Археолог-антикварлар да музыкалық аспаптардың ерте заманда пайда болғанына куә. Олар жер шарының барлық аймақтарында жүргізген қазбалардың барлығында дерлік көне музыкалық аспаптар еденнен тұрмыстық заттардан, киім-кешек қалдықтарынан, зебу ою-өрнектерінен және т.б. Айтпақшы, мұндай олжалар қарабайыр адамдар өмір сүрген планетаның барлық аймақтарында да табылды.
ҚАНДАЙ МУЗЫКАЛЫҚ АСПАП БІРІНШІ ЖАСАЛДЫ?
Бұл туралы аңыз бар, бірақ бұл қиялдан басқа ештеңе емес. Грек мифологиясы бойынша алғашқы музыкалық аспап – қойшының сыбызғысын Пан құдайы жасаған. Бір күні ол жағадағы қамысты үрлейді де, оның тынысы сабақтан өтіп бара жатқанда әуезді ыңырсыған дауысты естиді. Ол сабақтарды қысқа және ұзын кесіп, оларды біріктіреді, осылайша құдайдың ізімен алғашқы музыкалық аспап пайда болады!
Ашығын айтсақ, біз ең алғашқы музыкалық аспапты кім жасағанын және оның қалай аталатынын айта алмаймыз, өйткені барлық қарабайыр дүниелер, шын мәнінде, бүкіл әлемде сол немесе басқа музыканы жасаған. Әдетте бұл қандай да бір діни маңызы бар музыка болды, ал көрермендер оған қатысушылар болды. Оған жұрт билеп, қол соғып, ән айтты. Бұл әрекеттер тек ләззат алу үшін жасалған жоқ. Алғашқы музыка халық өмірінің маңызды бөлігі болды.
Пан құдайы мен қамыс туралы аңыз адамдардың осындай түрлі-түсті музыкалық аспаптарды қалай жасағанын болжауға мүмкіндік береді. Ол өз музыкасын жасау үшін табиғат дыбыстарына еліктеп немесе оны қоршаған табиғаттың игілігін пайдаланған болуы мүмкін.
Алғашқы музыкалық аспаптар ұрмалы аспаптар (барабан түріндегі) болды. Кейінірек адам жануарлардың мүйізінен жасалған үрмелі аспаптарды ойлап тапты. Осы қарапайым үрмелі аспаптардан қазіргі үрмелі аспаптар өсіп шықты. Адам өзінің сезімі мен музыканы қабылдауын дамыта отырып, ол қамысты пайдалана бастайды және осылайша біршама табиғи және нәзік дыбыстар шығарады.
Ақырында, адам лира мен арфаны ойлап тауып, садақ аспаптарының дүниеге келуіне жол ашады. Сол кездегі Еуропада болған халық аспаптарына сіңісіп кеткеннен кейін олар қазіргі кезде музыка жасау үшін қолданылатын көптеген музыкалық аспаптарға айналды.
ЕҢ КӨНЕ МУЗЫКАЛЫҚ АСПАПТАР ҚАНДАЙ?
Ежелгі заманнан бері адамдар музыка әуенімен көңіл көтерген. Алтын Кафараның таң қалдыратын дыбыстары алтын Аполлонның сапарын хабарлады. Бұл таңғажайып музыкалық аспапта онымен ешкім бәсекелесе алмады, ал Фригия сатирі Марс тағайындалған жарысқа қолына құрақ сыбызғы алып кірген кезде батылдығы үшін қатаң жазаланды.
Ежелгі грек мифологиясында құдайлар мен адамдардың музыканы қалай жақсы көретіні және әртүрлі музыкалық аспаптарда қаншалықты жақсы ойнағаны туралы көптеген әңгімелер бар. Дионис пен оның серіктерінің көңілді қадамдары флейталардың, арфалардың және барабандардың көңілді дыбыстарымен бірге жүреді.
Археолог-антикварлар да музыкалық аспаптардың ерте заманда пайда болғанына куә. Олар жер шарының барлық аймақтарында жүргізген қазбалардың барлығында дерлік көне музыкалық аспаптар еденнен тұрмыстық заттардан, киім-кешек қалдықтарынан, зебу ою-өрнектерінен және т.б. Айтпақшы, мұндай олжалар қарабайыр адамдар өмір сүрген планетаның барлық аймақтарында да табылды.
Жоғарғы палеолит (б.з.б. 25-22 мыңжылдықтар) дәуіріне жататын ең көне музыкалық аспаптар – флейта мен сыбызғы Венгрия мен Молдовадан табылған.
Ертеде олар тек музыкалық аспаптар жасап, музыка тоқымай, оны саз балшық тақтайшаларға – сына жазуға да жаза білген.
АЛҒАШҚЫ скрипканы КІМ ЖАСАДЫ?
Симфониялық оркестрдегі жүз әншінің отыздан астамы скрипкашы екенін білесіз бе? Скрипка шығаратын тондар мен дыбыстардың диапазоны басқа музыкалық аспаптарға қарағанда жоғары және үлкен. Скрипка өзінің дамуында көптеген ғасырларды басынан өткерді. Оның тарихы Үндістанда ашылды. Дәл осы өлкеде садақ алғаш рет ішекті музыкалық аспаптарда ойнау үшін қолданылған. Орта ғасырларда Еуропада садақпен түрлі музыкалық аспаптар ойналған. Солардың бірі төрт ішекті аспап — альт болды, ол Еуропаға XNUMX ғасырда әкелінген болуы мүмкін. Скрипка сияқты альт орындаушының иығына қойылған. Кейінірек альт үштік скрипканың (ребекка) әсерінен өзгерді. Түпнұсқа аты робаб деп аталатын бұл музыкалық аспап арабтарға тиесілі және Испания арқылы Еуропаның қалған бөлігіне тарай бастады.
Әдемі реттелген харрак-кифталары бар альттың нәзік денесінен үш ішекті скрипкаға көшудің арқасында музыкалық аспаптардың жаңа класы дүниеге келді.
Скрипка өзінің қазіргі түрін 1550-1600 жылдар аралығында алады, сондықтан бүгінгі біз білетін алғашқы музыкалық аспапты кім жасағанын айту мүмкін емес. Ең жақсы скрипкалар XVII-XVIII ғасырларда жасалған.
Италияда скрипкашы қолдары бар гүл өсірушілер әулеттері өмір сүрді. Олардың әрқайсысының әкелері ұлдарына қалдырған жеке мұралары болды. Кремоналық Амати отбасы ерекше әуезділігі мен жұмсақ дыбысы бар скрипка жасады. Ұзақ уақыт бойы скрипканы олардан жақсы ешкім жасай алмайды деп есептелді.
Бірақ Никколо Аматидің Антонио Страдивари есімді тамаша шәкірті болды. Оны шеберлердің шебері деп атады, шебер жоғары концерттік қасиеттерімен ерекшеленетін скрипкаларды жасады, Антонио музыкалық аспаптың дыбысын адам дауысының тембрлеріне жақындата білді.
Страдивари 1116 музыкалық аспап жасаған деседі, оның 540-ы әлі де бар. Әрқайсысы қомақты сомаға бағаланады және әйгілі өнер туындысы болып саналады.
1784-1840 жылдар аралығында өмір сүрген Никколо Паганини барлық уақыттағы ең ұлы скрипкашы болды. Оның есімі аңыздар тобында. Муганниді тіпті сиқыршылықпен айыптайды, олар қарапайым адамның сиқырлы күштердің көмегінсіз скрипкада соншалықты жақсы ойнай алатынына сенбеді.
ПИАНОНО ҚАШАН ПАЙДА БОЛДЫ?
Фортепиано, органнан басқа, күрделі музыкалық аспап. Жалпы, оның бастапқы атауы pianoforte, яғни «тыныш-қатты» дегенді білдіреді. Бұл атау фортепианоның әртүрлі биіктіктегі және күшті дыбыстарды шығара алатындығына байланысты.
Фортепиано монокорд деп аталатын өте қарапайым музыкалық аспаптан дамыды. Монохорд - төмендетілген шкаладағы интервалдары бар бір ішекті қорап.
Шамамен 1000 жылы Гвидо д'Арезцо пернелер мен ішектерді қосып, монохордқа арналған жылжымалы жолақты ойлап тапты. Ол жасаған музыкалық аспап 4 ғасырға дейін қолданыста болды. Кейінірек ол басқа пішінге ие болды - клавихорд. Клавихорд дыбысы мыс инелерінің әсерінен жіптердің тербелісінен шыққан. Спинет деп аталатын аспап жоғарыда аталғандармен тығыз байланысты. Бұл диапазоны XNUMX октава болатын ұзынша музыкалық аспап болды. Оның жіптері мизрабтар немесе түймелер арқылы қозғалды. XNUMX ғасырдағы белгілі музыкалық аспап клавесин деп аталды. Ол клавихорд пен шпинаттан үлкенірек болды және екі пернетақта болды. Ол рояльға ұқсайды. Жіптер ұсақ қауырсындардың көмегімен қозғалысқа келтіріледі.
Бұл аспаптардың фортепианодан нақты айырмашылығы - балғалардың қозғалысы. Оны 1709 жылы Бартоломео Кристофери ойлап тапқан. Балғалар кейбір қарапайым музыкалық аспаптарда сөзсіз болатын қытырлақ дыбыстан арылуға көмектесті.
Моцарт пен Бетховеннің кезінде фортепиано танымал музыкалық аспапқа айналды. Бетховен фортепианодан барынша пайда алған алғашқы композитор болды: оның музыкасы фортепианоның төменірек, тереңірек, күштірек дыбысын талап етті.
