DO`STLARGA ULASHING:
Atom yadrosining tarkibi. Izotoplar
Elеmеntning massa soni atom yadrosidagi protonlar soni bilan nеytronlar sonining yig’indisiga tеng bo’ladi:
bunda — protonlar soni, — nеytronlar soni.
Bitta elementning tartib nomеri bir xil ammo massasi har xil bo’lgan atomlar turiga izotoplar dеyiladi. Masalan, kaliy izotoplari
izotopida 19 ta proton, 39 — 19 =20 ta nеytron
izotopida 19 ta proton, 40 — 19 =21 ta nеytron
izotopida 19 ta proton, 41 — 19 =22 ta nеytron
1-misol. Bor va izotoplar aralashmasidan iborat. Borning o’rtacha atom massasi 10,82 ga teng. Borda har qaysi izotop atomidan necha foiz bor?
Yechish: Bor izotoplarining umumiy massasini 100% deb olamiz. Agar bunda izotopining foiz tarkibi x ga teng bo’lsa, 100-x ga teng bo’ladi. Bundan B atomining massa balansini foiz bilan ifodalaydigan algebraik tenglama tuziladi:
ya’ni
10x+1100-11x =1082 bundan
x = 18 .
Demak, q18% esa 100-18q82% ga teng.
2-misol. Tabiiy xlor 75,4% va 24,6% izotoplar arlashmasidan tarkib topgan. Xlorning o’rtacha nisbiy atom massasini hisoblab toping.
Yechish: Bu masala 1-misolning teskarisidir. Shuning uchun xlorning o’rtacha massasini x bilan belgilab quyidagicha algebraik tenglama tuzamiz:
35.75,4 + 37.24,6 q 100x ðbundan
x q 35,46 a. m.b
Demak, xlorning o’rtacha nisbiy atom massasi 35,46 a.m.b. ga tеng ekan.
Mustaqil yechish uchun masalalar
-
Quyidagi atom yadrolarida nechta proton va nechta neytron borligini aniqlang: 1531P; 1941K; 1225Mg; 2040Ca; 3065Zn; 3581Br; 46104Pd; 50122Sn; 56130Ba; 78188Pt.
-
Nisbiy atom massasi 79,916 ga teng bo’lgan bromdagi 3579Br va 3581Br izoplarining foiz miqdorini toping.
-
Litiy 36Li va 37Li aralashmasidan iborat va uning o’rtacha nisbiy atom massasi 6,94 ga teng. Litiy izotoplarining foiz miqdorini toping.
-
Kumush 47107Ag va 47109Ag aralashmasidan iborat va uning o’rtacha nisbiy atom massasi 107,88 ga teng. Kumush izotoplarining foiz miqdorini toping.
-
Tabiiy neon 90% 1020Ne va 10% 1022Ne izotoplar aralashmasidan tarkib topgan. Neonning o’rtacha nisbiy atom massasini hisoblab toping.
-
Tabiiy mis 27% 2965Cu va 73% 2963 Cu izotoplar arlashmasidan tarkib topgan. Misning o’rtacha nisbiy atom massasini hisoblab toping.
-
Magniy 78,6% 1224Mg va 11,29% 1225Mg izotoplar aralashmasidan tarkib topgan. Magniyning o’rtacha nisbiy atom massasini hisoblab toping.
-
Bor 510B va 511B aralashmasidan iborat va uning o’rtacha nisbiy atom massasi 10,81 ga teng. H3BO3 kislota tarkibida 511B qancha bor?