DO`STLARGA ULASHING:
Mavzu: Bobur va Humoyun (Pirimqul Qodirov)
Darsning maqsadi:
Ta`limiy maqsad: «Bobur va Humoyun» hikoyasi bilan tanishtirish, ravon va ifodali o`qishga, matn ustida ishlashga o`rgatish.
Tarbiyaviy maqsad: o`quvchilarni ilm olishga qiziqtirish, buyuk ajdodlarimizdan o`rnak olish,madaniy ma`naviy meroslarimizni o`rganish, qadrlashni o`rgatish, vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.Kasblarni sevishga o`rgatish
Rivojlantiruvchi maqsad: o`quvchilarni ijodiy fikrlash qobiliyatlarini, bog`lanishli nutqini rivojlantirish.
Darsning uslubi: savol-javob, tushuntirish, ko’rsatmalilik, muammoli vaziyatlar hosil qilish,.
Darsning jihozi: darslik, ko’rgazma, tarqatma materiallar, sahna, testlar, boshqotirmalar, rasmlar. slaydlar.
Darsning borishi.
№ |
Darsning bosqichi |
Vaqti |
1 |
Tashkiliy qism. |
2 daqiqa |
2 |
O`tgan mavzuni mustahkamlash. |
14 daqiqa |
3 |
Yangi mavzuni bayoni |
18 daqiqa |
4 |
Yangi mavzuni mustahkamlash. |
8 daqiqa |
5 |
Dars yakuni |
3 daqiqa |
Tashkiliy davr:
Tashkiliy qism. Salomlashish. O’quvchilarga yaxshi kayfiyat tilash va darsning «Oltin qoida»larini eslatib o’tish.
-
Intizom. 2. Ahillik. 3. O’zaro hurmat.
-
Faollik. 5. Aniqlik. 6. «0’ng qo’l» qoidasi.
Ma’naviyat daqiqasi.
-
Bolalar biz qanday davlatda yashaymiz?
Mustaqil O`zbеkistonda.
-
O`zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti kim?
Sh. M. Mirziyoyev.
-
O`zbеkiston qachon mustaqil bo`lgan?
1991 yil 31 avgustda mustaqil dеb e’lon qilingan.
-
Bu yil qanday yil dеb e’lon qilingan?
Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili
-
Vatan nima?
Vatan bu biz tug`ilib o`sgan joy, makondir.
-
Sizning Vataningiz qayеr?
O`zbеkiston.
Bolalar darsimiz – o`qish.
Shiorimiz: A’lo o`qish – bizning burchimiz.
Maqsadimiz: Vatanga loyiq farzand bo`lish.
-O’qituvchi: Aziz bolajonlar, biz I.A.Karimovning «Yuksak maniaviyat — yengilmas kuch» asari bilan tanishib kelmoqdamiz. Biz odatda maniaviyat haqida uning ma`no-mazmunini, hayotimizdagi o`rni va ahamiyati haqida ko’p gapiramiz. Lekin negadir aksariyat hollarda ko’pchilik «Maniaviyat o’zi nima?», degan savolga aniq va lo’nda javob berishga qiynaladi.
«Ma’naviyat so`zi – arabcha ma`no fe`lidan olingan bo`lib, «ma`ni» va «ma’no» degan ma’noni anglatadi. Ma’naviyat insonni ruhan poklanish, qalban ulg’ayishiga chorlaydigan, odamning ichki dunyosi, irodasini baquvvat, iymon-e’tiqodini butun qiladigan kuch.
Hozir sizlar bilan birgalikda « Sirli raqamlar o`yinini» o`ynaymiz. Buning uchun sizlarni 3 ta guruhga ajrataman va sizlarni bahor gullari bo`lmish «Boychechak», «Binafsha», «Lolaqizg`aldoq» nomlari bilan atayman. Har bir guruhga raqamlar aytaman. Siz bu raqamlarni biz uchun qanday tarixiy ahamiyatga ega ekanligini aytib berasiz.
Navbatchi axboroti:
-
Otilgan mavzuni so`rash
-
Hamkorlikda hikoya qilish mashqidan foydalanish orqali so`raladi.
Buning uchun o`quvchilar belgilangan qismgacha hikoyani ifodali o`qib , og`zaki bayon qiladilar.
-
Tez top o`yini o`tkaziladi (Savollar o`tilgan mavzu yuzasidan bo`lib « Hikmat» daraxtiga ilib qo`yiladi.
1.Ota-onani hurmatlash haqida qaysi asarda yozilgan ? ( Qobusnomada )
-
«Qobusnoma» asarining muallifi kim? ( Kaykovus)
-
«Qobusnoma» qaysi asrda yozilgan? (11-asrda )
4.Bir kishi Rasulullohdan — Men yaxshiligimni kimga qilsam bo`ladi ? deb 4-bor so`raganlarida Rasululloh qanday javob qildilar? ( otangga va boshqa yaqin bo`lgan qarindoshlaringga deb javob qildilar.)
5.Maqolni davom ettiring. Jannat onalar … (oyog`i ostidadir.)
6.To`maris kim? (Massagetlar malikasi va fors podshohi.)
-
Boshqa ota – ona qaramog`iga farzandlikka olib tarbiya qilish ( Asrandi )
-
Farzandning ota-ona onalari oldidagi burchlari qaysi qonunda ko`rsatilgan (O`z. Res.kons. 64-modda )
-
Boychechak guruhi ota-onalar haqida hikmatli so`zlar va maqollar aytadilar.
Davomini top o`yini Binafsha guruhiga tarqatmalar tarqatiladi.
-
Ota – onang …( Davlating)
-
Ota –bola bir … (bog`)
Biri — … (gul ), biri – Bog`bon
3.Bola aziz, odobi undan … (aziz)
-
Otalar so`zi, aqlning … ( ko`zi.)
-
Ota rozi, xudo rozi.
-
Osmondagi oftobday …..
Tarmoqlash texnologiyasi lolaqizg`aldoq guruhiga topshiriladi.
1.Oqituvchi: -Ekranda nimani ko`ryapsiz?
O`quvchilar: -O’zbekiston xaritaisni.
-
O`qituvchi: Mana shu go`zal, jannat makon o`lka O`zbekiston.
Agar jannat ko`kda bo`lsa,ostidadir O`zbekiston.
Agar jannat yerda bo`lsa, ustidadir O`zbekiston.
-Biz kimmiz? O`quvchilar: -Buyuk yurt farzandlarimiz.
-Yurtimizni buyukligi qayerda ko`rinadi? O`quvchi: -Ushbu yurtda tug`ilgan buyuk avlodlarlarimizda ko`rinadi. (Ekranda rasmlar namoyish qilinadi )
O`qituvchi: -Avlodlarimizdan kimlarni bilasiz? -Muso al Xorazmiy, Abu Ali ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Amir Temur, Mirzo Ulug`bek, Zahiriddin Muhammad Bobur.
— Suhbatimizni ana shu oxirda keltirgan siymo , qalam va qilich sohibi, Yevropada «Baber», aslida «Bobur» ya`ni («Yo`lbars ) nomi bilan tarixga kirgan , Amir Temur naslining to`rtinchi avlodi, aniqroq qilib aytganda Amir Temur bobomiz o`g`li Mironshohning chevarasi bo`lmish Andijon hukmdori Umar Shayxning o`g`li shoh Zahiriddin Muhammad Bobur haqida fikr yuritamiz.
Bobur bobosi Amir Temur kabi buyuk saltanat bunyod etdi. Bobur tufayli Hindistonda 300 yil hukmronlik qilgan sulola tomirlarida ulug` amir qoni gupurib turardi.Buyuk boburiylardan ko`pchiligi ajoyib hukmdorlar bo`lib tarixga kirdilar.Masalan Boburning nabirasi Buyuk Akbar saltanat sarhadlarini ancha kengaytirishga muvaffaq bo`ldi. Boburning evarasi bo`lmish Shoh Jahon yer yuzidagi barcha mamlakatlar va zamonlar odamlariga tuhfa bo`lgan – sevikli rafiqasi xotirasiga oppoq marmardan bunyod etilgan hashamatli maqbara –Toj Mahalni hadya etdi. (Dunyoning yetti mo`jizasi ekranda namoyish qilinadi.) Buyuk boburiylar ya`ni temuriylar san`at va adabiyotni sevar,o`zlari ham yaxshigina ijod qilishar edi.Bunga misol tariqasida Boburning o`lmas asari «Boburnoma» asaridir. ( Ekranda namoyish etiladi.) O`zbek adabiyoti namoyondalaridan Pirimqul Qodirov qalamiga mansub bo`lgan «Yulduzli Tunlar» romani hamda ushbu roman davomi «Avlodlar dovoni» (Ekranda namoyish qilinadi.) Bobur va uning o`g`li Humoyun haqidadir. Darslikning 163-164-sahifalarida romandan parcha keltirilgan
-
Yangi mavzuni o`tish
Bugungi mavzu « Bobur va Humoyun» deb ataladi.O`tiladigan mavzudan siz shoh Bobur Mirzoning qanday go`zal insoniy fazilat egasi ekanligini bilib olasiz.
Bobur va Humoyn
Bobur dovyurak, epchil ,kuchli,o`ta idrokli inson bo`lgan.U ona yurti Andijonni, oilasini qadrlagan, farzandlarini sevgan.Farzandi uchun o`z jonini berishga tayyor turgan otadir.
Bir kuni Humoyun betob bo`lib qoldi.U tuni bo`yi alahlab behush yotdi.
Saroy tabiblari bu og`ir dardga hech bir davo topolmadilar.Humoyunning onasi Mohimbegim yum-yum yig`laydi. Bobur o`rtanadi. Og`ir paytlarda Boburdan yordam olishga o`rgangan odamlar hozir ham biron chora topishni undan kutadilar. Lekin Boburning o`zi ham chorasizlikdan qiynalardi. Bobur o`ziga umid bilan qarab turgan odamlarning orasidan o`tib, Humoyunning to`shagi yoniga keldi.
–Humoyun, jigarbandim. Sening shu ogir dardingni xudo sendan olib menga bersin… Gulbadanbegimning yozishicha, o`sha kuniyoq Humoyunning ahvoli yaxshilana boshlabdi. Boburning esa mazasi qochib, yotib qolibdi.
Lug`at ishi: Humoyun – Hukmdor- Alahlab-
Evara- Chevara- Betob-
-
1.Savol – javob o`yini.
Test savollar
1.Bobur va Humoyun hikoyasi muallifi kim?
-
Habib Rahmat b) Safo Ochil d) Pirimqul Qodirov
2.Boburning ona yurtini aniqlang.
-
a) Samarqand b) Afg`oniston d) Andijon
3.Boburning qaysi farzandi betob bo`lib qoldi?
-
a) Akbarshoh b) Humoyun d) Mohimbegim
4.Boburning otasi berilgan qatorni ko`rsating.
-
a) Umar Shayx b) Mironshoh d) Shohjahon
-
Boburiylar tomonidan Hindistonda qaysi maqbara bunyod etilgan?
-
a) Registon b) Shohi Zinda c) Toj Mahal
-
Boburiylar Hindistonda necha yil hukmdorlik qilganlar?
a)500 yil b)200 yil d) 300 yil
O`qituvchi — Biz kimmiz? O`quvchilar — Buyuk yurt farzandlarimiz.
Yurtimiz buyukligi qayerda ko`rinadi? – ushbu yurtda asrlar osha moziydan darak beruvchi obidalardan (Ekranda tarixiy obidalar namoyish qilinadi.)
Dam olish daqiqasi. Tez aytishlar mehnat haqida
1.Daraxt yaprog`i bilan ko`rkam,… (odam mehnati bilan)
-
Halol mehnat – yaxshi odat … ( Berur senga saodat )
-
Daryo suvini bahor toshirar ,… (Odam qadrini mehnat oshirar)
O`yla izla top
Quyidagi tariflar qaysi faslga tegishli?
-
Dov –daraxtlar mizg`igan, Daraxt bargi tilla rang
Izg`irin yel izg`igan Mevalardan tomar bol
Ko`chalar yaraqlaydi Dalalarga bir qarang
Yulduzlar charaqlaydi Oq gullardan chamanzor
Tong nurida cho`milib,
Kulib chiqar boychechak
Olqishlarga ko`milib.
«Boshqotirma» O`quvchilar ushbu rasmlardagi kasb egalarini topadilar .Boshqotirmadagi kalit so`zini aniqlaydilar. ( Sahna ) so`zi kelib chiqadi.
Rassom
Sartarosh
Muhandis
Bog`bon
Duradgor
«Yosh aktyor» o`yini o`quvchilar tomonidan ijro etiladi.
O`qituvchi: Hozir siz-u biz texnika taraqqiyoti davrida yashayapmiz.Kompyutersiz taraqqiyotimizni tasavvur qila olmaymiz. Internet so`zlari turmushimizgacha kirib keldi. Shuning uchun undan to`g`ri, keragida foydalanishingiz tarafdoriman. Har doim ota – onangiz nasihatlariga itoat qiling eng go`zal fazilatlaringiz bilan hammaga o`rnak bo`ling. Yoshlikdan Ilm olish, hunar o`rganishga har doim shay turing. Dono xalqimizda shunday ibratli maqol bor.
Vaqting ketdi , naqding ketdi. (U. Rahmatullayevning qo`shig`i eshitiriladi )
Faol qatnashgan o`quvchilar rag`batlantiriladi.
-
Uy ishi: 1. (Yozish uchun ) Lug`atdagi so`zlarga gap yozish