Jahon adabiyoti durdonalaridan olgan taassurotlarim
Jahon adabiyoti bilim va hissiyotlarning bitmas-tuganmas manbaidir. Turli vaqtlarda va turli mualliflar tomonidan yaratilgan kitoblar dunyoni turli burchaklardan ko’rishga va dunyoqarashimizni kengaytirishga yordam beradi. Bu inshoda jahon adabiyotining ayrim durdonalaridan olgan taassurotlarim haqida gapirmoqchiman.
Men yoqtirgan kitoblardan biri Fyodor Dostoyevskiyning «Jinoyat va jazo» kitobidir. Bu kitob o’zining «yuqori jinoyat» nazariyasini isbotlash maqsadida kampir va uning singlisini o’ldirgan Raskolnikov haqida hikoya qiladi. Ushbu kitobni o‘qib, men muallifning inson tabiatini qanchalik chuqur anglashini va axloqiy ikkilanishlar murakkabligini qanday etkazishni bilishini his qildim. Kitob meni e’tiqodlarimiz uchun qanday chegaralarni kesib o’tishga tayyorligimiz va harakatlarimiz uchun qanday narxlarni to’lashga tayyorligimiz haqida o’ylashga majbur qildi.
Menda chuqur taassurot qoldirgan jahon adabiyotining yana bir durdona asari Lev Tolstoyning “Urush va tinchlik” asaridir. Bu kitob Napoleon urushlari davridagi rus aristokratlarining hayoti haqida hikoya qiladi. Yozuvchining nafaqat urushlar voqealari, balki o‘sha davrdagi oddiy odamlar hayotini ham tasvirlaydigan bu qadar ko‘p qirrali va serqirra hikoya yarata olgani meni hayratga soldi. Bu kitob menga dunyoni turli tomonlardan ko’ra olish va har bir insonning o’z hikoyasi va o’z motivlari borligini tushunish qanchalik muhimligini ko’rsatdi.
Nihoyat, Nikkolo Makiavellining “Shahzoda” asarini eslatib o‘tmayman. Bu kitobda hokimiyatga erishish uchun ishlatilishi mumkin bo’lgan siyosiy hiyla va taktikalar tasvirlangan. Ushbu kitobni o’qib, men maqsadingizga erishish uchun vaziyatni tahlil qilish va turli vositalardan foydalanish qanchalik muhimligini angladim. Men ushbu kitobdagi ko‘pgina fikrlarga qo‘shilmayman, lekin bu meni qiyin vaziyatlarda qaror qabul qilishga tayyor bo‘lish va o‘z bilim va tajribangizdan foydalanish qanchalik muhimligi haqida o‘ylashga majbur qildi.
Albatta, jahon adabiyoti men bu inshoda tasvirlashim mumkin bo‘lgan kitoblardan ko‘p narsalarni qamrab oladi. Ammo men o‘qigan bu kitoblarning barchasi meni ko‘p narsalar haqida o‘ylashga, dunyoga boshqa nuqtai nazardan qarashga majbur qildi. Ular meni o’z tamoyillariga ega bo’lish qanchalik muhimligi haqida o’ylashga majbur qilishdi, lekin ayni paytda narsalarga turli tomonlardan qarash mumkin.
Jahon adabiyoti bizni his qiladi va o’ylaydi, bizni o’rganishga va shaxs sifatida o’sishga undaydi. Ayniqsa, jahon adabiyoti durdonalari hisoblangan kitoblarni iloji boricha ko‘proq o‘qish kerak, deb o‘ylayman. Bu bizga dunyoni tushunishga, rivojlanishga va yaxshiroq bo’lishga yordam beradi.
