БО ДӮСТОН мубодила кунед:
Он ба 1483-солагии таваллуди Захириддин Мухаммад Бобур (1530-530) бахшида шудааст.
Хар кас кушиш мекунад, ки худро дарк кунад, дар бораи гузаштагони худ бештар фахмад, аз хаёти онхо фахмад. Ин
ва асархои таърихй ахамияти бемислу монанд доранд.
Хикояву вокеахое, ки дар эчодиёти Хусон ва Захриддин Мухаммад Бобур аз гузаштаи мо накл мекунанд, барои мо хамеша арзишманданд.
Ба шарофати истиқлолият мо имкон пайдо кардем, ки таърихи хешро дуруст омӯзем. Мисли бисёре аз осори бузурги хирадмандони мо, осори Бобур барои ҷавонони мо паҳлӯҳои зиёде дорад. Андешаҳои ӯ дар бораи дӯст доштани Ватан, эҳтироми падару модар, садоқат ба дӯстон ба инсон дарси баланди маънавӣ медиҳанд.
Заҳириддин Муҳаммад Бобур, яке аз бузургтарин намояндагони адабиёти классикии ӯзбек, олими боистеъдод ва шахсияти баланд, ки дар рушди забон ва адабиёти ӯзбек саҳми бебаҳо гузоштааст, арбоби маъруфи давлатӣ дар як шароити мураккаби иҷтимоию таърихии зиндагӣ ва эҷод кардааст. давра.
Бобуриён — сулолае, ки солхои 1526—1858 дар Хиндустон хукмронй карда буд, онро Захириддин Мухаммади Бобур аз Темуриён асос гузоштааст. Дар кишварҳои хориҷӣ одат шудааст, ки Бобур ва авлоди ӯро “Муғулҳои бузург” номиданд.
Бобуриҳо дар асл авлоди ҳамватанамон Темурид Заҳриддин Муҳаммад Бобур мебошанд. Онҳо дар ҳуҷҷатҳои таърихӣ худро Бобур Мирзо номидаанд.
Бо шарафи истиқлолияти Ӯзбекистон дар қатори донишмандони бузурги халқи ӯзбек фаъолияти шоистаи Заҳириддин Муҳаммад Бобур ва фаъолияти пурсамари ӯ ҳамчун арбоби империяи бузурги Муғулистон аз ҷониби мардуми мо бо эҳтиром ва эҳтироми зиёд ёдоварӣ ва омӯхта мешавад.
Ҳаёт ва фаъолияти Заҳириддин Муҳаммад Бобур.
Заҳириддин Муҳаммад Бобур 1483 феврали соли 14 дар шаҳри Андиҷон таваллуд шудааст. Падараш Умар Шайх Мирзо Амир Темурнинг набералари Фарғона вилояти ҳокими бўлган. Модари Бобур хонум Қутлуғ Нигор духтари волии Тошканд Юнусхон буд.
Айёми кӯдакии Бобур бештар дар Андиҷон ва атрофи он гузаштааст. Бобур дар муҳити сарой таҳсил ва тарбият гирифтааст. Аз овони чавонй ба илму шоирй шавку хаваси калон пайдо кард. Аз ҷасорат ва ҷасораташ аз ҷавонӣ лақаби «Бобур» гирифтааст. Пас аз марги падараш моҳи июни соли 1494 дар синни дувоздаҳсолагӣ ба тахт нишаст. Ҳадафи аввалини Бобур дар фаъолияти сиёсии худ забт кардани пойтахти давлати Амир Темур Самарқанд, ки аз ҷиҳати стратегӣ ва ҷуғрофӣ аҳамияти калон дошт ва ҳифзу таҳкими давлати пурқуввате, ки марказаш дар Моваруннаҳр ва барқарор кардани империяи Темур буд, буд. Солҳои 1495-1496 Бобур ба Самарқанд ду гашти нобарор анҷом дод. Солхои 1497—1498 дар атрофи Самарканд ва Самарканд чандин чойхоро ишгол кардааст. Ҳокими Самарқанд Бойсунғури Мирзо ба Кундуз гурехт.
Бобур Самарқандро сад рӯз ҳукмронӣ кард. Самаркандро тарк карда, ба сабаби шуриши зидди у дар Андичон ба Андичон баргашт, вале чун онро забт карда натавонист, ба Хучанд ва сипас ба назди волии Тошканд Султон Махмуд рафт ва бо кумаки онхо Андичонро гирифт. Соли 1500 бори дуюм Самаркандро ишгол кард. Худи хамон сол Алишер бо Навой мукотиба гирифт. Аммо пеш аз он ки ба номаи дуюм ҷавоб наёбад, Самарқанд ба дасти шайбониён меафтад. Дар ин давра даёти сиёсии мамлакат бесарусомонй ва чангдои байнидамдигарй меафзуд. Аз як тараф, бо фишори лашкари Шайбонихон, ки аз шимол, аз Дашти Қипчоқ меомаданд, ва аз тарафи дигар, дар натиҷаи ихтилофот ва ихтилофоти байни Темуриён Бобур маҷбур шуд, ки Фарғонаро тарк карда, ба ҷануб равад.
Бегињои Њисор, ки пароканда мешуданд ва ќабилањои афѓони алоњида як-як ба тарафи Бобур рафтанд ва соли 1504 волии вилояти Кобул шањрро ба Бобур таслим кард. Аммо Бобур умеди худро аз диёри худ тамоман барбод надод. Соли 1506 подшохи Хуросон Хусайни Бойкара куввахои мутааллиқ ба Темуриёнро муттаҳид намуда, ташаббус нишон дод, ки ба Шайбониён зарбаи сахт занад, аммо марги Ҳусайни Байкара (1506) ва низоъ байни шоҳзодаҳо ин иқдомро бетаъсир гардонд.Бобур, ки ба ходиса умед баста, мачбур шуд, ки муваккатан акибнишинй кунад ва баъди нокомй ба Кобул баргардад.
Шайбонихон, ки ҳуҷумҳои худро идома медод, дар шаҳри Марв дар набард бар зидди нерӯҳои шоҳи Эрон Исмоил, ки аз ҷануб барои забт кардани Осиёи Миёна лашкари ҳарбӣ оғоз карда буд, ҳалок шуд. Бобур аз вазъияти мусоиди сиёсию харбй истифода бурда, соли 1512 бори сеюм Самаркандро ишгол намуд. Тақрибан пас аз шаш моҳ бародарзодаи Шайбонихон Убайдуллохон лашкари зиёде ҷамъ карда, ба сӯи Самарқанд ба муқобили Бобур ҳаракат кард ва маҷбур мешавад, ки шаҳрро тарк кунад.
1525 йилда Бобур Шимолий Ҳиндистонни ўз тасарруфига олишга муваффақ бўлди ва шундан буён Ҳиндистон иккинчи ватани бўлди. Дар он ҷо Бобур беҳтарин шоирону олимони он замонро гирди худ гирд оварда, корҳои сохтмонӣ анҷом медод, ба адабиёт машғул буд, ки кори дӯстдоштаи худ буд.
Маърифати Бобур низ чолиби диккат аст. У хамеша кушиш мекард, ки хамрохи олимон, одамони некукор, санъаткорон бошад, бо онхо маслихат кунад, дониши худро пайваста афзун намояд. Ў чор писар (Њумоюн, Камрон, Аскарї, Њиндол) ва се духтар (Гулчењра, Гулранг, Гулбадан) дошт ва кўшиш мекард, ки ин хислатњоро дар дили онњо љорї намояд. Бобур таъкид мекард, ки дар идораи давлат бо шӯро ҳамзамон машварат ва ҳамкорӣ кардан лозим аст. Аз фарзандонаш Хумоюн, Комрон ва Гулбаданбегим шоиру нависанда шуданд. Зиндагӣ дар кишвари дур аз Ватан барои Бобур ниҳоят душвор буд. Ба болои ин, оворагардии дуру дароз ва муборизаи пай дар паи зидди душманонаш ба саломатиаш таъсири манфӣ расонидааст. Дар «Бобурнома» дар бораи вазъи вазнин ва бад шудани саломатии худ рубоихои зерин менависад.
Баданам пур аз таб аст.
Агар чашматро пӯшӣ, хоб бегоҳ мешавад.
Намедонам ошиқам,
Ин торафт бештар маъмул мегардад.
Бобур пас аз панч сол хукмронии Хиндустон соли 1530 дар Агра дар мулки «Зарафшон»-и сохтаи худ вафот кард. Баъдтар, дар замони Шоҳҷаҳон (набераи Бобур) аз Бобуриён, хокистари ӯро ба оромгоҳи дар Кобул сохташуда интиқол доданд.
Бобур Мирзо, ки подшоњ буд, ба касе итоат намекард, худро дар раванди эљодї комилан мустаќил њис мекард ва аз ќалам озодона истифода мекард. Бобур Мирзо озодии эҷодӣ дошт, ки бисёре аз шоирони дарбори он замон надоштанд.
Денисон Роуз, шарқшиноси инглис, ашъори дар Туркистон ва Афғонистон навиштаашро дар Китобхонаи миллии Порис ва ашъори дар Ҳинд навиштаашро дар китобхонаи Рампур дарёфт ва дар соли 1910 дар шакли чоп ва нусхабардорӣ ба табъ расонд.
Шеърхои Бобур бо ашк аз чашмони дили сухтаи дарди Хичрон мерехтанд.
Дар онҳо андӯҳи фарзанди пазмони Ватан, ошиқе, ки дар ҷудоӣ ранҷ мекашад, инсони комиле, ки хатои худро мефаҳмад, бобое, ки подшоҳии бобояшро наҷот дода натавонистааст, баён шудааст.
Дар қафаси Ҳиҷрон мурғи ҳаёт аст,
Бехонаву чой ин умри азизро кутох мекунад.
Не нав битай фирогу гурбат коммент,
Ашк руятро тар мекунад.
Бобур бо асарҳои худ дар рушду такомул, соддагардонӣ ва ба забони зинда наздик шудани забону забони ӯзбекӣ саҳми арзанда гузоштааст.
«Бобурнома» дар омузиши таърихи забони узбек ганчинаи бебахо мебошад. «Бобурнома» намунаи пурарзиши насриест, ки вокеахои мухимми асрхои 15—16-ро ба таври бадей инъикос менамояд.
«Бобурнома» аз зумраи асархои дорой характери энциклопедист, ки дар он донишхои илмй, анъанавй, чамъиятию сиёсй, табиии этнографй мохирона ифода ёфтааст.
«Бобурнома» аз шохасархои нодири адабиёти чахон аст.
Бахшида ба 530-солагии Заҳириддин Муҳаммад Бобур дар мактабу муассисаҳои таълимӣ дарси кушод, шабнишинии адабӣ, мизи мудаввар, намоиши китоб ташкил кардан мумкин аст.
Мавзӯъҳои тахминии намоишгоҳи китоб бахшида ба 530-солагии Заҳириддин Муҳаммад Бобур.
1. Мероси Захириддин Мухаммад Бобур.
2. Нависанда ва донишманди бузург.
3. Арбоби бузурги давраи Ренессанс.
Дар намоишгоҳи китобҳо, ки бахшида ба 530-солагии таваллуди Заҳириддин Муҳаммад Бобур ташкил шудааст, аз осори Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон, адабиёт дар бораи Заҳириддин Муҳаммад Бобур навишташуда, мақолаҳои дар рӯзномаву маҷаллаҳо чопшуда истифода бурдан мумкин аст.
Тавсия медиҳем, ки суханони Сарвари давлатамонро ба барқарорсозии арзишҳои маънавию ахлоқӣ ҳамчун иқтибос дар намоишгоҳи китоб истифода барем.
“Вақте мо ба таърих муроҷиат мекунем, мо бояд ба назар гирем, ки он хотираи мардум аст. Ҳамон гуна ки бидуни хотира инсони комил нест, ояндаи миллате, ки таърихи худро надонад, вуҷуд надорад.
Каримов И.А.
«Хотираи халки мо пур аз номхои ачоиб аст. Берунӣ, Ал-Хоразмӣ, Ибни Сино, Имом Бухорӣ, Ат-Тирмизӣ, Аҳмад Яссавӣ, Улуғбек, Навоӣ ва бисёр дигар уламо дорои маънавиёти васеъ буда, дар айни замон сарнавишти душворе доштанд.
Каримов И.А.
«Халки мо, ки дар зери юги мустамликадорй умр ба cap мебурд, солхои тулонй аз имкони ба кадри кимати хамватани худ, ба чои сазовор гузоштани макоми таърихии вай махрум буд».
Каримов И.А.
«...Навоӣ, Улуғбек, Бобур, Машраб, Фурқат, Қодирӣ ва дигар фарзандони фарзонаи миллати мо, мероси онҳо барои рушду ғанӣ гардонидани арзишҳои умумибашарии халқи Ӯзбекистон хизмат кардаанд ва минбаъд низ хидмат хоҳанд кард. Мо тамоми чорадоро мебинем, то мероси бебадои ондоро ба мардум ва пеш аз дама ба чавонон расонем».
Каримов И.А.
Сценарияи шаби адабй дар мавзуи «Шох ва шоир».
Зале, ки дар он шабнишинй барпо мегардад, дар рухи идона зинат ёфтааст. Дар шабака портрети Заҳириддин Муҳаммад Бобур, инчунин плакатҳо бо порчаҳо аз ашъор ва ривоятҳои ӯ овехта шудаанд.
Ду баранда ба сахна мебароянд.
1- Оғоз:
Дигар ба ман содиқ наёфтаам.
Ба махрами дигар роз наёфтам.
Дигар ҷон насозам чун ҳамсари ҷонам,
Ман онро ҳамчун дилшикаста наёфтам.
2- Оғоз:
Шахсе, ки он чизеро, ки мехоҳад, ба даст меорад,
Ё касе, ки ҳама хоҳишҳоро тарк мекунад,
Агар ин ду чиз ноком шавад,
Шахсе, ки сарашро гирифта, меравад.
1- Оғоз:
Салом, мехмонони азиз, хонандагони азиз. Имрӯз мо ба ин маҳфили идона, ки ба муносибати 530 солагии зодрӯзи шох ва шоир, арбоби давлатӣ ва сарлашкари бузург Заҳириддин Муҳаммад Бобур баргузор мешавад, ҷамъ омадаем.
2- сар
Заҳириддин Муҳаммад Бобур 1483 феврали соли 14 дар Андиҷон дар оилаи Умаршайх Мирзо таваллуд шудааст. Пас аз марги падараш Бобур, ки дар қаср таълиму тарбияи дуруст гирифтааст, дар синни 12-солагӣ ба тахт нишаст.
1- сар
Бобур ба сабаби ҷангҳо барои тахт Андиҷонро тарк кард ва дар Ҳиндустон сулолаи бузурги Бобурро таъсис дод. Шоири махбуби мо, ки дар Хиндустон салтанати тавоно барпо карда, дар гул-гулшукуфии мамлакат хиссаи калон гузоштааст, соли 1530 дар шахри Агра вафот кард.
2- сар
Ӯ дар тӯли умри худ осори зиёди насрию назмӣ аз қабили «Бобурнома», «Мубаййин-ал-закот» (закоти баёнӣ), «Ҳатти Бобурӣ», «Ҳарб ишӣ» эҷод кардааст.
1- сар
Акнун рубоиёти Бобурро, ки шогирдонамон аз ёд кардаанд, мешунавем. (5 талаба бо либосу кулоҳҳо ба саҳна мебароянд).
Донишҷӯи 1
Давра аз ман гузашт
Маро рох-хон чудо карданд.
Тоҷ бар сарам, лаънат бар сарам,
Ба сарам наомад.
Донишҷӯи 2
Ба ҳеҷ чиз шитоб накунед,
Ин маънои онро дорад, ки шумо ба ҳадафи худ намерасед.
Донишҷӯи 3
касеро пазмон шудам,
Сад сухан одамро шод мегардонад.
донишҷӯи 4
Шахсе, ки дар ёд надорад
одам дар кор
Касе, ки шод намешавад
шахс дар хориҷа.
Дилам ачиб шод аст
ҳеҷ гоҳ нагузаштааст
Дуруст аст, ки дар хориҷа хушбахт шудан мумкин нест
шахс
Донишҷӯи 5
Чӣ қадар нозук ҳастӣ,
Чи умри ту бехуда буд.
Саркор:
Акнун мо ба таърихшиноси худ, ки аз чорабинии мо дидан кардааст, сухан мегӯем.
Мизбон: Ташаккур.
Акнун мусикии махсуси ба номи Успенский, суруде, ки хонандагони мактаб-интернати литсейи академй тайёр кардаанд, садо медиханд.
1- Оғоз:
Бобур шохаи Њиндустон бошад њам, дер боз пазмони кишварам ва мардуми он буд.
2- Оғоз:
Гумон мекард, ки як пора хоки Ватан аз тахти кишвари бегона бехтар аст. Хасрати Ватанро, ки дар газалу рубоихои шоир ба орзу табдил ёфтааст, хис мекунем.
(Сахначаи хурд дар ичрои мактаббачагон).
Мусикии нарм садо медихад.
Бобур дар тахт нишастааст. Онҳо бо се-чор мансабдор дар атрофи худ дар бораи вазъи сиёсии кишвар ва андоз ҳарф мезананд. Сипас посбон омада гуфт, ки марде барои ворид шудан ба назди Бобур иҷозат мехоҳад.
Бобур: — Хохиш мекунам, онро ба ман биёред, (Бегонае дар даст харбуза даромада, таъзим мекунад).
Шахс: Салом, оғои ман. (Танзим.) Ман тоҷир ҳастам. Максад аз омаданам ба назди шумо он аст, ки харбузаеро аз Андичон овардам. Ин неъматро, ки аз Ватан овардааст, бичашед, худованд. Агар Зора малҳами ҳасрати ту бошад. (Бобур охиста-охиста аз тахт фаромада, харбузаро бо дастони ларзон мегирад. У онро дуру дароз бӯй карда, ба рӯи худ молида, бо оҳанги хеле ғамгин сухан мегӯяд).
Бобур: Ташаккур. Дар ин харбуза, ки зебоии диёрамро овард, боди Андичон, хавои тоза, гармии замини хосилхез, зебоии сахрохои бемисл, манзараи водихои зебо, ки дар он даврони бачагии ман гузаштааст, хис кардам. нафаси халки мехрубонам, мехри падару модарам. Ватан, ки хуни ноф дар он ҷо рехт, гаҳвора, ҳасрат ва орзуҳои бепоёни ман аст.
Толе нест, ҷонам кӯдак шуд,
Ман ҳама чизро санҷидам, хатогӣ вуҷуд дошт.
Сарзаминамро тарк карда, ба уқёнуси Ҳинд рӯ овардам,
Худоё, чӣ шуд.
1- Маърузачй: Ашъори шоири бузург Захириддин Мухаммад Бобур бо арзиши нодир ва бадеии худ дар адабиёти мо макоми бузург дорад.
2 – Сарвар: Бале, имони Бобур як инсони комил буд, ин эътиқод ба эътирофи худи ӯ ҳамеша ӯро аз балоҳои гуногун ҳифз мекард.
Мо меваи орзуи дунёем,
Ақл чашм аст, мо низ ҳастем.
Агар мо олами мудавварро чун ангуштарин фикр кунем
Бешубҳа, мо чашму гавҳари ӯ ҳастем.
1- Ташаббускор: Ҳадафи мо аз мутолиаи адабиёти классикӣ ва осори таърихии мо ин аст, ки ганҷҳои кӯчаке, ки дар онҳо мавҷуд аст, ба зеҳни ҷавонони имрӯза расонида, ба роҳи дурусти зиндагӣ, ки барои ҷомеа судманд аст, мусоидат намояд.
Меҳмонони гиромӣ, хонандагони гиромӣ, шоми худро бо суханони Заҳириддин Муҳаммади Бобур ба анҷом мерасонем.
Кафолат аст, ки инсон умри худро пурмазмун, бобаракат, бе ягон доғ ва маломат аз паси худ бигузорад, ҳадаф аз зиндагӣ дар ин замин, раҳнамоии мардумро ба некӣ. Бигзор ҳамаи мо ба он пайравӣ кунем: