DO`STLARGA ULASHING:
Boburnoma Asari Haqida Insho
Kirish
«Boburnoma» – Zahiriddin Muhammad Bobur tomonidan yozilgan tarixiy-biografik asar bo‘lib, unda XV-XVI asrlardagi Movarounnahr, Afg‘oniston va Hindiston tarixi, madaniyati, geografiyasi va siyosiy hayoti haqida qimmatli ma’lumotlar keltirilgan. Bu asar nafaqat tarixiy manba, balki badiiy jihatdan ham katta ahamiyatga ega.
Asosiy Qism
1. «Boburnoma»ning Yozilish Tarixi va Tu zilishi
Bobur «Boburnoma»ni o‘z hayoti davomida yozib, uni voqealarga qarab bosqichma-bosqich to‘ldirib borgan. Asar uch asosiy qismdan iborat:
Birinchi qism – Boburning bolaligi, Farg‘onadagi hukmronligi va Samarqand uchun bo‘lgan kurashlari.
Ikkinchi qism – Afg‘onistonga kelishi, Kobulda o‘z hokimiyatini mustahkamlashi va Hindistonga yurishlari.
Uchinchi qism – Hindistonda taxtga o‘tirishi, bu yerdagi siyosiy va madaniy o‘zgarishlar, tabiat tasvirlari.
Asar Boburning hayoti va dunyoqarashini to‘liq aks ettirib, turli tarixiy voqealar haqida aniq va haqqoniy ma’lumot beradi.
2. «Boburnoma»ning Tarixiy Ahmiyati
«Boburnoma» tarixiy manba sifatida juda muhimdir. Unda:
Movarounnahr, Xuroson, Afg‘oniston va Hindistonning siyosiy holati haqida batafsil ma’lumotlar berilgan.
Bobur o‘z zamonidagi hukmdorlar, janglar, davlat boshqaruvi va urf-odatlar haqida yozib qoldirgan.
Asarda shaxsiy kechinmalar va tarixiy voqealar aniq sanalar bilan keltirilgan.
Bu ma’lumotlar bugungi kunda tarixchilar uchun juda muhimdir, chunki ular XV-XVI asrlardagi Markaziy Osiyo va Hindiston tarixi haqida qimmatli dalillarni o‘z ichiga oladi.
3. «Boburnoma»ning Adabiy Qimmati
Bobur «Boburnoma»ni sodda, ravon va tushunarli tilda yozgan. Asarda adabiy tasvirlar, shaxsiy his-tuyg‘ular, tabiat va shaharlarning jonli tasviri keltirilgan. Bobur o‘z hayoti davomida duch kelgan tabiat hodisalari, gullar, daraxtlar, hayvonlar haqida ham batafsil yozgan.
U o‘z davrining mashhur shoirlaridan bo‘lib, «Boburnoma»da lirik ruhni ham sezish mumkin.
Asar tilining soddaligi va samimiyligi uni o‘qish uchun qiziqarli qiladi.
4. «Boburnoma»da Geografik va Etnografik Kuzatishlar
Bobur o‘z yurishlari davomida uchragan joylar haqida batafsil yozgan. U Hindistonning ob-havosi, ekinlari, mevalari, hayvonot va nabotot dunyosi haqida ma’lumotlar keltirgan.
Masalan, Bobur Hindistondagi fil va timsohlarning hayoti, mango va banan daraxtlari haqida qiziqarli tasvirlar bergan.
Shuningdek, turli xalqlarning urf-odatlari, ularning hayoti, urush va madaniyat an’analari haqida ham batafsil yozgan.
Xulosa
«Boburnoma» faqat tarixiy hujjat emas, balki boy adabiy meros hamdir. Unda Boburning hayoti, siyosiy voqealar, urushlar, geografik va madaniy kuzatishlar mujassam. Asar jahon tarixida alohida o‘rin tutib, bugungi kunda ham ko‘plab tarixchilar va adabiyotshunoslar tomonidan o‘rganilmoqda. «Boburnoma» o‘zining sodda tili, aniq va haqqoniy tasvirlari bilan o‘quvchilarni jalb qiladigan, bebaho tarixiy va adabiy asardir.