Ертеде бір сайдың шетінде үй болған. Бұл үйде кемпір жалғыз тұратын. Бірде есік алдында кемпір айнала бергенде, қарғаны қуған тышқанды көрді. Кемпір орнынан тұрып, қарғаны қамшымен қуып жіберді. Ол тышқанды үйге кіргізіп, алдына бір уыс күріш құйды.
Тышқан кемпірдің наны мен тұзын жеп, оның үйінде қалды. Енді кемпір жалғыздықтан арылды. Біраз уақыттан кейін, кемпір күрішті тазалап есік алдында отырған кезде, оның айналасында тышқан ойнап жүрді. Кемпір анда-санда оған бірнеше түйір күріш себеді. Осы кезде мысық кемпірдің үйінің жанынан өтіп бара жатып тышқанның ойнап тұрғанын көрді. Кемпір мысықтың келгенін сезгенде, ішінен: «Егер мен тышқанды сағынсам, мысық алады» деп ойлады. Ол күрсініп, өзіне-өзі: «Тышқан мысыққа айналып кетсе, мен тыныш отыра алар едім», - деді. Көзді ашып-жұмғанша оның арманы орындалды. Тышқан үлкен, алып мысыққа айналды. Оны көрген мысық құйрығын қысып қашып кетті.
Кешке кемпір тыныш ұйықтады, ал мысық төбесінде жүрді. Түн ортасында ит үрген мысықты естіген мысық қорыққаннан төбеден секіріп кетті. Ол үйге жүгіріп кіріп, қораптың артына тығылды. Ит ұлып, мысық қалтырап кетті. Кемпір мысықты аяп, өзіне-өзі: «Менің котенкам үлкен ит болып кетсе ғой, бірақ оны ешбір ит зақымдай алмады», - деді. Кемпірдің арманы тағы да орындалды. Оның мысығы үлкен, күшті итке айналды. Басқа иттердің үргенін естігенде, ол оларға жауап берді. Ол үйді күзеткен.
Біраз уақыттан кейін кемпірдің үйінің айналасында аш жолбарыс пайда болды. Ол олжа іздеп адасып жүрген болатын. Ит алға ұмтылып, оған ұлып жіберді. Жолбарыс иттің үстінен улады. Сонда кемпір: «Итім үлкен жолбарысқа айналса ғой. Сонда оған басқа жануарлар шабуыл жасай алмайтын еді ».
Бұл жолы да ол кемпірдің тілінде жүзеге асты. Оның иті үлкен, айбынды жолбарысқа айналды. Енді ол орманда абыроймен жүріп келе жатты. Оны көрген басқа тіршілік иелері қорқыныштан бұталардың арасына тығылып, ағаштың басына шығады. Ол өзінен кішірек жануарды көрген сайын қорқыныштан күңкілдеді. Кемпір оның не істеп жатқанын көрсе де үнсіз қалды. Ақыры бір күні жолбарыс кішкентай тышқанды қорқыта бастады. Оның жұмысынан көңілі қалған кемпір жолбарысқа: «Неге менменсің? Сіз кішкентай тышқан кезіңіз есіңізде ме? »Деп сұрады. Жолбарыс қатты ашуланды. Кемпірдің оған деген сүйіспеншілігін ұмытып кетті.
«Менің бір кездері тышқан болғанымды ешкім білмейді», - деді ол.
Кемпір сөйлеп болғанша, жолбарыс кішкентай тышқанға айналды. Қорқыныштан дірілдеп, ол кемпірдің айналасында айналды. Ақыры ол орман жағына қашып кетті. Кемпір оны енді көрмеді. Повестен алынған үлес: Байлық таусылғанда, жаман болады, ол маңызды болады.
Қарға
Бірде бар, бірде жоқ, өте сараң Қарғавой болған сияқты. Күндердің бір күнінде Гаргавой аң аулауға үлгермей, қарны ашты. Ойын іздеп талай кезді.
Ол жүре берді, жүре берді. Ол ұша берді және ұша берді. Ақыры теңіздің жағасына барды.
Теңіз жағасында бір қозы ғана жайылып жүрген. Қарға ұшып келіп, қозының арқасына қонды.
- Киш! — деді қозы.
- Қар! — деді Гаргавой. — Қозы, мен сені жеймін. Қозы шошып кетті. Ол жіңішке дауыспен күбірледі:
-Мен әлі жаспын. Рақым етіңіз. Мені же! Қарға қаттырақ дауыстап:
- Бар-а-р, кет-о-р. Қарға жас қозыларды жақсы көреді. Мен сені жеймін!
Қозы не істерін білмей қалды. Ол кенет күлді де:
– Жарайды, Қарғавой, келісемін.
- Бәрі жақсы!
Қарға қозыны жеу үшін аузын ашты.
- Күте тұр! — деді қозы. - Тамақ ішер алдында асқазаныңызды жуып, аузыңызды шайыңыз!
- Не үшін?
-Сен таза боласың.
— Жарайды, — деді Қарға. Қарға ұшып, теңізге кетті.
«Қар, қар!» Теңіз, теңіз!
- Иә.
- Маған су берші!
- Не үшін?
«Барра қозыны ауызбен жеймін! Теңіз жауап берді:
- Жақсы. Барыңыз, құмыра алыңыз.
Қарға тез құмырашыға жүгірді. Құмыршы балшық жасап жатқан.
- Маған құмыра бер, мен құмыраны теңізге апарайын, теңіз маған су береді, мен ауызымды суға шаямын, сосын қозы етін жеймін.
Құмырашы былай деп жауап берді:
– Жарайды, Қарғавой. Бірақ үйіндіден жер әкел, мен құмыраны жасаймын.
Қарға ақырып, қорғанға барды.
«Қар-рр, қар-рр!» Қорған, Қорған! Маған топырақ беріңіз, мен топырақты құмыраға апарамын, құмыра құмыра жасайды, мен құмыраны теңізге апарамын, теңіз маған су береді, мен аузымды сумен шайамын, содан кейін жеймін. барра қозы.
Қорған былай деді:
- Мен сенен ешқандай кірді аямаймын. Ұстаға барып, тесік алыңыз!
Қарға: «Жақсы болып жатыр», – деді. Ол бірден темір ұстасына барды.
«Маған шұңқыр бер, мен қорғанға тесік әкелемін, қорған маған топырақ береді, мен құмыраға топырақ әкелемін, құмыра маған құмыра береді, мен құмыра теңізге, теңізге апарамын. су береді, ауызымды суға шаямын, сонда барра мен қозыны жеймін.
Мұны естіген ұстаның мойны қатайды.
«Отты әкеліңдер, мен саңылауды жағып, дайындап берейін», – деді.
- Жақсы!
Қарға от іздеп кетті.
Бір кемпір чавати пісіріп жатыр екен.
«Қар, қар!» Қарт ана, от берші, – деді қарға. -Теміршіге от әкелемін,темірші шұңқыр жасайды, мен тесігі бар топырақ үйіндіге барамын, ол жер береді, мен құмыраға жер әкелемін, ол құмыра жасайды, мен құмыраны теңізге әкел, ол менің аузымды суға шашыратып су береді, мен тек қойдың етін жеймін.
Қарға қолына бір шымшым күл алып, үстіне отты қойып, тез ұшып кетті. Кемпір не істерін білмей, аңырап қалды.
Қарға отты ұстаға берді, ал қарашы қарға көтере алмас үшін кетмен орнына кетмен жасады. Қарға кетменін әрең көтеріп, жер үйіндіге барды, қорған көп жер берді, құмыраға жер әкелді, құмыра ебедейсіз құмыра жасады, құмыра оны әрең теңізге апарып:
- Құмыраны әкелдім, су берші!
"Алакөл!"
Қарға қатты шаршады. Құмыра теңізге түсіп кетпесін деп құйрығына байлап, суға салды.
Құмыраға су тола бастады. Барған сайын ауырлай берді. Ашкөз Қарғавой көбірек су ішуді армандады. Құмыраға толы. Қарға оны көтеріп алып, ұшу үшін қанаттарын жайып, аяғын көтерді, бірақ оны көтере алмай, сүрініп, теңізге құлады.
Мин қанатты жазуға тырысса да, ол нәтиже бермеді - ол суға батып кетті.
Мұны көрген қозы тұмсығын аспанға көтеріп күлді.
Қоянның үйі
Ертеде бір түлкі бар қоян болатын. Түлкінің үйі мұздан, ал қоянның үйі ағаштан жасалған. Көктем келіп, күн жылынғанда түлкінің үйі ериді. Үйсіз түлкі қоянға барып түнеуге жер сұрап, оның үйін иемденіп, оны қуып жіберді.
Қоян жолда жылап жатқанда, алдынан күшік шықты:
- Уа, уа, уа! Ей, қоян, неге жылайсың?
«Мен қалай жыламаймын?» Менің ағаш қабығынан жасалған үйім болды. Түлкінің мұз үйі ерігенде, ол маған түнейтін орын беруімді өтінді де, ол менің үйімді алып, мені қуып жіберді.
«Жылама, қоян!» - деді күшік.
«Егер сіз алаңдасаңыз, мен сізге көмектесемін».
Олар бірге қоянның үйіне келді. Күшік улады:
- Уа, уа, уа! Ей, түлкі, шық!
Түлкі пештің үстінде жатқанда оларды қорқытады.
«Мен орнымнан тұрып, терезеден секіріп, екеуіңізді де жыртып тастаймын!»
Осы қауіптен қорыққан күшік жұпты түзеді.
Қоян жолда тағы жылап жатқанда, оның алдынан аю шықты:
«Ия, қоян, сен неге жылайсың?» Ол сұрады.
«Мен қалай жыламаймын?» Деді қоян жылап. Менің ағаш қабығынан жасалған үйім болды. Түлкінің мұз үйі ерігенде, ол маған түнейтін орын беруімді өтінді де, ол менің үйімді алып, мені қуып жіберді.
«Жылама, қоян!» Аю айтты. «Егер сіз алаңдасаңыз, мен сізге көмектесемін».
Олар бірге қоянның үйіне келді. Аю ақырын дауыстап:
«Ей, түлкі, кет!»
Түлкі пештің үстінде жатқанда оларды қорқытады.
«Мен орнымнан тұрып, терезеден секіріп, екеуіңізді де жыртып тастаймын!»
Аю бұл қауіптен қорқып, жұпты түзеді.
Қоян жолда бұрынғыдан да қатты жылады. Оның алдынан әтеш қақырады.
«Qu-qu-qu-qu-u-uq!» Ол айқайлады. «Ей, қоян, сен неге жылайсың?»
«Мен қалай жыламаймын?» Деді қоян жылап. Менің ағаш қабығынан жасалған үйім болды. Түлкінің мұз үйі ерігенде, ол маған түнейтін орын беруімді өтінді де, ол менің үйімді алып, мені қуып жіберді.
- Жоқ, әтеш, сен істей алмайсың. Күшік айдауға тырысты - жүргізбеді, аю жүргізуге тырысты - жүргізбеді. сіз де көлік жүргізе алмайсыз.
«Мен жүргізе аламын!»
Олар бірге қоянның үйіне келді. Әтеш етігімен жерді теуіп, қанаттарын қақты:
Qu-qu-qu-qu-u-uq! Түлкіні бөлшектеу үшін орағымды алып келдім. Ей, түлкі, шық!
Әтештің қарғысын естіген түлкі шошып кетті:
«Менің аяқ киімімді қазір киіп ал».
Әтеш тағы да шыңғырды:
«Qu-qu-qu-qu-u-uq!» Түлкіні бөлшектеу үшін орағымды алып келдім. Ей, түлкі, шық!
Түлкі тағы дауыс берді:
«Енді!» Киімдерімді киюге болады ма
Әтеш үшінші рет айқайлады:
Qu-qu-qu-qu-u-uq! Түлкіні бөлшектеу үшін орағымды алып келдім. Ей, түлкі, шық!
Түлкі үйден секіріп түсіп, өзін орманда ұрды.
Осыдан кейін қоян өзінің ағаш жапқан үйінде қайтадан бейбіт өмір сүре бастады.
Бұлбұл
Ертеде ол бай саудагер болған, әр елден көптеген құнды дүниелер әкелген. Қайда барса да кәдесый ретінде жақсылық әкелді. Көпестің үйінде бұлбұл бар екен. Ол күмістен жасалған үлкен және әдемі торда өмір сүрді. Саудагер одан ештеңе аямады. Қызметші бұлбұлдың суы мен ең жақсы дәндерді інжу-маржан тостағанымен күнде - таңертең, түсте және кешке әкелді. Бұлбұл бақытты және алаңсыз өмір сүрді. Ол ән айтуда жақсы емес еді. Саудагер оның көңілді күлкісін естіп: «Ол менің үйімде еркін өмір сүргеннен де бақыттырақ» деп ойлады.
Бірде саудагер басқа елге сапар шегеді. Бұл туралы білген бұлбұл саудагерден:
- Мырза, сіз маған әрқашан мейірімді болдыңыз. Егер сіз тағы бір сұранысты орындайтын болсаңыз. Сіз қазір менің еліме барасыз. Менің туыстарым анар бағында тұрады. Егер сіз олармен амандасып, ештеңеге шағым айтпастан менің сау екенімді білдірсеңіз.
- Жарайды, мен сенің айтқаныңды орындаймын, - деді көпес және жолға шықты.
Мекен-жайына жетіп, малын сатқанда, бұлбұл айтқан бақшаны іздеуге шықты. Ұзақ жүргеннен кейін ол ақыры өте әдемі баққа тап болды. Бақшада сансыз гүлдер жайқалды. Жан-жағынан хош иіс сезілді. Қай жерге қарасаң да ағаштардың әр бұтағына қонған бұлбұлдар жарқын дауыспен ән шырқады. Біреуі қатты ыңырана сөйлегені соншалық, ол бей-жай тыңдай алмады.
«Бұл менің іздеген құстарым болса керек», - деп ойлады саудагер және ағашқа жақындап айқайлады:
«Ей, бұлбұл!» Сіздің ініңіз менің үйімде тұрады. Ол менімен және барлық жақындарыңызбен сәлемдесіп, дені сау, алаңсыз өмір сүріп жатқанын айтуымды өтінді.
Бұл сөздерді естіген бұлбұл оқ тигендей жерге құлады. Саудагер не істерін білмей қалды. Құс қанаттарын жайып, аузын ашып, қимылсыз жатты. «Е, мен оған ағасын бекер есіне түсірдім» деп ойлады саудагер. «Ағасын сағынып, жылап жатқан сияқты... Енді өкінгеннен пайда жоқ». Саудагер өлген құсты алып, алыстағы шөпке лақтырып жібереді. Бұлбұл жерге құлаған бойда көтеріліп, ағашқа ұшып, бұтақтан-бұтаққа тентіреп бақшаға кіріп кетті.
«Тоқта, сен қайда бара жатырсың?» - деп айқайлады саудагер. «Сіздің ағаңыз сізден жаңалық күтеді!»
Бірақ бұлбұл оны тыңдамады, көңілді ән айтып жатқанда қалың жапырақтардың арасында жоғалып кетті. Саудагер үйге ренжіп оралды.
- Мырза, сіз менің туыстарымнан жаңалық әкелдіңіз бе? Бұлбұлдан сұрады.
-Туыстарыңа сен туралы бәрін айттым, бірақ олардан хабар ала алмадым. Олар сіз туралы естігісі келмеген сияқты. Мен ағаңа сен туралы айттым, бірақ ол тіпті тыңдамады, өлді деп кейіп танытты, сондықтан мен оның өлгеніне сене жаздадым. Мен оны жерден алып, көгалға лақтырдым. Содан ол кенет өмірге келіп, ұшып кетті. Мұны естіген бұлбұл қатты қайғырды. Ол күні бойы тамақ ішпеді, тіпті дыбыс та шығармады. Саудагер оны құтқаруға тырысты. Бірақ бұл көмектеспеді. Таңертең тамақ әкелген қызметші бұлбұлдың торда өліп жатқанын көреді. Саудагер жыртқыш құсын жоқтаған. Өкініштен пайда жоқ екенін түсінген ол қызметшісін шақырып алып, құсты үйден лақтыруды бұйырады. Қызметші оны қабырғаның сыртына алып шығып, қоқыс жәшігіне лақтырып жіберді. Жерге құлағанша бұлбұл жанып, өзінің көңілді әнін шырқап, бақтың үстінде айнала бастады. — Керемет кеңесіңізге рахмет, бастық! – деп айғайлап, еліне ұшып кетті.
Мақтаншақ аққу
Бірде әдемі ақ құс ормандағы көлге ұшып кетті. Қанаттары қардай аппақ, мойны ұзын болатын. Ол қанаттарын жайған кезде судың ұсақ бөлшектері шашырап, ертегідегідей пейзаж пайда болады.
Қоянды бірінші болып құс көрді. Оның сұлулығына таңданған ол оған ұзақ уақыт жолай алмай, алыстан бақылап отырды. Ақыры жұтынып көлге келіп, құсқа:
«Сәлеметсіз бе, менің атым Қоян, сіз кімсіз?»
Құс оған жалт қарады да, үнсіз жағадан жүзіп кетті.
- Мен саған зиян тигізбеймін, - деді қоян. Бірақ құс оған қарамады.
Қоян құстың бұл қылығына ренжіп, ақырын ғана: «Өзіңнің әдемі нәрсеңмен дөрекілік танытасың», - деді.
Сол сәтте ол бұтақтан бұтаққа секірді. Оны көлдегі аққудың сұлулығы да қызықтырды.
«Сәлеметсіз бе, әдемі құс, біздің орманға қош келдіңіз», - деді ол.
Құс құдіретті құдіретпен бірге қоянды көре алмағандай, суда үнсіз жүзді.
- Мен сенімен дос болғым келеді, кездесейік, - деді ол оған жақындамай. Аққу артына бұрылып, жүзіп кетті. Мұны көрген ол иығын қиқаң еткізді.
Инелерінен саңырауқұлақтар мен кептірілген жемістерді шағып кірпі өтіп бара жатты. Алма материяны және қоянды көріп, оларды жемістерімен қуантты. Ол көлде жүзіп жүрген аққуға қызғана қарады.
- Мұндай әдемі құстың достары көп болса керек. Мен онымен сөйлесуден ұялмаймын, өйткені мен жай ғана сүйкімсіз жануармын '.
Білесіз бе, кірпі, түріңіз ұсқынсыз болса да, жүрегіңіз әдемі, сондықтан сіздің достарыңыз көп. Ал біз бұл құстың сұлулығына қанықтық, өйткені онда жылу жоқ екендігі өкінішті, - деді Алмахан.
- Жүр, кеттік, - деді қоян және бәрі орманға кетті, мақтаншақ құсты жалғыз қалдырды.
