Жұмсақ музыка ойнайды. Бабыр тағында отыр. Айналасындағы үш-төрт шенеунікпен елдегі саяси жағдайды, салықты айтып отыр. Сонда күзетші келіп, Бабырдың алдына бір адам кіруге рұқсат сұрап жатқанын айтады.
Бабыр: - Маған әкеліп берші. (Қолында қауын ұстаған бейтаныс адам иіліп ішке кіреді.)
Адам: Сәлеметсіз бе, мырзам. (Тағзым.) Мен саудагермін. Сізге келудегі мақсатым – Әндіжаннан қауын әкелдім.
Отанымыздан әкелген мына нығметтен дәм тат, тақсыр. Зора сағынышыңа бальзам болса. (Бабыр қолдары дірілдеп тақтан ақырын түсті
қауынмен бірге алады Ұзақ иіскеп, бетіне сипап, қатты мұңайып сөйлейді.)
Бабыр: Рахмет. Елімнің көркін, Әндіжанның самалын, таза ауасын, құнарлы топырағының жылуын, теңдесі жоқ егіс алқабын әкелген осы қауында.
Балалық шағым өткен әсем аңғарлардың сұлулығын, пейзажын, мейірімді халқымның тынысын, ата-анамның махаббатын сезіндім. Кіндік қаным тамған Отан – бесігім,
менің аңсаған және шексіз армандарым.
Төле жоқ, жаным бала болды,
Мен бәрін қолданып көрдім, қате пайда болды.
Жерімді тастап, Үндістанға бет бұрдым,
Құдай-ау, не болды.
Бабырдың сахна көрінісін алдауға болмайды
Мырза Бабыр аспанның көмегімен Үндістан деген елге барып, сол елдің сұлтаны болды. Үндістан - бақшалар мен жемістерге бай ел. Бабыр Үндістанның көрікті жеріне «мені ескерткіш етіп қалдыру үшін» бақ салды. Дүние жүзіндегі ең үлкен бұл бақшаға әртүрлі елдердің көшеттері отырғызылған. Бұл атақты баққа халық «Бабури бағы» деген атау берген.
Бақшадағы ағаштар жеміс беріп, көп жеміс бергені сонша, оларды жерге сыйғызу мүмкін болмады. «Бөгі Бобурийдің» бір шеті жидектері бар. Онда пияз, сәбіз, қияр, қарбыз өскен. Бірақ қауынға қатысты еш қиындық болған жоқ.
Патша бір жылы қауын егіп, бітпей қалды, екінші жылы егіп, бітпейді, үшінші жылы егеді, сонда да қауын бітпейді.
Қауын піскен – иә, бірінші жылы егінін тастаса, екінші жылы бүршік «өліп», үшінші жылы піспей жатып қурап қалған. Бабыршах қауын тауып беруді талап етеді.
«Егер биыл қауын егіп, піспесеңдер, мен бәріңді жазалаймын», – деді ашуланып.
Бағбандар не істерін білмей абдырап қалды. Ақыры Бабыршаға айтпай, Фарғанадан қауын әкелуге бел буады. Бабыршах бірнеше ай аңға шығып, қайтып келгенде бағбанның бір қауынынан айырылып қалады.
Бағбандар Ферғанадан қауын әкелді. Бабыршах қауынның иісін көріп:
- Қайда бітті? - ол сұрады.
«Бөгі Бабурийде аяқталды», - деп жауап берді бағбан.
- Жоқ, иісі басқаша. Ондай иісі бар қауындар мұнда өспейді, бір елде ғана өседі.
тек «Сен мені алдап жатырсың», – деді Бабыршах.
– Алдап кетсем, білгеніңді істе, патшам. Бұл қауын «Бөгі Бабурийде» өсіріледі.
— деді бағбан артқа қайтпай. Бабыршах қауынның иісін сезіп, мас болды
Ол оны кесіп тастағысы келді. Қауын пышақ тимей жарылып кетті.
Бабыршаһ бағбанға қарап:
– Өтірік айтасыз, қауынды қайдан алғаныңызды ашық айтасыз. Пышақ қайрағыш -
Қолы тимей жарылған қауын мен білетін елде ғана өседі. Сіз менің сұрағыма дұрыс жауапсыз
«Бермедіңіз ғой, менің қаталдығымнан қорықпайсыз ба», – деді.
Бабыршаны алдауға болмайтынын білген бағбан шындықты айтуға мәжбүр болды.
«Ферғана губерниясынан әкелдік», – деді ол көзіне жас алып.
Бағбанның бұл сөзі Бобуршоғты ренжітіп, жылап жібере жаздады.
(Бабыр қауынды ұзақ иіскеп, беті мен көзіне сипап, қатты мұңайып сөйлейді)
- Рақмет сізге. Туған жердің хош иісін әкелген бұл қауыннан мен Әндіжанның самалын, таза ауасын, құнарлы топырағының жылылығын, теңдесі жоқ егістіктің сұлулығын, балалық шағым өткен әсем аңғарлардың табиғатын сезіндім. жүректі халқымның тынысы, ата-анамның махаббаты. Кіндік қаным тамған Отан – бесігім, аңсаған, шексіз арманым.
...Қолында қауын ұстаған Бабыр
Сару Самодинмен дәуір өтті,
Айерди, сен мен үшін ханымсың.
Бірде басыма тәж, бірде қарғыс,
Бұл менің ойыма мүлде келмеді.
– Бабыр Үндістанда патша болғанымен, өмір бойы туған жерін, жерін, халқын сағынған.
– Өзге елдің тәжінен, Отанның бір үзім топырағы артық деп ойлаған. Ақынның ғазалдары мен рубаиларында арманға айналған Отанға деген сағыныш сезімін сезінеміз.
Бабыр мен көгершін
Мырза Бабыр зерделі бала болып өсті. Бір күні Умаршайх сарайда сарайда кісі өлтіріп жатқанда, бір көгершін подъезге ұшып келіп, «гулу-гулу-гулу» деп шу шығарыпты. Умаршайх ізбасарларынан Кабутардың не айтқанын сұрады. Ұзақ уақыт соғыс көрмей, қылыштары қансырап тұрған бекзаттар: «Ұлы мәртебелім, көгершін қылыштың қынынан шешілсін дейді.
Әңгімеге араласпай бір шетінен үнсіз өлтірген Мирзо Бабыр: «Жоқ, көгершін олай демейді. Атам қауын шана шақырды. «Мынау сүйінші хабарды әкелді», – деді. Умаршайх көгершінді ұстауды бұйырды. Олар көгершінді ұстап алып, аяғындағы мыс сақинаға қараса, ішінен хат шықты. Хатта: «Мәртебелі, қауын піскен». «Егер олар келіп қол алысса» деп жазылған.
Мырза Бабырдың сөзінің дұрыс шыққанына таң қалған Умаршайх ұлынан: «Мирзаның тапқыр, тапқыр болуының себебі неде?» – деп сұрайды. ол сұрады. – Әке, – деді Бабыр. — «Сен мына көгершінге мән бермедің. «Былтыр баяғы мал қауынның сүйінші хабарын жеткізіп еді, Каминаның көзі көгершіннің оң қанатындағы қара даққа түскенде-ақ таныдым да, осы сөзді болжадым», – деп жауап берді.
Жас Мырзаның қырағылығы мен тапқырлығына сүйсінген Умаршайх оның көзіне қарап: «Қылышпен емес, ақылмен жүру керек. Барлығына қауын арбасына мінуді бұйырды.
КОХИНУР Бабыр мен оның ұлы Хумаюн туралы көрініс
(Захируддин Мұхаммед Бабырдың ұлы Хумаюнның Мырзаға құда түсуі туралы шағын көрініс)
Баяндаушы: Шах Бабыр Мырза сарайында қол астындағылардың қасында отыр. Осы кезде ол министріне бұрылды.
Бабыр: Вазири Азам
Министр: Жоғары мәртебелі Ләббай Мырза.
Бабыр: Біздің жауынгерлер шалғай таулы аймақтарда не істеп жүр?
Министр: Олар қылышпен және басқа да жекпе-жек өнерімен айналысады, мен оларды өз бақылауыма алдым.
Бабыр: Жарайсың. Мен ертең оларды өзім тексеремін.
Министр: Мәртебелі, сізге сарай дәрігері келді.
Бабыр: Хумаюн Мырзаның денсаулығы ше?
Министр: Әрине, бұл мәселеде.
Бабыр: Кіріңіз.
Табиб Фаррухбек: Сәлеметсіз бе, Мырза мырза
Бабыр: Ал сәлем. Құрметті дәрігер, менің ұлым Хумаюнның денсаулығы қалай?
Дәрігер Фаррухбек: Мырза, кешіріңізші, ұлыңыздың дертіне дауа таба алмадым.
Бабыр: Вазири Азам! Бұл дерттің шешімі емес пе?
Министр: Жоғары мәртебелі, бас дәрігер олардың бір ұстазы өте мықты дәрігер дейді.
Бабыр: Сол дәрігерді тауып беріңізші!!!
Дәрігер Фаррухбек: Хазіреті Мырза, менің ұстазым осында, Хумаюн Мырзаның алдында.
Бабыр: Әйтпесе Мырза Хумаюнның бөлмесіне барамыз.
Табиб Авазхан: Сәлеметсіз бе, хазіреті Мырза.
Бабыр: Ал сәлем. Құрметті дәрігер, ұлымның денсаулығы туралы айтып беріңізші.
Табиб Авазхан: Меніңше, ұлың үшін асыл нәрсені құрбан ету керек.
Бабыр: Вазири Азам, бұл не болуы мүмкін деп ойлайсың?
Министр: Ұстаз дәрігер, менің ойымша, олар сіздің қазынаңыздағы бүкіл дүниенің екі күндік құнына тең бағалы Бабури гауһар тас Кохинур гауһарын айтып отыр.
Бабыр: Индус Раджасының әйелі Хумаюн Мырзаға ариятының белгісі ретінде берген Кохинур ма?
Министр: Мен солай ойлаймын.
Табиб Аваз Хан:: Егер сіз осы Кохинурды ұлыңызды үш рет айналдырсаңыз, бұл гауһар оның ауруын басады.
Бабыр: Балам үшін бір емес, мың құрбан шалынсын. Бірақ мен ол үшін жансыздан өзімді құрбан етемін.
Араббой: Захируддин Мұхаммед Бабырдың ұлы Хумаюн мырзаны үш рет айналып, осылай айтты.
Бабыр: Уа, жаратушы! Маған осы Хумаюнның азабын бер. Баламды емде.
Араббой: Бір күннен кейін Хумаюн ауруынан толық жазылып шықты. Бірақ Бабырдың өзі ауырып қалады.
Хумаюн: Ассалаумағалейкум әке.
Бабыр: Сәлем балам.
Хумаюн: Әке сен мені Кохинұрға емес өзіңе апардың. Бұл рас па?
Бабыр: Балам, Кохиноор гауһар әрқашан әлемдегі ең құнды гауһар тастардың бірі болып қала береді. Бірақ әке үшін дүниеде баласынан қымбат ештеңе жоқ. Сіздің денсаулығыңыз менің байлығым.
Хумаюн: Рахмет, әке.
Жүргізуші: Захируддин Мұхаммед Бабырдың ерлігі бүгінде күллі әлемді таң қалдырады. Бүкіл дүниенің құны екі жарым күндік аты аңызға айналған КОХИНУР гауһар тас ұзақ уақыт, яғни 335 жыл бойы «Бабурилердің» гауһар тастары болып қала берді.
Кейінірек, Ұлыбритания Үндістанды жаулап алғаннан кейін, британдық лордтардың бірі ВИКТОРИЯ патшайымына Кохинур гауһарын сыйға тартты.
Бубуриандық гауһар Англия патшайымдарының тәжінің жоғарғы бөлігін безендіреді.
