ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:
Қазан - оқу орындарындағы филология айы. Осыған орай мектептерде ана тілімізге арналған іс-шаралар, өнер кештері өткізіледі. Республикалық білім орталығы әдеби-танымдық кештің осы сценарийін мұғалімдерге нұсқаулық ретінде ұсынады.
Мектеп залы мерекеге сай безендіріледі. Ғалымдардың ана тілі туралы сөздері жазылған ұрандар ілінеді. Еліміздің туы мен елтаңбасы сахнаның жоғарғы жағында. Сахнадағы жазу «1989 жылы 21 қазан - өзбек тіліне мемлекеттік тіл мәртебесі берілген күн» деп жазылған. Оң жақ бұрышта «Түркі тілдерінің ағашы» өз безендіруімен сахнаның сәнін келтіреді. Қонақтар жиналған кезде Өзбекстанның әнұраны ойналады.
Миртемирдің «Ана тілі» өлеңі оқылады.
Менің ана тілім - менің ана тілім,
Бесіктен жанға.
Бұл менің елімнің тілі, ханым,
Ежелгі дәуірде туған топыраққа ұқсас.
Ата-бабамыздан қалған асыл тіл,
Қазына ұрпақ үшін баға жетпес құндылық.
Біздің жүрегіміз бен жанымызды бейнелейтін тіл,
Біз бұл дүниеге қандай данышпанды арнаймыз.
Саудагерлердің шексіздігі,
Шын жүректен және мейірімді,
Құдай Ана,
Көз жастан, ақ сүттен,
Тоғай теңсіздігі,
Алқаптардың гүрілі,
Жастардың жоқтауынан
Сұлы үнсіздігінен,
Сөйлеу тілі - ана тілі.
Қойшының қамысы байт,
Шылдыр,
Гороглы альпі бейнесі,
Алпомиштің талабынан,
Өлеңді оқу барысында студенттер сахнада үнсіз екі минуттық «Ана богини», «Ұстаз - шәкірт» композициясын жасайды.
Өлең аяқталғаннан кейін үйірме жүргізушілері сахнаға шығады.
1-жүргізуші: - Сәлеметсіз бе, құрметті қонақтар! Биыл өзбек тіліне мемлекеттік тіл мәртебесі берілгеніне 30 жыл толды. Біздің мерекелік іс-шарамызға қош келдіңіздер!
2 бастаушы: - Тіл - адам сұлулығының, руханилығының, ұлы мұрасының, тіпті ғаламның тұрақтылығының негізі. Сондықтан аяулы тілімізді ана ретінде сақтау және қастерлеу баршамыздың қасиетті борышымыз.
1 бастаушы: - Шынында да, адам ана тілінде сөйлей отырып өседі. Жетілудің алғашқы белгісі тіл арқылы көрінеді.
2-бастаушы: - Ақыр соңында, сөйлеу әдемілігі, тілдің өткірлігі, мәнерінің айқындылығы - адамның көркі. Ол түптеп келгенде қоғамның, ұлттың рухани бейнесін көрсетеді.
1989 жылы 21 қазанда өзбек тіліне мемлекеттік тіл мәртебесі берілді. Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін тілімізге деген көңіл артып, оны дамыту үшін көптеген жұмыстар атқарылуда. Өзбек тілінің мемлекеттік тіл екендігі біздің Конституциямызда бекітілген. Конституцияның 4-бабында: «Өзбекстан Республикасының мемлекеттік тілі - өзбек тілі. Өзбекстан Республикасы оның аумағында тұратын барлық ұлттар мен халықтардың тілдеріне, әдет-ғұрыптары мен дәстүрлеріне құрметпен қарауды қамтамасыз етеді және олардың дамуына жағдай жасайды ». Біздің бұл күнді шексіз қуанышпен және мақтанышпен атап өтуге құқығымыз бар.
Сөз мектеп директорына беріледі. Содан кейін студенттер Еркін Вахидовтың сөзіне жазылған «Ана тілі өлмейді» өлеңін оқиды.
Музыка үнінің астында сахнаға ана мен бала бейнесіндегі оқушылар шығады.
Ана: - Менің қымбатты балаларым, менің қымбаттыларым, менің жанқияр, батыл батырларым. Әрдайым ана тілімізді сақтай біліңіз. Өз тілдеріміз сияқты бауырлас тілдерді де үйреніңіз және құрметтеңіз. Сізге айтарым, тіліміздің тазалығын сақтаңыз, оның бай өрнек құралдарын қолдануға тырысыңыз, әдемілігін көрсетіңіз. Сіздің кемелділігіңіз ең алдымен емдеу мәдениетіңізден көрінеді. «Жақсы сөз - жан азығы» дегендей тәтті болыңыз.
Бала: - Мүніс ана, сенің әрбір айтқан сөзің біз үшін баға жетпес. Өйткені сіз бұл сезімді біздің сүйіспеншілікке толы Құдайыңызбен бірге сіңірдіңіз.
(Стартерлер тағы да сахнаға шығады).
1-жүргізуші: - Тіліміздің тұрақтылығы басқа тілдермен үндес. Бүгінгі таңда 20-дан астам тіл жанұясы бар. Енді ана тіліміздің тарихына назар аударайық.
Студенттер сахнада Ағашқа байланған әр түрлі ленталарды лақтырады. Таспаларда түркі тілдерінің отбасына жататын өзбек, қазақ, қырғыз, ұйғыр, татар, қарақалпақ сияқты сөздер жазылған.
(Музыка ойнайды).
1-оқушы: - Тіліміздің тарихын, құдіретін, әнұранын бірге айтайық.
2-оқушы: - Бұл алып ағаштың тамыры мықты екендігі соншалық, әр буынында керемет кітапхана бар.
3-оқушы: - Рабгузи осы тілде «Qisasi Rabguzi» шығармасын жасады.
4-оқушы: - Юсуф Хос Хаджиб «Қутадғу билиг», Махмуд Қашғари «Девону луготит түрік» шығармаларымен тіл тарихы туралы айтты.
5-оқушы: - Алишер Науаи түрік тілінде «Хазайн ул-маоний» сияқты баға жетпес шығарма мен «Хамса» сияқты патшалық шығарма жасай отырып, сөз патшалығының сұлтаны болды.
6-оқушы: - Захириддин Мұхаммед Бабур өзінің ерекше «Бобурнома» шығармасы арқылы халықтың жүрегін жаулап алды.
7-оқушы: - Фароби «Асыл адамдар қаласы» кітабын аяқтады.
8-оқушы: - Шынында да, біздің бірде-бір ғалымымыз ана тіліміздің күшімен жақсылық туралы айтқан жоқ, сонымен бірге қоғам көтерілді.
(Тіл тарихынан шыққан спикерлер музыканың әуенімен сахна артына шығады).
1-жүргізуші: - Барлық өзбек ақын-жазушылары, Навои атамыз сияқты, өз шығармаларында тіліміздің ұлылығын, жан-жақтылығы мен тылсым сүйкімділігін дәлелдеуге тырысады. Өзбекше қандай өлең оқысаңыз да, біздің тіл сізді тек жақсылыққа шақырады.
2-бастаушы: - Тілдің ұлылығы - ол адамдардың рухани дүниесін байытып, бірлік пен ынтымақтастыққа шақырады.
1-жүргізуші: - Сөз кезегін ақынға берейік. Сонымен бірге біз «Фонетика», «Морфология», «Синтаксис» топтарында ана тілі сабағын тыңдаймыз.
(Сахнаға үш топтағы бес оқушы шығады, олардың есімдері бөлек жазылады. Әр топқа поэтикалық сипаттама беріледі).
Осыдан кейін көрініс көрсетіледі. Студенттер патша, министрлер және Әлішер Науаи тұлғасына қатысады.
Сахнаның қысқаша мазмұны: Патша министрлерге: «Маған әлемдегі ең тәтті және ащы нәрсені әкеліп бер», - дейді. Министрлер патшаға көп нәрсе көрсетеді. Патша бұларды жоққа шығарады. Содан кейін министрлер Науаиға барады. Оқиға туралы әңгімелейді. Науаи ойланып: «Патшаңа бойсұның», - деді. Олар корольмен сөйлеседі. Науаи жұмбақты тапқанын біліп, патша оны өзіне әкелуді бұйырды. Патша оған сыйлықтар ұсынады және оны қызметке тағайындайды.
Т.ХУДОЙКУЛОВ, Республикалық білім беру орталығының әдіскері