Иншои мураккаб аз фанни забони узбеки

БО ДӮСТОН мубодила кунед:

Иншои мураккаб аз фанни забони узбеки

Нақша:

1. Муқаддима

2. Қисми асосӣ

   1. Забони ӯзбекӣ дар тӯли таърих

   2. Диққат ба забони модарии мо

   3. Забон оинаи миллат аст

3. Хулоса

“Забони ӯзбекӣ камбизоат нест, аммо онҳое, ки забони узбакиро камбағал меноманд, худашон фақир ҳастанд. Набояд ноогоҳии худро рӯи забони узбакӣ нарезанд». - Абдулло Қодири

Забони ӯзбекӣ дар тӯли таърих

Таърих гувох аст, ки забони модарии мо чандин хазор сол боз ахамияти худро гум накардааст. Мухимтарин чихати забони узбекй дар он аст, ки он чунон болаззат, ба хар гуш форам аст ва касе, ки онро мешунавад, нафас мекашад. Забони модарии мо, чунон ки шоир Миртемир гуфтааст, аз даврони чавониамон дар дили мо чой гирифтааст. Тавассути достонҳои модарон ва қиссаву қиссаву қиссаву масалҳое, ки аз бобою бибиҳо шунидаем, ба қалбҳои мо амиқ роҳ ёфта, дар навбати худ меҳру муҳаббатро нисбат ба забони модарӣ ва Ватан мепарвариданд.

Ҳар як шаҳрванди Ӯзбекистон забони модарии худро дӯст медорад, эҳтиром мекунад ва эҳтиром мекунад. Зеро фаќат тавассути њамин забон мо метавонем бидонем, ки њар як миллат чї гуна зиндагї мекунад, рушд мекунад ва ё баръакс, ќафо монда, фаќир мешавад. Барои ҳамин ҳам беҳуда нагуфтаанд: «Забон оинаи миллат аст».

1989 октябри соли 21. Қонун “Дар бораи забони давлатӣ” қабул шуда, ба забони ӯзбекӣ мақоми забони давлатӣ дода шуд. Забони модарии мо, ки яке аз арзишҳои муқаддаси халқи мост, мақоми ҳуқуқӣ ва ҳимояи худро гирифт. Дар Конститутсияи Ҷумҳурии Ӯзбекистон мақоми забони давлатӣ ба таври ҳуқуқӣ мустаҳкам карда шуд. Ҳамин тариқ, забони ӯзбекӣ соҳиби эҳтиром ва эҳтиром гардида, рамзҳои муқаддаси давлатии бо қонун ҳифзшаванда, аз қабили парчам, герб ва гимни кишвари мо гардидааст. Солҳои охир ҷиҳати боз ҳам таҳким бахшидани мавқеъи забони давлатӣ дар ҳаёти ҷомеа як қатор корҳо амалӣ карда мешаванд.

Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 21 октябрдаги фармони билан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг таркибий бўлими ҳисобланадиган Давлат тилини ривожлантириш департаменти ташкил этилди. Мақсад аз ин рушди забони давлатӣ, ошкор ва бартараф намудани мушкилоти марбут ба истифодаи забони давлатӣ, таҳияи меъёру қоидаҳои матни хаттии забони ӯзбекӣ мебошад.

Диққат ба забони модарии мо

Таваҷҷӯҳ ба забони миллии мо, забони модарии мо на танҳо имрӯз, балки дар тамоми давраҳои таърих аҳамияти хоса пайдо кардааст. Дар ин љо сухани хирадмандонаи бобоёнамонро ба ёд меорем: «Забон ва адабиёт њаёти асосии њар як миллат аст, ки њастии онро дар љањон нишон медињад. Аз даст додани забони миллї рухи миллатро гум кардан аст» (М. Бењбудї).

Оё дидед, ки аз даст додани забони миллиро ба аз даст додани забони миллат баробар мекунанд. Дарвоқеъ, ҷои шак нест, ки аҳамияти забон, мавҷудияти он рушди ҳар кишвару миллатро муайян мекунад. Махсусан дар замони ҷаҳонишавии имрӯза, ки тарзи зиндагии мардумони ҷаҳон маъмул гаштааст, маънои вожаҳои боло ду баробар меафзояд.

Забон оинаи миллат аст

Забон оинаи миллат, инъикоси маънавият аст. Тамоми хислатхои нек дар дили инсон, пеш аз хама, бо латофати нотакрори забони модарй чой гирифтаанд. Забони модарӣ рӯҳи миллат аст. Ҳар миллате, ки забони худро гум кардааст, ҳатман ҳуввияти худро аз даст медиҳад.

Нависандагону шоирони мо дар бораи забони мо бисьёр суханони хирадмандона гуфта, онро ба таври гуногун таъриф кардаанд. Абдулло Орипов таъкид мекунад, ки агар забони ӯзбекӣ аз байн равад, ба тӯтиӣ мубаддал мешавад ва Эркин Воҳидов таъкид мекунад, ки забони модарии мо намемирад. Расул Ҳамзатов менависад, ки дар сурати аз байн рафтани забони модариаш ҳатто омода аст бимирад.

Шоирон ва шоирони мо, ки забони узбекиро, ки забони модарии мо ба шумор меравад, васф ва ситоиш мекунанд ва хатто дар ин мавзуъ газидахо менависанд, хеле боистеъдоданд. Масалан, шоири калами тез Рауф Парфй:

Эйхот чун ёфтй арабу мугул аст.
Занҷираи соли ҳаёти шумо.
Чй гузашт, эй бачаи далер,

Забони узбекй, забони узбекй, гуфта мешавад дар шеъри боло, хатто вакте ки мукимиён ба сарзамини мо хучум карданд, гарчанде онхо забт намуда, кушиш мекарданд, ки забону мафкураи худ, миллати узбекро ба вучуд оваранд. ки вай забони модарии худро гум накардааст. Ё ин ки дар идомаи ин рӯйдодҳо шеъри Хуршеди Давронро мисол овардан мумкин аст:

Чӣ қадар ҷаҳониён омад,
Зиндагӣ хандид, марг гиря кард.
Шумо бобою қурбонӣ кардаед,
Онҳо рафтанд, ту мондӣ, бурида.

Ин вокеахоро ба ёд оварда кас шеъри зерини Мухаммад Юсуфро хонда, беихтиёр ба андеша меояд:

Нисфи шаб аст, ки модарам "шавҳарам" мехонад,
Баъзан дод мезадам, ки ирода надорам.
Гандуми ман, ки пароходро буғӣ кард,
Тилло, маъдани ман, абрешими ман,
Забони модарӣ, маро бубахш, забони модарӣ.

Шоир дар байтҳои зерин эҳтироми амиқи Мир Алишер Навоӣ, «султони мулки ғазал», ки дар рушди забони ӯзбекӣ ва рушди он саҳми бузург гузоштааст, чунин қайд мекунад:

Бе ту чӣ шеърҳои ҳамвор барои мо,
Мегуянд, ки дар ин дунё дил бе забон нест.
Алишери азиз,
Гули хомушнашавандаи ман дар тори қалб,
Забони модарӣ, маро бубахш, забони модарӣ.

Дар достони «Забони модари ман»-и Шукур Қурбон таъкид шудааст, ки умри инсон дар пеши ҷовидонӣ ва зинда будани забони модарӣ хотираи лахзаест:

Шумо девонаед, шумо девонаед,
Ман гузаранда ҳастам.
Шумо ҳамеша баҳор ҳастед
Ман як хотираи лаҳзаӣ ҳастам.
Забони модарӣ, забони ҷон.

Мамлакатимиз мустақиллигининг маънавий пойдеворларини мустаҳкамлаш, халқимиз, айниқса, ёш авлодни миллий қадриятларимизга меҳр-муҳаббат ва садоқат руҳида тарбиялашда ўзбек тилининг аҳамияти янада ошиб бормоқда. Худоро шукр, ки шухрат ва обруи забони узбеки сол то сол меафзояд. Саъю кӯшишҳои ҷавонони Ӯзбекистон дар соҳаи варзиш, илм, фарҳанг ва санъат беҳамто аст. Мо насли наврас, ки ояндаи кишвар ҳастем, бояд забони узбакиро дар тамоми ҷаҳон эътироф намуда, дар рушди он саҳми бузург гузорем. Аз чумла, ман, аз чумлаи чавонони Узбекистон, кушиш менамоям, ки тозагии забони модариамонро нигах дошта, дар ривочи минбаъдаи он хисса мегузорам:

Хуб, касе ки аз забон лаззат мебарад,
Ҳазор ҷонро барои забони худ қурбон кардам.
Забони модарии барвақт, агар гум шавад,
Ман розӣ ҳастам, ки имрӯз бимирам.

Хулоса

Рушди забони ӯзбекӣ на танҳо кори забоншиносон, шоирон ва нависандагон, балки вазифаи ҳар як шахсе аст, ки дар ин кишвар зиндагӣ мекунад, аз чанги он нафас мекашад, обашро менӯшад, намаки онро чашад. Мо хох дехкони оддй бошем, хох бинокор, новобаста аз он ки намояндаи кадом соха мебошем, дар пешрафти забони давлатй сахм гузоштан карзи фарзандии мо дар назди ин Ватан ва ин миллат аст.