Hisobot , dalolatnoma, bildirish, tarzidagi matnlarda ifoda uslubi.

DO`STLARGA ULASHING:

Hisobot , dalolatnoma, bildirish, tarzidagi   matnlarda  ifoda  uslubi. Bunday  matnlar  namunasini  tayyorlash.

 

I.Darsning  tashkiliy  qismi

O’qituvchilar  bilan  salomlashaman , o’quv  qurollari  formasini tekshiraman .Navbatchini  ishini   ko’zdan  kechirib   o’quvchilardan   kundalik   yangiliklar  haqida  ma’lumot  beraman.

1. Uyga vazifani  so’rash:

                                      I kartoteka

1)Ma’lumotnoma  xususiyati  va  mazmuniga  ko’ra  nechiga  bo’linadi?

2) Xizmat  ma’lumotnomasi  haqida  gapirib  berining ?

                                  II kartoteka

1)Shaxsiy  ma’lumotnoma  haqida  ma’lumot  bering ?

2) Xizmat  ma’lumotnomasi  o’z    navbatiga   nechiga  bo’linadi?

                                III kartoteka

1) Shaxsiy   ma’lumotnomaning    zaruriy  qisimlarining  aytib  bering/

2)Rasmiy  xizmat   ma’lumotnomasining   zaruriy  qisimlari  qaysilar ?

                                 IV kartiteka

1)Ma’lumotnoma  qanaqa  hujjat ?

2) Qaysi  ma’lumotnomada  bosh  hisobchining    imzosi   va    muhri  bo’ladi?

 O’qituvchilar     berilgan  javoblarni  diqqat  bilan     tinglab   o’z  fikrimni  bayon  qilaman.Aziz  o’quvchilar  ma’lumot  axborot   hujjatlaridan   buri  bo’lgan   ma’lumotnoma   haqida,  uning  zaruriy  qisimlari ,  turlari  va    ya’ni   namunasini   tayyorlashnio   o’rganib  oldik. O’tgan  mavzu  haqida   savollar  bo’lmasa   yangi  mavzuni   boshlayman.

                             REJA:

1.Hisobot  ,  uning  zaruriy  qisimlari.

2.Dalolatnoma , uning  zaruriy  qisimlari

3. Bildirishnoma va uning  turlari

Muayan  vaqt  uchun  rejalashtirilgan  ish  yoki  vazifa  , topshiriqlarning  bajarilishi  , amaliy  dolzarb  ishlar  xizmat  va ilmiy  safarlar  yakuni  haqida  ma’lumot  beruvchi  hujjat.

Hisobotda  quyidagilarga  etibor  beriladi . Nima  mo’ljallangan  yoki  topshirilgan  edi ,  u  qanday  bajarildi  nimalarga  etibor  berildi ,qanday  etishmovchiliklar  bo’ldi  ularni  bartaraf  etish  uchun                                                              nimalar  qilish  kerak

Hisobot  oxirida   muayyan  topshiriq  bajarilmagan  bo’l sa , uning  sababi  ,ko’rsatiladi  , bu  borada  takliflar  qayd  etiladi .

Hisobot  shakl  jihatdan  ham  , mazmuni  jihatdan  ham  bildirishnomaga  o’xshaydi .Hisobotni   zaruriy qismlari

1. Sarlavhasi :Hisobot qaysi davr   uchun  ,   qanday   bo’lim  yoki     shaxs  tomonidan   berilyapti.

2.Hujjatlarning  nomi.(hisobot )

3. Hisobot matni

4.Lavozimi , ismi , ota-onasining   bosh  harfi  familyasi  , ismi

5.Sana

6.Hisobotni  tasdiqlovchi raxbar  imzosi

Xizmat  safari  va   raxbarning  muayyan   topshirigini   bajarish  bo’yicha hisobotlar  ma’lum  davr  ishlarini  bo’yicha   hisobotdan   qisman  farq  qiladi.

Uning  zaruriy  qismlari  .

 1.Sarlavhasi: Idora  rahbarining  lavozimi    ismi  ,  otasining  ismining   bosh   harflari. Familyasi,  kim  tomoniodan  qanday topshiriq  uchun   hisobot  berilyapti.

2.Hujjatning  nomi(hisobot)

3.hisobot  matni .

4.Ilovalar  ko’rsatiladi (ko’p  hollarda )

5.Hisobot   beruvchilarning   Ismi   lavozimi  va  ota  ismining  bosh  harflari  ,  familyasi  imzosi

6.Sana

  Xizmat    safari  haqida     hisobot  namunasi

                                                  Paxtakor  kolxozining  raisi  o’rtoq

1. Yo’lchievaga   katta  iqtisodchi  M.

                                                     Latifovdan.

                                         HISOBOT.

1999 yil 15  aprel

Kolxoz  boshqaruvining     shu  yil 12 apreldagi  qaroriga  binoan     Quvasoy    shaxriga    xizmat  safariga  bordim  .Bundan  maqsad  qurilish  jihozlari  kombinati  bilan  kolxozga  1999 yilning   3  choragida  80000 ta  yuqori   navli    qurilishbob  g’isht    etkazib  bierish  haqida   shartnoma     tuzish  edi.

Topshiriq  bajarildi. Maxsus   navli  g’isht    shu  yilning  10  iyunidan    kechikmay  xo’jalikka   klelltirila  boshlanadi.

Ilova:1998 yil  14  aprelda  tuzilgan  shartnoma  — 2 bet

Katta  iqtisodchi  M.Latipov .

Aziz  o’quvchilar  hisobot   matnini  yozilishi  turlari  haqida  ma’lumotga  ega  bo’ldingiz.

Bundan  tashqari  siz  gurihingiz   haqida    yoki  o’quv  va   isyhlab  chiqarish   amaliyotlarida    bo’lganingizda     hisobot  matnini     yozasiz  .

Hisobot  matni  haqida   savollaringiz  bo’lmasa   darsimizni  2  rejasini    boshlaymiz  .

Muassasa     yoki  ayrim  shaxslar  faoliyati  bilan   bog’liq  biror   bir  bo’lib  o’tgan  ( sodir  bo’lgan)  voqea  ,hodisda  ,  ish  harakatini  yoki  mavjud  holatni      tasdiqlash  ,   unga  guvohlik    berish    maqsadida      bir  necha  kishi      tomonidan   tuzilgan  hujjat  .  Dalolatnoma tuzishda     xilma-xil  maqsadlar  ko’zlanadi,lekin  uni   tuzilishidan   asosiy  maqsad   sodir  bo’lgan voqea  hodisalarni   yoki  mavjud  holatni    qonuniy  -huquqiy     jihatdan  isbotlash  yoki  tasdiqlashdir.  Bir  qanchsa  hollarda   dalolatnoma  tuzish    maxsus  -huquqiy   meyyorlar  bilan  qat’iy  belgilangan.

Masalan : korxonalarning  hisob  kitob  bo’limlari  faoliyatida   dalolatnimalar    avvaldan  belgilangan     mazmun   davrriylikka     asosan  tuzuladi   va    huquqiy  jihatdan  muhim  o’rin  tutadi.

Dalolatnimalar     tegishli      taftish  o’tkazilghandan  keyin     rahbarlik       almashinayotganda    moddiy  boyliklarni    bir  xususiy  yoki     yuridik  shaxsdan  ikkinchisiga   o’tkazishga     qurib   tugallangan   inshootlarni  qabul  qilishdan     oldin    va  keyin   mashina  va  uskunalarning  yangi    nusxalarini  sinovdan  o’tkazish     chog’ida  qimmatdor  buyumlartni  hisobdan o’tkazish    yoki    hisobdan  chiqarishda    tovarlarni  miqdor    va     sifat  bo’yicha  qabul  qilib  olishda    baxtsiz  hodisalar  yoki  tyabiiy  ofatlar  oqibatlarini     tekshirishda    sud  tergov    ishlari   yoki  tibbiyot  sohasida       hodimlarning  moddiy  yashash  sharoitlarini      o’rganishda    va  boshqa  hollarda      tuziladi .

 Moliyaviy      faoliyat  va       savdo  -tijorat  sohalarida     tuzuladigan  dalolatnomalar   tasdiqlash ( kamomat    yoki   nuqsonlar  bo’lmagan  hollarda   )    yoki   ayblash   (  pul  kamomadi  yoki     moddiy   boyliklar   etishmasligi    aniqlangan    )  uchun    hamda  tegishli   (qayt  etivchi   ,rag’batlantiruvchi , ) buyruqlar  e’lon  qilish  uchun   asos  bo’ladi.

Ayrim  hollarda   dalolatnomalar    boqea  hodisaning  qatnas hchilari  yoki  unga  guvoh  bo’lgan kishilarning     tashabbusi  bilan  ham  tuziladi.

Dalolatnomaning  zaruriy  qism,lari :

1. Idora muassasa   va  tarkibiy  bo’linma  nomi   .

2. Tuzilgan sanasi va  joyi

3.Tartib  raqami  tasdiq  belgisi

4. Ma tn sarlavhasi

5.Hujjat  turi  nomi  (dalolatnima  )

6. Hujjatni tuzish uchun  asos ( muassasa  rahbarining  buyrug’I   idoraning  qarori   yoki    ko’rsatmasi   kabilar)

7.komitsiya  tarkibi   (raisi  va  a’zolar)

8.Ishtirok  etuvchilar (guvohlar )

9.Dalolatnoma   matni

10.Ilovalar   (har  bir  ilovaning    necha  betligi  ko’rsatiladi )

11.tuzgan  va  ishtirok  etga nlarning    imzolari   .

12. Ijro haqidagi belgi.

  Dalolatnoma   matni   murakkab  tuzulishga   ega  bo’lib  kirish  va  takid  (qaud   tasdiq)  qisimlaridan  tashkil  topadi .

Kirishq qismi   quyidagi  tartibga  ega  : asos  tuzildi, ishtirok  etganlar  .Dalolatnoma   matni  so’ngida  uning  necha  nusxaligi   ko’rsatiladi.  Dalolatnoma  ,  odatda   ,       uch  nusxadan    tuzuladi,   birinchisi – yuqori    idorada    ,  ikkinchisi- muassasa  rahbariga       jo’natiladi  .

Uchinchisi   esa   hujjatlar      yig’majildiga      solib   qo’yish    uchun  topshiriladi.

DALOLATNOMALAR    NAMUNASI:

O’zbekiston      Respuplikasi

Xalq  ta’limi  vazirligi

  Respublika   otenografiya

 Va    mashinkada    yozuv  kirishi

DALOLATNOMA.

03.04.2004.№16

Kurs   kotibasi   almashinishi    munosabati  bilan      ish  qabul  qilish  va  topshirish.

Kursning   sobiq     kotibasi    M.Abdullaeva      va  ishga  yangi  olinghan    kotiba   S. Haydarova    hamda  kurs  derektori  M.Sobirovalar      ishtirokida    ushbu  dalolatnoma  tuzildi.

1. 1-aprelgacha bo’lgan ish  yuritish      hujjatlarni   C.Haydarovna      topshirdi.

2. Har bir  guruh  o’qitu vchilarining      shaxsiy  hujjatlari    ,  jurnallar   ,  ish  yuritish  hujjatlari     tartibli  sanalga n .

Ishlarni  topshirdim /       M.A bdullae va

Ishlarni  qabul  qildim /  /S.haydarova

Kurs  derektori   /          /M.  Sobirova

 Dalolatnoma   deyarli    barcha  hollarda     pul  mablag’lari    va  moddiy  boyliklar     bilan  bog’liq      holda  tuzatildi( hatto  baxtsiz  hodisa      yoki   tabiiy   odat  haqidagi   dalolatnoma   ham)

Biz   .. dalolatnomalarning    tuzlarini       ko’rib  o’tdik    va  ularning    namunaalri  bila n  tanishdiik.,O’quvchilar     dalolatnomaning     zaruriy  qismlarini      va  ularning    qaysi      tartibda  joylashishi    bilan   tanishib  olgan  bo’lsak   dalolatnoma    bemalol  tuzib  olamiz

Darsimizning      mavzusini   uchinchi  rejasi    bildirishnoma      haqida      ma’lumot  berishdir    Muayyan    muassasa       rahbariga     xioz mat  faoliyati     bilan  aloqador     muhim  masalalar      yuzasidan    yoki  yuqori     ibora,  mansabdor  shaxsga      biron-bir  boqea     va  hodisa     haqida  xabarlar     qilish    zarurati    tugilganda     taqdim  etiladigan      muassal  yozma      axbarot    Unda    od atda    bayon     qilinayotgan     masalalar   bo’yicha    tuzuvchining     takliflari  aks  etadi.

Kimga  yollanga nligini     qarab     bildirishnoma        rahbar  shaxs  yoki     bo’lim  mudiri    nomiga  yoziladi .U  toza    qoig’oz     varag’iga     qo’lda  yoki   mashinkada  yozish     mumkin   Bunday  bildirishnomalar      mualliy  tomonidan    imzolanadi  .

Tashqi  bildirishnoma   ,   ya’ni  rahbar      tomonidan  yuqori     yoki  mansabdor       shaxsga  yoziladi.Hujjatning   ikkinchisi   nusxasi   muassasaning o’zida  qoldiriladi.

Bildirishnmoma    tashabbus   ,    axbarot  va  hisobot      xususiyatiga  ega   . Bu  xususiyatlar    hujjat  matni   sarlavdasidayoq     o’z  aksini  topadi.

Tashabbus  bildirishnomasi      matniga  tegishli    masala  yuzasidan    umumiy   yoki  aniq     takliflar    ilgari    surildi,  rahbarni  ularniu   hal  qilishda   undaydigan  masalalar   ,  navoi  nomidagi   jamoa   xo’jaligida    mukofot,a sh  nizosining    buzilganligi   haqida.

Axbarot  bildirishnomasi     odatda  umumiy     holati  rahbarga   ma’lum  muayya n    jarayon  to’g’risida      xabar  beradi. Masalan   .chinor    tumani  Navoi  nomidagi    jamoa  xo’jaligida chigit  ekishning    borishi  haqida

         HISOBOT :  Bildirishnomasi    ma’lum  bir  ishning      tugallanishi  haqida  yoki  biron  bir  ko’rsat ma    tavsiya  rejaning  ijrosi    to’g’risida   rahbarni  xabardor  qilishi  kerak  bo’ladi  masalan  O’zbekiston  Respublikasi   fanla r   akademiyasi  Tarix  instutida     ya ngi  topilga n  qo’lyozmalarni  ko’rsatmalariga      tegishli   hujjatlarning    raqam  va  sanasiga  hamda  bayon  etilgan  masalalarni     bevosita  muassasa  misolida  o’rganish    yoki  simab  ko’rish  natijasida    olinga n  boshqa  dalillarga     havolalar  qilinishi   zarur. Bildirmanoma  matni   asosan   2  qismdan  iborat .

Birinchi   qismda  uning    yozilishiga  sabab   bo’lgan  dalillar  , boqea;lar  bayon  qilinishi   2-qismda    esa  xulosalar  va  aniq ish-  harakatla r   haqida  takliflar  etmog’I  zarur .

Bildirihsnomaning   asosiy  qismlari

1.Bildirishnoma    yo’lilagan  rahbarning     lavozimi  ,ismi     esa  va  ota  ismining  bosh   harflari  hamda    jo’natish      kelishadigan  familyasi

2. Bildirishnoma tayorlagan shaxsning    lavozimini    ismi  va  ot5a  ismining  bosh     harflari  hamda    jo’nalish  kelishigidagi       familyasi.

3. Hujjat turining nomi

4. Matn sarlavhasi

5. bildirishnoma matni

6. Qancha varaqligi     ko’rsatilgan   ilovalar  ro’yxati.

7. .Bildirishnoma tayorlovchi   xodim  yoki  raxbarning  imzosi .

8. Bildirishnoma tayorlagan     shaxsning      xulosa  va takliflari   aniq    ,  ravshan     va  ishonarli     bo’lmog’I

      BILDIRISH  NOMIDAN   NAMUNA:

       Soatsozning       zavodining  derektori    B.Karimovga     zavod  qaramog’idagi      bolalar  oromgohining     boshlig’I  D.Komilovada n

Bolalar  oromgohi     yotoq     binolarining  umumiy  ahvoli  haqida

      BILDIRISHNOMA  : Sizning     ko’rsatmangizga  binoan         men  texnik  nazoratchi      S.Bakiro v  bila n  birgalikda   shu  yil  7-8 may   kunlari    zavod  qaramog’idagi    bolalar  oromgohi   yotoq      binolarini  tekshirib  chiqdim   .

Bolalar  o romgohining  boshlig’I    I.Kjmilova

1999 yil   10.05.

O’quvchilar     mavzuga  oid     savollaringiz  bormi   ?Dalolatnoma   hisobot  va  bildirnanoma       haqida  to’la  tushunchaga  ega  bo’lgan    bo’lsangiz  men  ko’zlangan    maqsadimga  erishdim  deb  o’ylayman.

Mavzu   spor  bilan  bog’liq  . Faqatgina     sog’lom  inson   sog’lom  fikirlash  harakat  qilish      qobilyatiga  egadir. Sog’lom    tan  insonga   faoliyat    ,  qobilyat   kabi  insoniylik    xususiyatlarini     shakllantiradi.

Aziz  o’quvchilarni     bilimi     va  duyoqarashi   ,    fikrlash   qabilyatini     rivojlantirish     maqsadida      o’quvchilarga    testlar  beriladi

1. Mustaqqil ish

   1. yozma ,og’zaki

   2. sheva ,  yozma,

   3. og’zaki gaplashuv

   4. Qaysi bir    hujjat   turiga    gerb  , muassaga   ramziy    belgisi  asosiy    zaruriy      belgisi    asosiy  zaruriy    qismlardan    biri  hisoblanadi.

2. ariza hujjat

3. ma’lumotnoma hujjati

4. v) buyruq hujjat

3.Muayyan  muassasaga     yoki  mansabdor     shaxs  nomiga     biror  iltimos   ,  taklif   yoki  shikoyat     mazmuniga     yozilgan    rasmiy     hujjatning     nomini  aniqlang?

a)shartnoma

b)dalolatnoma

1. V) ariza

4.Ma’lum  bir  shaxsning    mehnat    va   ijtimoiy   faoliyati   ,  shuning dek   o’ziga  xos   xislat   va    vazifalarni    aks  etirishini   rasmiy     hujjatning  nomi  ?

a)tasivnoma

1. bildirishnoma

2. Ilova xat

3. Muhim xabarning  telegraf    orqali  berilgan    niyoyatda    qisqa  shaklli    nima  deb  ataladi

4. telefonagramma

5. tushuntirish  xati

6. telegramma

 6.Biror  bir    ta ntanali  taqdirga   taklif    etishli    uchun     qo’llaniladigan      yozma     axbarot    numa  deb ataladi.

a)taklifnoma

b)so’rov   xati

v)e’lon

Test   savollari    o’quvchini   bilimini    aniqlaydi   ,  unga    ishonch   uyg’otadi.

Test  kaliti:1.a  2.v  3v  4.a    5g   6.a

Yangi   mavzuini   mustahkamlash   maqsadga   krossvort  va  muammala   savollar

Beraman

1.Tavsiyanomaning   asosiy  zaruriy  qismlaridan  biri   muhr

2.Muayyan  muassasa     yoki  mansabdor  shaxs  nomiga    biror  iltimos   , taklif  yoki  shikoyat    mazmunida  yoziladigan      rasmiy  hujjatning  nomi   (ariza).

3.Bayonnoma  yozib  olishiga  ko’ra  …  shaklida  bo’ladi

4. shoshilionch xabarning matnini   belgilangan  joyga     telefon  orqali  etkazish

5. Buyruqning farmoyish qismi   yangi  satrdan  bosh  harflar  bilan    qaysi  so’z  yoziladi.

6. Ma’lum bir shaxs  tomonidan o’z  shaxsiy   hayoti  haqida  bayonm    qilinga n   yozuv  hujjati

7.Bir  shaxsning     u  vafot  qilgan   taqdirda     o’ziga  qarashli    bo’lgan     mol  mulkni  tasaruf  etiosh  bo’yicha  xoxish  irodasi   bayon  qilingan  hujjatning  nomi   k

krossvort  savollari.

1.muhr

2.ariza

3.qisqa

4.Telefonogramma

5.buyuraman

6.tarjimai  hol

7. vasiyatnoma

O’quvchilarni  bilimi   chsrxlar  maqsadida   muammoli  savollar  tashlayman .

1.Umuman  davla t  tilida   ish  yuritish faning   maqsadi   sizga  ahamiyati

2. Milliy istiq lol g’oyasi  va  davlat  tilida  ish  yuritish   faning  bog’liqligi  o’quvchilar  javoblarini   to’ldiraman

aziz  o’quvchi  fanning  asosiy  maqsadi  bizga     avvalo  davlat  tilimizni   o’rgatadi  va  keyinchalik  hujjatlar  bila n  ishlashni     ham  o’rgatadi.Milliy  istiqlol  g’oyasi  bizga  ona  yurtimizga  sadoqatni   o’rgatsa   davlat  tiliuda  ish  yuritish  fani   bizga   vijdonan   qonunga  muvofiq  holda     ishlashga  chorlaydi.Biz  hujjatlar  bilan  ishlash  vaqtida    insoniylik  javobgarlik    hissini   sezishimiz   kerak.

         XULOSA

Aziz  o’quvchilar    darsimiz    mavzusi  hammaga  tushunarli    va  qiaiqarli  bo’lgani    aniq  bo’ldi.Barchaga  ma’lumki  har  qanfday  hujjat    muayyan  axbarotni  u  yoki  bu  tarzda   ifodalash  uchun  xizmat  qiladi.Dema k  har   qanda y  hujjatdagi  birla mchi   va  asosiy  unsure  bu  tildir   Mustaqqil  davlatimizning  asosiy  qonuni    — Konistitutsiyamizda  “da vlat  tili  haqida    “  qonun  va  rasmiy   hujjatlarida    ona  tilimiz  bo’lmish   o’zbek  tilining   huquqiy   maqomi  istiq  boli   aniq  ko’rsatilgan.

Prezdentimiz  Oliy  Majlisning  birinchi    chaqiriqXIV sessiyasiodagi    (1999  yil  14 aprel  )  nutqida  mustabit    sho’rolar    tuzumining   illatlari  haqida  gapirar  eka n,   xususan  shunday  dega n  edi:”Biz  ona  tilimizni  milliy  anana  va  ma’naviyatini    bilmaslik    ko’plab  odamlarning  shaxsiy  fojiasiga  ayla nib  qolgaf n  edi ”

       Aziz    o’quvchila r  bizni  o’rtamizda   o’z   tili    milliy  anana   va  ma’naviyatini   boilmaydiga n  , qadriga  etmaydiga n   insonlar  yo’q Kelimng    tilimizni  , tariximizni  o’zligimizni   bilib  olishga   o’rganaylik .

Darsimizni  oxirida  o’quvchilarni   to’g’ri  baholayman   va  unga  vazifa  beraman.

  Guruh  hisobot  yozib  kelish.

Foydalaniladigan  adabiyotlar:

1.Ish  yuritish  2000 yil M.Aminov ,Amadvaliev  ,N.Maxkamov

2.O’zbek  tilida  isjh  yuritish  1990  N.Maxmudo v  A.Madvaliev M.Aminov

3.Mashinkada  yurishni  o’rganish  1996 M.Sobirova .B.Zokirjonova

4”Ona  tili  va  adabiyot”  kasb- hunar  kollejlari  uchun.