Очерк дар бораи достони Рустамхон

БО ДӮСТОН мубодила кунед:

Очерк дар бораи достони Рустамхон

Нақша:

1. Таърихи Рустамхон
2. Тавсифи кахрамон
3. Образхо дар эпос

1. Рустамхон — асаре, ки ба силсилаи достонхои романтикии кахрамонии узбек мансуб аст. Он дар асрҳои 15 ва 16 сохта шудааст. Он аз 5 достон («Муродхон», «Рустамхон», «Султонхон», «Офтоб пари», «Захми Рустам») иборат аст, ки дар асоси сюжети эпикӣ дар асоси гоя ва воқеияти муайян. Онхо дар атрофи кахрамони кахрамон Рустамхон ва хешу табораш (модар Хурайим, зани Офтобой, падари Султонхон, бобо Муродхон), зодгохаш (Актош) муттахид шудаанд. Дар достонҳои Рустамхон ғояҳои ватандӯстӣ ба миён гузошта шуда, мардонагӣ, ишқи ҳақиқӣ ва адолат тараннум шудаанд. Яке аз достонҳои Рустамхон «Муродхон» (1928) ва «Рустамхон» (1937) барои писари Фозил Юлдош (1965) навишта ва нашр шудааст. Вариантхои Рустамхон аз тарафи нависандагон, монанди Маллабой Хошимов, Мелаш Эрматов, Олим Хаккулов низ мавчуданд. Онҳо дар архиви фолклории Институти забон ва адабиёти Академияи илмҳои Ӯзбекистон маҳфузанд.

2. Қаҳрамони достон Рустам ба воя расида, қавӣ, далер ва далер. Дар рафти достон нотарсу мардонагии Рустам ва хислатхои хакикии инсонии у ба чашм мерасад. Вақте ки ҳамватанонаш ба модараш тӯҳмат заданд ва хостанд ӯро ба дор овехтанд, Рустам воҳима накард. Модарашро аз дасти чаллодон начот дода, «Рохи гумрохшудагон» гуфта, ба сафар баромад ва дар кухи Хукуму карор гирифт ва бо шикор рузгордорй мекунад.

Рустам дар як рўзи шикор духтари хушбахтеро мебинад, ки ба алаф баста шудааст ва мебинад, ки вай барои таъом додани аждањо истодааст. Чу бишнид ин хабар Рустам ба ҷанг бо аждаҳо. Офтобой зорию зорй мекунад ва мехохад Рустамро аз ахду паймон баргардонад, аммо Рустами далер мегуяд: Вай бо аждаҳо далерона меҷангад, ӯро мағлуб мекунад ва духтарро аз марг наҷот медиҳад. Сарзамини Буљул, ки аз зулми аждањо рањої ёфт, Рустамро ба тахт баровард, Офтобойимро ба занї гирифт. Рустам рохи озоду оддии зиндагиро интихоб карда, пас аз се руз аз подшохй даст кашида, писари азизашро гирифта ба назди модар баргашт. Хамин тавр, дар эпос образи Рустам хамчун одами оддй, далер ва нотарс, аз чихати чисмонй тавоно, фарзанди мехрубон ва хамсафари вафодор тасвир ёфтааст.

3. Дар эпос чанд персонажи зан низ тачассум ёфтааст. Махсусан образхои Хурайим ва Офтобойим ба назар намоёнанд. Хислатхои зебой, хирадмандй, садокатмандй, мехрубонии онхо дар рафти эпос ба таври боварибахш тасвир ёфтааст. Махсусан, Офтобой духтари бемислу монанд аст. Рустам, ки бори аввал уро медид, ба у мурочиат мекунад:

Тасвири фаришта, чеҳраи зебои гул

Ҳар касе, ки туро мебинад, ноустувор мешавад.

Шумо зиёда аз як моҳ ва як рӯз доред

Вай ба шумо чӣ кор кард?

Офтоб ба монанди ин зебоӣ ҳамон ақлу заковат дорад. Ин сифатҳо низ дида мешаванд, вақте ки Султон аз аъмоли худ тавба мекунад ва дар шакли дервиш омада, аз писар ва зани худ бахшиш мепурсад. Офтобой дар эпос ҳамчун арӯси оқил, ҳамсояи маҳбуб тасвир карда мешавад.

Яке аз қаҳрамонони эпос Ҳураймост. Ҳурайм ба Султонхон писаре дод, аммо дар ҷавоб ӯ бисёр азоб кашид. Ҳатто вақте ки ҳамватанонаш ӯро аз он ҷо ронда, марг ба соя афканда мешавад ё вақте ки дар кишвари дигар дар душворӣ зиндагӣ мекунад, ӯ таслим нахоҳад шуд. Хусусияти хуб ва хиради ӯ ба ӯ кӯмак кард, ки аз ҳама душвориҳо халос шавад. Вақте ки Рустам Султанхонро, ки ҳамчун шамшери шамшер ба қатл расиданӣ шуд, пай бурд, ки Ҳурайм зани оқил, модари оқил ва ҳамсояи бахшанда аст:

"Фарзанди ман!" Саид Рустамзода мурд.

- Тавба кард ва омада, худро ҷустуҷӯ кард, 26

Бо ту чӣ шуд, писар?

Дар ҳар сурат, барра, мағрур набошед,

"Рустам аз падараш гурехт" гуфт ӯ

Инро гӯй, барра.