I. Муқаддима. Амир Темур ҳаёти II. Қисми асосӣ:
1) Арбоби бузурги давлатӣ
2) Амир Темур-моҳир саркарда
3) Таассурот аз мутолиаи «Драмаи Соҳибқирон». III. Хулоса
Дар ин давра, ки кариб як аср давом кард, мардуми мазлуми Мовароуннаҳр, аз сиёсатмадорони бузург сар карда то пешвоёни дин, рӯзи бисёр вазнинро аз сар гузарониданд. Ба чамъият начотдихандаи гениал лозим буд, ки вай саъю кушиши озодй ва прогрессро тачассум кардааст. Бо амри тақдир Амир Темур дар саҳнаи таърих ҳамчун як наҷотдиҳанда ва роҳнамо баромад.
Соли 1370 Амир Темур дар анҷумани Балх амири бузурги Мовароуннаҳр эълон шуд. Мақсади асосии Амир Темур аз байн бурдани парокандагӣ ва ба як давлати ягона муттаҳид сохтани баъзе кишварҳо буд. Ӯ Самарқандро дар наздикии харобаҳои Афросиёб, пойтахти бостонии Суғдиён, пойтахти давлат таъин кард ва шаҳри нав бунёд кард.
Амир Темур пас аз забт кардани мавзеъҳои байни Амударё ва Сирдарё, инчунин вилоятҳои Фарғона ва Шош ба дигар кишварҳо юришҳои ҳарбӣ оғоз намуд. Амир Темур дар Осиёи Миёна 35 сол (1370-1405) хукмронй кард. Вай нохияхои Осиёи Миёнаро ба давлати ягонаи мутамарказ муттахид намуда, аз Хинду Ганг то Сирдарё ва Зарафшон ва аз Тиён-Шон то Босфор империяи азим барпо кард.
Оқибатҳои ғайримустақими юришҳои низомии Амир Темур аҳамияти бузург доранд: ӯ ҳангоми ба қудрат расидани сулолаи Мин дар Чин таҳдиди муғулҳоро ба Чин пешгирӣ кард; Москва Ордаи Тиллоиро торумор карда, ба Россия хамин гуна ёрй расонд. Соли 1402 султони усмонӣ барои Аврупо бар Боязид пирӯзии бузург ба даст овард ва истилои усмонони Константинополро ба ним аср ба таъхир гузошт. Дар ибтидои асри 20 муаррихи фаронсавӣ Р.Груссе навишта буд, ки «Ғалабаи Амир Темур бар Боязид ҷаҳони насрониро наҷот дод».
Таърих Амир Темурро бо Искандари Макдунй, Дориюши I ва Юлий Цезарь барин сарлашкарони бузурге мегузорад. Амир Темур ба таърих чун сарлашкари машҳуре ворид шуд, ки ҳазорон ҷанг карда, дар ҳеҷ як аз онҳо мағлуб нашудааст. Пас аз ба давлати ягона муттаҳид гардидани вилоятҳои пароканда аз ҷониби Амир Темур, таъсис ва устувор гардидани ҳокимияти марказӣ, иқтисоди кишвар мустаҳкам гардида, савдо ва ҳунармандӣ инкишоф ёфта, робитаҳои тиҷоратию иқтисодӣ бо кишварҳои ҳамсоя ва дур вусъат ёфтанд.
Амир Темур ҳаётида давлат бошқарувига оид махсус китоб ёзилган бўлиб, у «Темурлар қонунлари» номи билан машҳур. Дар он андешаҳои ин арбоби давлатӣ ва фармондеҳи маъруф дар бораи ҳунари ҷангӣ, сохти давлатӣ ва идораи давлатӣ инъикос ёфтааст. Шиори «Қудрат дар адолат» дар тамоми қаламрави давлати Амир Темур ба як меъёри ахлоқию маънавӣ табдил ёфтааст.
Дар нимаи дуюми асри XIV Мовароуннаҳр ба маркази тиҷоратӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии Шарқи Наздик ва Миёна табдил ёфт. Самарканд, Кеш, Бухоро, Тирмиз, Тошканд, Марв, Хирот ва дигар шахрхои кадима, ки аз тарафи аскарони Чингизхон тамоман хароб карда шуда буданд, обод шудан гирифтанд. Масҷид, мадрасаҳо, мақбараҳо, корвонсаройҳо ва ҳаммомҳо сохта шуданд. Самарқанд, ки мақоми пойтахти як кишвари азим ва васеъ дорад, тибқи нияти Амир Темур, зеботарин шаҳри рӯи замин гардад. Самарканд ба шахри бехтарин меъморони Шарки Наздик ва Осиёи Миёна табдил ёфтааст.
