Li Shan-In. Hikmatli mansuralar

DO`STLARGA ULASHING:

Xitoy tarixida Tan sulolasi davrida yashab o‘tgan adib Li Shan-in (813-858) ijodida hikoyalar bilan birga qisqa qaydlar, aforizmlar ham keng o‘rin tutgan. Hayotiy tajriba, poetik kuzatishlar bu adibga zamona voqeliklarini butun rang-barangliklari, ekzotikasi, bo‘yoqlari bilan jozibali va ixcham shakllarda tasvirlash imkonini berdi. Shuning uchun ham uning mitti asarlarida o‘rta asrlardagi Xitoy adabiyoti, odob-axloq me’yorlari, xalqning turli qatlamlarining kayfiyati o‘zining to‘la ifodasini topa oldi. Uning aforis­tik ko‘z qarashlarida ham, fikr-mulohazalarida ham shu kabi jihatlar aniq ko‘rinib turadi. Quyida adibning ana shunday ixcham shaklda ifoda qilingan fikr-mulohazalaridan namunalarni e’tiboringizga havola qilayotirmiz.
Aslo qaytib kelmagay:
– xo‘jayinning uyida nimadir o‘g‘irlagan mehmon;
– aslzoda xonadonga yuborilgan oqibatsiz xizmatkor;
– qo‘lingda tayoq ushlab turganingni ko‘rgan it.
Saylab o‘tirmaydi:
– och odam oldiga badhazm ovqat qo‘ysang;
– yurib charchagan kishi qirchang‘i otlarni ko‘rsa;
– shoshib daryodan o‘tmoqchi bo‘lgan odam sohilda kemalarni ko‘rsa;
– to‘satdan boshlangan sharros yomg‘irdan qochmoqchi bo‘lgan kishi kapalarni ko‘rsa.
Yaramaydi:
– sababini aytmay bolani do‘pposlash;
– kimgadir hurmat-izzat ko‘rsataman deb haddan oshiq mulozamat qilish;
– yilning issiq kunida quyosh kuydirib turgan chog‘ hosil terishga borish.
O‘xshashlik:
– poytaxtdagi amaldor qovoqqa o‘xshaydi: o‘sayotgani bilinmaydi;
– amaldorning muhri chaqaloqqa o‘xshaydi: o‘zing bilan mudom olib yurishga majbursan;
– muzofotdagi amaldor arslonga o‘xshaydi: nima ish qilmasin, xalq yurak hovuchlab turadi.
Aqlli bo‘lib ko‘rinish g‘alatidir, chunki:
– she’riyatni tushunadigan ayol g‘iybatlarga sabab bo‘ladi;
– sharob chashnagiri bo‘lgan buddaviy rohib ichgan qasamini buzib qo‘yadi;
– o‘qish-yozishni biladigan, savodxon xizmatkor xato qilib, xo‘jayinidan gap eshitadi.
Bosh changallab qolasan:
– qorning og‘rib turganda mazali taom berishsa;
– quduq qaziyotganda chiqindi o‘raga duch kelsang;
– amaldorning qabulida o‘tirganda birdan kuraging qichiy boshlasa;
– sendan yaxshilik ko‘rgan kambag‘al qarindoshing qayta-qayta kelaversa.
O‘ziga o‘xshamay qoladi:
– imtihon mavzularini yodlay olmayotgan o‘quvchi;
– azada yig‘lamayotgan go‘yanda;
– idishlarni yuvishda xo‘jayinning foydasini ko‘zlamay qo‘ygan oqsoch ayol;
– mehmonlarni kuzataman deb uydan chiqib ketgan xo‘jayin;
– o‘quvchilarining mashq va bilimlarini tekshirmaydigan muallim.
Davlatmandlik va zodagonlik belgilari:
– erib oqqan shamlar;
– kashtan va olma po‘choqlari;
– Lichji qobiqlari*;
– baland ovozda kitob mutolaa qilish va musiqa ovozi;
– ayol boshidan sirg‘alib tushib qolgan oltin to‘g‘nag‘ich.
Agar shunday desang, odamlarni aldaysan:
– alkimyo odamlarga boylik keltiradi;
– qo‘shni viloyat amaldorlari vijdonan ishlaydi.
Ko‘nglingga yoqmay turar:
– o‘tmas pichoqni ishlatish;
– kiyimingning yirtiq joyidan o‘tgan shamol;
– go‘zal manzarani to‘sib tebranayotgan daraxt.
Naqadar og‘irdir eshitmoq:
– bozordagilarning janjalini;
– tul qolgan juvonning yig‘isini;
– mo‘ysafid otaning o‘g‘li jasadi ustidagi yo‘qlovini;
– imtihondan yiqilgan kishining chumchuqday chirqillashini;
– motam mahalida quvnoq musiqani.
Ahmoqona ibratlar:
– mehmon bo‘lib o‘tirib, janjal chiqarish;
– o‘zgalar suhbatiga burun tiqish;
– begona odamning to‘shagiga poyabzal bilan chiqish;
– qaynota-qaynonang oldida behayo latifa aytish.
Alam qilar ekan:
– muhtaram arbobni uyingga chorlaganingda, u kelmay qolsa;
– chaqirilmagan, yoqimsiz mehmon uyingga kirib kelsa;
– bozorda narsalar arzon sotilayotganda cho‘ntagingda hemiri bo‘lmasa;
– ziyofatda dushmaning bilan yonma-yon o‘tirib qolsang.
Qashshoq bo‘lishing turgan gap, agar:
– xotining yalqov bo‘lsa;
– erta yotib, kech tursang;
– qimor va sharobxo‘rlikni xush ko‘rsang;
– bir joyda qo‘nim topmay, ko‘chib yuraversang;
– qimmatbaho buyumlarni zavq ustida sotib olaversang.
Albatta, boyib ketasan, agar:
– hamma ishning qalovini topsang;
– go‘zal narsani ko‘rib, shunga o‘xshashga harakat qilsang;
– huda-behudaga qarz ko‘taravermasang;
– uydagi ayollar ahil bo‘lsa.
U aqlli, qobildir:
– o‘zini tuta bilsa;
– sirni saqlay olsa;
– donoga hamsuhbat bo‘lsa;
– ishga kirishayotib, xatolardan ogoh bo‘lsa;
– mast bo‘lib olib, og‘ziga kelganini gapiravermasa;
– moziyni tushunib, zamonani yaxshi anglasa;
– saxovatni unutmasa;
– yangi joyga borganda urf-odatini surishtirib bilib olsa;
– bilmaydiganini o‘rganishdan or qilmasa;
– nodon bilan o‘chakishmasa.
O‘g‘lingni o‘rgat:
– bobolarning yaxshi ishlariga;
– so‘z berdimi – bajarishga;
– halollik va hayolilikka;
– olti san’at turini mukammal bilishga**;
– dunyoga keng qarashga;
– sobit irodali bo‘lishga;
– bir ishga kirishar bo‘lsa, obdon o‘rganishga.
Qizingni o‘rgat:
– ayollar bajaradigan ishlarga;
– muloyimlik va hurmat-ehtiromga;
– o‘qish va hisob-kitobga;
– ehtiyotkorlikka;
– o‘ziga qarab yurishga (ozodalikka);
– g‘iybatga berilmaslikka;
– xizmatkorlarni hurmat qilishga.
O‘zingni tiy:
– taqillatmasdan begona uyga kirishdan;
– begona kishining sandig‘ini titish, xatini o‘qishdan;
– xo‘jayin ovqatga qo‘l uzatmasdan turib, tanovul qilishdan;
– nimanidir olish uchun dasturxonga chiqishdan.
Bular befoydadir:
– masalaning mohiyatiga yetmasdan boshqalarni urishish;
– o‘rinsiz taqlid qilish;
– bolalarga to‘la erkinlik berib qo‘yish.
Rus tilidan Muzaffar Ahmad tarjimasi
«Jahon adabiyoti», 2014 yil, 10-son
_____________
* Lichji – Janubiy Xitoyda o‘sadigan meva; mamlakatning boshqa viloyatlarida u juda tansiq hisoblangan.
** Xitoy bolalari qadim-qadimdan san’atning quyidagi olti turini bilishlari shart bo‘lgan: odob-axloq, musiqa, yoyandozlik, ot-arava haydash, kalligrafiya (husni xat) va arifmetika (hisob-kitob).
ziyouz.uz

120 комментариев к “Li Shan-In. Hikmatli mansuralar”

  1. First off I would like to say awesome blog! I had a quick question that I’d like to
    ask if you don’t mind. I was interested to know how you center yourself and
    clear your mind before writing. I’ve had trouble clearing my thoughts in getting my ideas out.
    I truly do take pleasure in writing but it just seems like the first 10 to 15 minutes are wasted simply just trying to figure out
    how to begin. Any recommendations or tips? Thank you!

  2. Greetings! I know this is kinda off topic however I’d
    figured I’d ask. Would you be interested in trading links
    or maybe guest writing a blog article or vice-versa?

    My website addresses a lot of the same subjects as yours and I think we could greatly benefit from
    each other. If you are interested feel free to send me an e-mail.
    I look forward to hearing from you! Fantastic blog by the way!

  3. First off I want to say wonderful blog! I had a quick
    question in which I’d like to ask if you don’t mind.
    I was interested to know how you center yourself and clear your head
    before writing. I’ve had a difficult time clearing my mind in getting my thoughts out.

    I truly do take pleasure in writing but it just seems like the first 10 to 15 minutes tend to
    be lost just trying to figure out how to begin. Any ideas or tips?

    Many thanks!

  4. I’ve been exploring for a little bit for any high-quality articles or blog posts on this sort of
    house . Exploring in Yahoo I ultimately stumbled upon this web
    site. Studying this information So i’m glad to exhibit that I have
    a very good uncanny feeling I discovered exactly what I needed.
    I so much for sure will make certain to do not disregard this
    web site and give it a glance regularly.

  5. My programmer is trying to convince me to move to .net from PHP.
    I have always disliked the idea because of the costs.
    But he’s tryiong none the less. I’ve been using
    WordPress on several websites for about a year and am concerned about switching to another platform.

    I have heard fantastic things about blogengine.net.

    Is there a way I can transfer all my wordpress posts into it?
    Any help would be greatly appreciated!

  6. Hey I am so happy I found your website, I really found you by accident,
    while I was researching on Aol for something else, Nonetheless I am here
    now and would just like to say thanks a lot
    for a fantastic post and a all round exciting blog (I
    also love the theme/design), I don’t have time to look over it all at the minute but I have
    saved it and also added in your RSS feeds, so when I have time I will be back to read more,
    Please do keep up the superb jo.

Оставьте комментарий