Мирзо Улуғбек шоҳ ва олим (иншо)

БО ДӮСТОН мубодила кунед:

ИНШО
МАВЗУЪ: МИРЗО УЛУГБЕК ШОХ ВА ОЛИМ
Нақша:
1. Муқаддима.
Астрологи бузург
2. Қисми асосӣ:
а) подшоҳи равшанфикр;
б) шогирди вафодор ба муаллим;
г) писари падаркуш.
3. Хулоса.
Таассурот аз мутолиаи Улугбеки хазинаси.

Аз он замон кариб 650 сол гузашта бошад хам, симои Мирзо Улугбек на танхо дар Узбекистон, балки дар тамоми чахон тараннум карда мешавад. Ахли чахон уро на танхо хамчун подшох ё фармондех, балки хамчун муаррих, олим ва ситорашиноси бузург мешиносад. Улуғбек моҳи марти соли 1394 дар шаҳри Султония дар ғарби Эрон, дар давраи ҷангии бобояш Темур ба дунё омадааст. Ӯ писари калонии Шоҳрух Мирзо буд ва ба ӯ Муҳаммад Тарағай ном гузоштанд, аммо дар кӯдакӣ ӯро Улуғбек меномиданд, ки ин ном баъдтар номи аслии ӯ шуд. Улуғбек дар айёми ҷавонӣ ба илму санъат, бахусус математика ва астрономия шавқу рағбат пайдо кард. Дар густариши ҷаҳонбинии зеҳнӣ китобхонаи ғании падар ва бобояш заминае гардид, ки дар ин ҷо вақти зиёд сарф карда, яке аз аввалинҳо шуда, ба омӯзиши осмонҳо машғул шуда, бозёфтҳое ба даст овард, ки тамоми ҷаҳонро дар ҳайрат гузошт.
Улугбек барвакт ба тахти тахт нишаста буд, зеро хотираи пуркувват, аклу заковат. Шохрух соли 1411 писари калонии худ Улугбекро волии Моваруннахру Туркистон таъин кард. Улуғбек дар синни 17-солагӣ волӣ шуд ва бар хилофи бобояш ба маъракаҳои ҳарбӣ таваҷҷӯҳ надошт ва бештар ба илм таваҷҷӯҳ дошт. Вай солхои зиёд салатро бо файз идора мекунад. Дар ин давра мадрасаҳо, масҷидҳо, хонаҳо ва бисёр ёдгориҳои дигар сохта шуданд. Бешубҳа, бузургтарин ва аз ҳама бештар дар ҷаҳон бо таваҷҷуҳи зиёд омӯхташуда расадхона аст, ки Улуғбек онро дида ва таҳқиқоти зиёде анҷом додааст. Вай муяссар шуд, ки дар расадхонаи худ 1018 рузу 365 соату 6 дакикаю 10 сония чойгиршавии 8 ситора ва дарозии як соли астрономиро муайян кунад. Хулоса, Улуғбек дар рушди давлат, таърих ва илм саҳми бузург гузоштааст.
Дар рохи ба чунин дара-чаи баланд ба камол расидани Улугбек ва хамчун одами баркамол ба камол расидани у, албатта, хизмати устодони у бебахо аст. Аммо Улугбек дар айёми бачагй дар дасти модаркалонаш Сароймулк тарбия ёфта буд. Аз таърих низ маълум аст, ки яке аз устодони Улуғбек ситорашинос Мавлоно Аҳмад будааст. Ин шахс яке аз бузургтарин олимони қасри Темур буд ва тавонист ҷадвали тақвими дусадсолаи ояндаи сайёраҳоро тартиб диҳад. Худи Улуғбек низ дар асари умдаи баъдинаи худ “Зиҷ” низ Қозизодаи Румиро “муаллими ман” номида, ба ӯ эҳтиром мегузорад. Албатта, садоқат, эҳтиром ва эҳтироми Улуғбек нисбат ба чунин омӯзгор барои насли наврас, бешубҳа, намунаи ҳақиқӣ хоҳад буд.
Чи кадар бузургу одамгар бошад хам, дар огуши писараш мемирад. Писар дар мубориза барои тахт падарашро мекушад ва падараш мешавад, аммо кушиши у дер давом намекунад, чунон ки падараш Улугбекро кушта буд, уро аз тахт махрум мекунад.
Бояд гуфт, ки Улугбек барои ман на танхо аз он чихат бузург аст, ки вай олими машхури асрхои миёна буд, балки аз он сабаб хам бузург аст, ки вай олимест, ки дар таърихи халкхои мо фочиаи душвортаринро аз cap гузарондааст. Бисьёр нависандагон ба хаёти олими бузург, арбоби давлатй Улугбек дахл кардаанд. Дар байни зарддое, ки дар симои Улугбек офарида шудаанд, романи Одил Яъкубов «Хазинаи Улугбек» намоён аст. На хар нависандае, ки дар бораи Улугбек сухан меронад, аз ин асари ачоиб канорагирӣ карда метавонад. Ман аз ин роман таассуроти зиёде гирифтам. Аз чумла, роман бо достони давраи охирини хаёти Улугбек огоз меёбад. Ҷолиб он аст, ки роман дар бораи куштори писари худаш ва бисёр воқеаҳои дигар, аз ҷумла иштироки чанд шахсияти таърихӣ.
Дар ин роман дидам, ки аз ҳама хотирмон ва таъсирбахш он буд, ки ифтихори инсонӣ дар Улуғбек хеле қавӣ буд. Ҳарчанд Улуғбек медонист, ки ҳангоми куштани писараш марги писараш аст, аммо сарвати асосие, ки дар тӯли чиҳил сол ба Мовароунаҳ роҳбарӣ мекард - мадрасаҳо ва расадхонаҳо, ганҷи нодир - китобхона ва осори эҷодкардааш аз байн рафтанд. вай.
Дар охир гуфтаниам, ки Улугбек аз чихати хаёти худ ва тасвири драмаи психологии персонажхои романи ба у бахшидашуда дар адабиёти мо як навигарии мухим буд. Мо, насли наврас, тавассути чунин осори бо устодона навишташуда дар гузашта ниёгони мо чи гуна бузургвор умр ба cap бурдаанд ва барои наслхои оянда бо ифтихор гуфта метавонем.

(Иншо аз 587 калима иборат аст).