ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:
Омар әл-Хаям 1048 жылы 18 мамырда Нишапур қаласында шатыршы отбасында дүниеге келген. Оның «Хайям» деген лақап аты әкесінің шатыр жасау кәсібіне ұқсайды. Омар Хайям Бұхара мен Самарқандта өмір сүрген, оқыған, жасаған. Омар Хайям Нишапур, Балх және Бұхарада оқиды. Аңыз бойынша, селжұқтар министрі Низамүлмүлк оған Нишапур губернаторлығын ұсынады. Бірақ Омар Хайям келіспейді. 1074 жылдан бастап Исфахан обсерваториясын басқарып, математика және астрономия бойынша зерттеулер жүргізді. Ол математика, астрономия және философиядағы көптеген еңбектері мен жаңалықтарымен танымал. Мысалы, 1077 жылы ол грек ғалымы Евклидтің кітабына түсініктеме жазып, бүтін сандардың түбірін қалай табуға болатынын көрсетеді. 1079 жылы Хайям жаңа түзетілген күнтізбе жасады. Бұл күнтізбе Еуропада 500 жылдан кейін қабылданған және бүгінгі күнге дейін қолданылып келе жатқан Григориан күнтізбесінен де дәлірек болды. Ол сондай-ақ «Рисолат әл-кәун ват-таклиб» («Ғалам және оның міндеттері», «Рисала фил-вужуд» («Боллу туралы трактат»), «Рисала фи куллияти вужуд» («Боллудың жалпылығы туралы трактат») кітаптарының авторы. Омар Хайям өзін мүлде ақынмын деп санамаған. Оның раввиндері ғылыми зерттеулерден шаршаған кезде, ол әртүрлі дафгарлардың шетінде қалды. Ғалым өмірінің көп бөлігін өткізген ғылымның сан алуан саласындағы ұлы жаңалықтары шетте қалып, өзі екінші дәрежелі деп санаған рубаиын Хайямның атын таратқан тағдырдың ойынын қараңыз. Омар Хайямды әлемге әйгілі еткен оның раввиндері. Омар Хайям ақын болмаса да, өмір туралы кейбір ой-толғамдарын төрт жолға түсірген. Он сегізінші ғасырда ғана оның рубаилары бойынша зерттеулер жүргізілді. Оны алдымен Оксфорд университетінің профессоры Томас Гид, кейін фон Гомер Биргестель және Меме Николас зерттеді. 1859 жылы ағылшын ақыны және аудармашысы Эдвард Фиц Джеральд Омар Хайямның 70 рубаи аудармасын жариялағаннан кейін бұл өлеңдер өте танымал болды және ағылшын тілінен әлемнің басқа тілдеріне аударылды. Хайям рубаиының саны әртүрлі деректерде 11-ден 1200-ге дейін деп айтылады. Хайямға жатқызылған рубаиларды жазғанына да түрлі күмән бар. Әсіресе, замандастары «үлкен білімді, ойшыл, тақуа» деп мақтаған ақынның маскүнемдік, жеңіл өмір, сән-салтанат, күпірлік, дінсіздік тақырыптарындағы рубаилары сенімсіз. Мұндай рубаиларды белгілі бір ағымдар исламға қарсы әдейі ойлап шығарған деген деректер бар. Тіпті Лондонда сақталған Омар Хайямның әңгімесінің қолжазбасы да жалған болып шықты. Умар Хайямның раввиндері кірмеген өзбек үйі жоқ. Оның философиялық мазмұны терең де көркемдік жағынан жетілген рубаи атақты аудармашы Ш. Шомұхамедовтың аудармасы бірнеше рет жарық көрді. Кейінірек Дж. Кемал ақынның кейбір рубаиларын өзінің армандық салмағымен өзбек тіліне аударды. Омар Хайямның әуелі ой толғап, сосын жан түкпірінде дүниеге келген раббилері бір сөзбен айтқанда Ғалам мен Адам туралы. Ақын дүниенің эволюциясына данышпан сабырмен, мұңды енжарлық аралас қарайды: дүниені өзгерте алмайынша, оған алаңдау бекер. Ол үшін туу мен өлім, жақсылық пен зұлымдық, адалдық пен арамдық – бір: олардың барлығы өз табиғи заңдылықтарына негізделген. Зайырлы философияның өкілі ретінде Хайям дүниені ақыл елегінен өткізеді – ол ғалам мен адам мәселесін әмбебап философияның өлшемдерімен өлшейді. Шу мағынада, Xayyom ijodida biz insandan ham, olamdan ham ustan turadigan - dunyoni qamrab oladigan shafqatsiz falsafaga duch kelamiz. Бірақ француз ойшылы Ларош-Фуко айтқандай: «Философия өткен және болашақтың апаттарын жеңеді, ал бүгінгі күннің қайғысы бүгінгі апаттарды жеңеді». жүрек.
Дереккөз https://tafakkur.net/umar-xayyom.haqida