Онро дар соли XNUMX шаркшиноси машхури француз Л.
«Қонунҳои Темур» аз ду бахш ва 56 банд иборат буда, ин бахшҳо дар китоб мақола номида мешаванд. Моддаи аввал аз низомномаи Темур дар бораи барпо ва мустадкам намудани давлат ва ташкили лашкар иборат аст. Дар мақолаи дуюм тафсилоти 13 шӯрои Амир Темур ва фаъолияти устоди бузург баён шудааст.
Инчунин дар бахши аввали «Тузуклар» хаёт ва фаъолияти чамъиятию сиёсии Амир Темур аз синни хафтсолагиаш то вафоташ (1342 феврали 1405-18), ба даст овардани хокимияти марказй дар Мовароуннахр, бархам додани парокандагии ичтимои. ва барпо намудани давлати мутамарказ — Эрон ва истилои Афгонистон, галаба бар хони Ордаи Тиллой — Тухтамиш ва нихоят лашкаркашихои чангии пешвои бузурги чахон ба Озарбойчон, Туркия ва Хиндустон мухтасар тасвир шудаанд.
Бахши дуюми китоб аз васияту насиҳатҳои вижа ба ворисони Соҳибқирон иборат аст. Дар бораи он сухан меравад, ки дар идораи давлат ба кӣ такя кардан лозим аст, вазифаҳо ва вазифаҳои тоҷдорон, вазифаҳо ва вазифаҳои вазирону сардорони артиш, тартиби мукофотонидани амирон ва дигар мансабдорон барои хизматҳои махсусашон хизматрасонй ба точ-точ ва гайра.
Дар қисми дуюм, яъне дар мақолаи Амир Темур менависад: «Бигзор фарзандони хушбахтам, ки кишварҳоро забт мекунанд ва наберагонам, ки бар ҷаҳон ҳукмронӣ мекунанд, маълум гардад, ман аз Худои Мутаол умед дорам, ки барои бисёре аз фарзандонам, авлоди ман, кори давлатро ба чанд дом бастам ва дар бораи идораи подшохй дастур навиштам.1.
Ҷаноби Олӣ Амир Темур на танҳо фазилатҳои ахлоқиро тараннум намекард, балки талаб мекард, ки ин фазилатҳо аз ҷониби шаҳрвандоне, ки дар ҳудуди давлат иқомат доранд, ҳатто аз ҷониби аъзои оилаи худи онҳо амалӣ карда шаванд. «Аз тачрибаи худ дидам, — менависад Амир Темур, — агар давлат бар пояи дин сохта нашавад, агар ба тор набандад, салтанат аз саодат, кудрат ва тартибот аз даст меравад». Чунин мулк чун марди урён аст, ки чун бинад, аз ӯ дур мешавад. Йехуд касу нокас мисли хонае аст, ки боми бе дару дар.
Аз ин рў, ман бунёди мулки худро бар пояи шариати исломї устувор кардам.1.
Амир Темур ўз қонун-қоидаларини кейинги авлодларга ҳидоят қилишни мақсад қилган: «Бигзор ҳар як фарзандон ва авлоди ман мувофиқи он амал кунанд, ин қоидаҳоро дар идораи умури мулки худ роҳнамоӣ кунанд, то давлат ва мулке, ки аз ман ба дасти онҳо мегузарад, аз зиён ва таназзул наҷот ёбад. ."2, — навишт у.
Воќеан, на танњо шоњзодањои Темурї, балки бисёре аз њокимони шарќ аз ин осор дар фаъолияти худ истифода бурда, ба он бањои баланд додаанд. Масалан, Шоњљањон (1628-1657), хони Ќўќанд Муњаммад Алїхон (1822-1842), амири Бухоро Абдуллохон (1885-1910) аз «Тузукот» порчањоро нусхабардорї намуда, ќоидањои онњоро риоя мекарданд.
Дар тузукҳои Темур ҳамчунин доир ба сохтор ва аслиҳаи лашкаре, ки Амир Темур офаридааст, инчунин ҳунари ҷангии устоди бузург маълумот дода мешавад. Зеро лашкаре, ки Амир Темур ташкил карда буд, бо маҳорати стратегӣ ва тактикии худ яке аз лашкарҳои комил ва тавонои он замон маҳсуб мешуд. Амир Темур ҳамчун сарлашкари бузург дар ҷаҳон машҳур гардид. Њоло њам дар мактабњои њарбии бисёр давлатњои хориљї «Тактикаи Темурї» њамчун курси махсус таълим дода мешавад. Пас аз соҳибистиқлол шудани кишвару халқи мо барои бунёди пояҳои давлатдории соҳибистиқлоламон ба Амир Темури бузург ва «аҳком»-ҳои ӯ муроҷиат мекунем. Принсипи «Қувват адолат аст» -и ӯ барои таъсиси давлати ҳуқуқбунёд ҳамчун дастурамал хизмат мекунад.
Буюк тадбиркор Амир Темурни нафақат Марказий Осиё халқи, балки бутун дунё тан олган. Зеро у на танхо дар Осиёи Миёна, балки барои халкхои дигари чахон хам хизмати бузург кардааст.
Таъсиси давлати мутамаркази Амир Темур, бархам додани парокандагии феодали, баркарор гардидани сулху осоиш дар кишвар дар пешрафти ичтимоию иктисоди ва мадании халкхои Осиёи Миёна роли мусбат бозид. Дар давраи Мугулистон иктисодиёти харобшуда баркарор гардид, хунармандй ва тичоратй тараккй кард, илм ва маданият гул-гул шукуфт, шахрхо обод шуданд. Муҳимтар аз ҳама, мардум ба роҳи зиндагии осоишта ва осоишта ворид шуданд.
