Көркем шығарманың поэтикасы туралы түсінік

ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:

Көркем шығарманың поэтикасы туралы түсінік
Поэтика грек сөзі өнер, өнер дегенді білдіреді. Көркем шығарманың поэтикасы арқылы біз ең алдымен оның көркемдік қасиетін, көркемдік әлемін түсінеміз. Көркем шығарманың құрылымы, тақырыбы мен композициясы, тіл ерекшеліктері, оқиғаның айтылу тәсілі, айтылу стилі, бейнелеу тәсілдері мен құралдары, әуені – осының бәрі шығарманың поэтикасын құрайды. Суретшінің көркемдігі мен өзіндік ерекшелігі ең алдымен оның ақындық өнертабысы мен шеберлігімен анықталады. Сонымен қатар, әрбір шынайы өнер туындысы өзінің көркемдік жарқырауымен ерекшеленеді, бірі екіншісін мүлдем қайталамайды.
Бұл тұрғыда Абдулла Қадиридің еңбегі мен еңбектері үлгі аларлықтай. Жазушының «Улокда» және «Джинлар бзми» әңгімелерін есіңе түсір. «Козерог» повесінде қаламмен жазылған оқиғалар өмірдегідей айшықты түрде бейнеленсе, «Жындар хайуанында» елестететін оғаш оқиғалардың куәсі, қатысушысы боласың. «Қалуақ Махзұм» мен «Ташполат Тәжәң» екеуі де күлкілі шығарма болғанымен, ондағы бейнелеу мен күлкі әдісі бір-бірінен бөлек; «Қалуақ Махзұмда» мысқыл мен сарказм басым болса, «Ташполат тәжәңде» мысқылмен қатар әзіл, күлкілі кейіпкерге деген әлдебір жанашырлық. Жазушының үш негізгі шығармасы – «Өткен күндер», «Құрбандық шаладан», «Обид қаңқасы» үш тамаша өнер немесе музыкалық күйге ұқсас. Расында, «Өткен күндерді» оқығанда сабырлы, мұңды, жарқын сезімге толы шашмақом күйлерін тыңдағандай боласыз; «Құрбандық шалдан» оқылғанда небір кербез, жанды, сүйкімді халық әндерінің үні құлағыңыздың түбінде сыңғырлағандай. Ал «Обид кетмонда» аздап «дөрекі» болып, қалжыңға, мысқылға жұмсалатын халық әндерінің үндері естілгендей.
«Мехрабдан Чаянда» басты кейіпкер ретінде хан ордасының адамы, төменгі топтағы Әнуардың алынуы тегін емес. Әнуар арқылы бір жағынан әскердегі қайшылықтарды, хан әулетінің өмірін, екінші жағынан қарапайым еңбекшілер мен зиялы қауымның өмірін көрсетуге мүмкіндік туады. Әнуардың сүйіктісі Рананың келеңсіздіктерге байланысты ханға құда түсуі жағдайды ушықтырады. Бұл үдерісте романдағы барлық кейіпкерлердің тұлғасы ашылады. Осы күрделі оқиғаларды суреттеп, түсіндіруде жазушының шығарманың құрылғысын жасаудағы шеберлігі, қызықты сюжеттік желілері, кейіпкерлерін ашу, тілі мен образдылығы, образдың нәзіктігі мен әсерлілігі ашылады. Ақынның лирикалық-романтикалық, мысқылдық, әзіл-оспақ өрнектері шығармаға жат рух береді. Романда жазушы тіпті тарихи мәліметтерді де көркем түрде береді. Солардың арқасында «Құрбандық алқаптан шыққан скорпион» бірегей өнер туындысына айналады.

Пікір қалдыру