Бахшида ба эчодиёти Алишер Навой чорабинй тартиб дода мешавад

         Оғози 1: Ассалому алайкум, мехмонони маънавиёти чомеа, богбони гулзори илм.

Оғози 2:  Ассалому алайкум устодони зирак, ки тачассуми покиву адолатанд.

Оғози 1: Хуш омадед ба маҳфили тароватбахши мо дар мавзӯи «Алишер Навоӣ – султон мулки Ғазал», ки дар он шеъру наво шукуҳӣ дамида истодааст!

Оғози 2: 9 феврал. Ин рӯзро дар тамоми кишварҳои пешрафта бо шодмонии хоса, файзи хоса ва шодии хос ҷашн мегиранд. Ҳазрати Алишер Навоӣ 575 сол пеш таваллуд шудааст. Аз он замон зиёда аз 5 аср сипарӣ шуд ва ин номи муборак аз забонҳо наафтида, дар забони аҳли адаб ҷойгоҳи амиқ дорад.

Оғози 1:

Салом, Навоӣ, Султони Ғазалҳо

Вақти он аст, ки ӯро партофта, ба пеш равем.

Ман мехостам бо Шумо вохӯрам,

Синни мубораки шумо ба шумо имконият дод.

Оғози 2:

Кӯҳҳои бузург ба андозаи бузургтаранд,

Кӯҳҳои моеъ моеъ мебошанд

Навои ба назари ман,

Нафаси ӯ ба рӯи ман мерасад.

Акнун навбати мост, ки дар бораи Алишер Навой андеша кунем.

Пас аз он симои Навой ба давра медарояд.

донишҷӯи 1

Дар ин фазо намондан,

Ба оанҷаи Низомӣ паҳлӯ баст.

Пеш аз шеъри зарурӣ ҷанги шеър аст,

Агар шеър набошад, хуб мешавад.

Ман ба забони туркӣ нақл кардам,

Ман достони ин услубро гуфтам.

Дар роҳ, ин роҳ роҳи муқаррарии ман аст,

Хусраву Ҷомӣ дастони мананд.

Навоӣ нишаста ба эҷод шурӯъ мекунад, дар ин лаҳза тавсифи Абдурраҳмони Ҷомӣ дар бораи Навоӣ аз паси парда гуфта мешавад:

Дар паси парда: «Муборак ба ин қалам, зеро он қалам аст, ки ин тарҳҳои нармро офаридааст». Навоӣ ба онҳое, ки ба забони форсӣ эҷод кардаанд ва осори худро ба забони туркӣ анҷом додаанд, раҳм мекард. Вақте ки осори Навоӣ ба форсӣ тамом шуд, имкони эҷоди шоирони дигар набуд.

 Навоӣ: Чй шахрванди гариб мачлис сохтааст?

               Сабаби ин конференция дар чист?

Донишҷӯи 2:     Мақсад он аст, ки рӯҳи зане мисли ту шод шавад,

            Дар мамлакати мо хар як узбек Навойхон аст

Навоӣ:  Оё хотираи ман то он замон ба ёдаш мемонад?             

Донишҷӯи 3:      Кӯдаке, ки бо байти Навоӣ гуфтор,

            Кам аст, ки писару духтаре пайдо шавад, ки бо бобои худ фахр накунад

Навоӣ: Оё онҳо то ҳол дӯстони маро дар ёд доранд?

Донишҷӯи 4:        Гар тавоф чун Куръон, Меарзад «Хамса»-и ту.

             «Чор девон» хонаест, ки намеёбад

Навоӣ: Дар шеъри туркӣ метавонам онро бикашам

               Айладим ул махалетни яккалам (Сахнаи Навой бо сурудани шеър аз сахна мебарояд).

4-5 — хонандагон:

Муаллим баъди панчуним аср

Мо то ҳол ба ганҷи интихобкардаи шумо ниёз дорем

Девоне, ки ту сохтаӣ, басанда нест

Шумо тоҷро ба забони туркӣ гузоштед

Нақорат:

Чанд сол, чанд маротиба

Туморе, ки шумо ба гардани шоирон додед

Пас аз панҷуним аср

Хори адлия ноболиғест, ки шумо месозед

Чанд сол, чанд маротиба

Туморе, ки шумо ба гардани шоирон додед

Нақорат:

Чанд сол, чанд маротиба

Туморе, ки шумо ба гардани шоирон додед

Дасти Низомиро задед

Пас шумо аз ин минтақа гузаштед

Гӯё панҷ даста панҷ ҳайкал буданд

Бар синаи шеър қалъае сохтӣ

Нақорат:

Чанд сол дар алаф, чанд маротиба

Туморе, ки шумо ба гардани шоирон додед

Оғози 1: «Хамса» намунаи бузурги мероси Навоӣ, оинаи рушди маънавии халқи мост.

Оғози 2: «Хамса» панҷ достон буда, дар маҷмӯъ 51 ҳазор байт аст. Нахустин достони «Хамса» «Ҳайрат ул-аброр» аст, ки ба маънии мафтуни некхоҳон аст. Асар аз 7976 сатр ва 3988 мисраъ, 64 боб ва 20 модда иборат аст.

(Хикояи «Шох Газй» намоиш дода мешавад).

Саркор: Рӯзе Шоҳ Ғозӣ ба сӯи интихобот рафт. Дар рох пиразани девонае пеши рохи уро гирифт.

Кампир: Ту бародари яккаву ягонаи маро куштаӣ, вориси ман, қотил ҳастӣ, қотил ҳастӣ. Рав, ману ту ба суди шариат меравем.

Подшоҳ: Эй модар, агар талаби ту шоирона бошад, чонамро талаб кун хам, ба гунохи худ икрор мешавам.

Подшоҳ: (ба шахси мансабдор) Шахси мансабдор!

Ҳатмӣ: Ҳамааш хуб мешавад, подшоҳи ман.

Довар: Подшоҳи ман, як қошуқ хуни маро дареғ кун. Ту маро ба ҳузури худ даъват кардӣ.

Кампир: Вақте ки барои тахт мубориза мебурд, писари ягонаамро аз даст додам.

Довар: Барои ҳар даъвое, ки тибқи қонуни шариат бошад, ду шоҳид биёред, шоҳиди худ бошедrман?

Кампир: Ман ду шоҳид дорам. У адлу инсофи подшох аст.

Довар: Ё бояд барои куштани подшоҳ ба қатл расонида шавад. Ё бояд барои хӯрок пардохт.

Саркор: Муносибати подшоҳеро, ки сарнавишти як кишвар ва мардуми онро дар ихтиёр дошт, бубинед.

Саркор: Подшоҳ дар як даст шамшер ва дар дасти дигар табақи пур аз тилло ба пиразан дод ва гуфт:

-Модарҷон, агар сарват лозим бошад, ҳамёни пури тиллоро бигир. Агар қасос хоҳӣ, бо ин шамшер сарам бигир,

Кампир: не, ба ман ҷони ту даркор нест ва тилло. Як писарамро гум кардаму дигареро ёфтам. Нисбат ба халки худ одил ва одил бошед.

Саркор: баъд аз ин, ин кампирро пиразани тиллоӣ меноманд. Чунин подшоҳи одил ва поквиҷдон метавонад сарвари кишвараш бошад. Алишер Навоӣ дар достони «Шоҳ Ғозӣ» образи Ҳусайни Бойгароро офаридааст. Калимаи «Ғозӣ» маънои «Ғалаба»-ро дорад.

Дар паси парда: «Фарҳод ва Ширин» достони дуюми «Ҳамса» буда, асар соли 1484 таълиф шудааст. Он аз 59 боб, 5782 байт иборат аст.

Дар паси парда: «Лайлӣ ва Маҷнун» достони сеюми «Хамса» буда, соли 1484 таълиф шуда, аз 36 боб ва 3622 мисраъ иборат аст. Ин эпос ғамгинтарин ва дардноктарин достонест, ки дар бораи ишқ аст.

Дар паси парда: «Саббаи сайё» чорумин достони «Хамса» аст, ки аз 38 боб ва 5000 байт иборат аст. Ин асар бо усули «ҳикоя дар дохили як ҳикоя» навишта шудааст.

Дар паси парда: Достони «Садди Искандарй» («Девори Искандар») соли 1485 таълиф шуда, аз 89 боб ва 7215 мисраъ иборат аст. Дар байни эпосхои «Хамса» аз чихати хачм калонтарин мебошад.

Рақс ( )

1 сар: Омӯзиши осори Навоӣ дар замони худи ӯ оғоз шудааст. Ин тадқиқот махсусан дар асри XNUMX хуб анҷом дода шуд. Машҳур ижодкоримиз Ойбек “Навоий” поэмасини, “Навоий” романини, М.Жўраев “Эл деса Навоий” тўпламини, Уйгун ва Иззат Султон билан биргаликда “Алишер Навоий” драмасини яратди. (Гули ва Навой ба сахна медароянд).

2 сар:

Дар рохи дуру дарози торикии таърих

Мет музаффар устоду толиб

Орзу дар дасти касест

Ғолиби орзу бо қалам.

Оғози 1-юм

Шиддати се аср медурахшад,

Сӯи субҳ ба гулӯям меояд,

Онхо ба Айбек Навой расиданд

Навой Ойбекро ба халки ман дод.

Суруд: (Алишер Навоий "Фидо" ғазал.)

Ба чашми ту нотавонамро эътироф мекунам,

Умри ман ба ту бахшида шудааст, Равонбахш.

Ранги лаби ту хуни ман аст,

Ман ба чилваи кӯҳна вафодорам.

Ақли ман атои ғам аст,

Қурбонии нек ва бад.

Куҷост дар дашти Фано мушкил,

Ки, бонуи ман ба сайру гашт бахшида аст.

Ту дилу ҷони худро гирифтӣ,

Бароят бод, эй вафодори ман.

Мушайра (намунаҳои ғазалу рубоии Навоӣ қироат карда мешавад)

Ғазали «Ҳайратҳои ҳаждаҳсола».

Агар ҳаждаҳ ҳазор ҷаҳон дар сари ту бошад,

Аҷаб нест, зеро сарви ман ҳаждаҳсола аст.

Ман мегӯям, ки ҳаждаҳ нафари дигар ҳастанд,

Дар синни ҳаждаҳсолагӣ дар сарам мушкилиҳои зиёд дорад.

Ҳаждаҳ сол, саду ҳаштод сол нагӯй, агар бимирад, мекушад.

Подшоҳи Ҳусн, чашми ранҷу азоб.

Ҳайрон аст дар намунаи хона, Ҳар аҷоиб дар он ҷост,

Ҳама чиз дар сурати Худованди мутаъол аст.

Ғазали "Келдӣ"

Гули сарви дирӯз наомад.

Дирӯз то саҳар хобам нарафт.

Гаҳ-гоҳе берун омадам, дар роҳ интизори тамокукашӣ,

Ба даҳони ман биё, шоҳ наомад.

Вақте ки моҳ равшан аст, эҳтиёт шавед.

То он даме, ки ман зинда будам, торик нашуд.

Ман девонавор гиристам,

Дар он ҷо касеро дида, ханда кардан намехостам.

Ҳарчанд аз чашмонат ашк ояд, маро нишинам.

Ҳар кӣ омад, хун шуд, имшаб об нарасид.

Агар хостгор вафо наёбад, кӣ пеш қадам мезанад,

Дар рох маъшукаи кадами аввал нанишаст.

Эй Навоӣ, шодӣ кун, бо дил бозӣ кун,

Чаро, дар хонае, ки бода омад, гамгин набуд.

Ғазали "Наёфтам".

Мехрубонии зиёд кардам, вале наёфтам мехрубони,

Ҷонамро фидо кардам, аммо оромӣ наёфтам.

Аз ғам мурдам, ғам надидам,

Бо Ҳаҷр бемор шудам, Дилистон наёфтам.

Ҳадафи сад ҳазор маломати ишқ шудам,

Дар камон ҳадафи шӯр наёфтам.

Дилам чун тир аст, навда хор аст, гул хор аст,

Дилистонро дар боги Дахр наёфтам.

Аз сабаби корам дӯсти оянда наёфтам.

Як вактхо дар ишк дусти мехнатдуст наёфтам.

Таоб ганҷидин Навои хорда сад бор бубахш,

Наёфтам шоҳи Нисор Этмакакка Хурдадоне.

Ин як каме шараф барои сухан аст -

Кй неъмати гаронбахо шуда наметавонад.

Гавхари чор марворид,

Созвезди ҳафт осмон.

Худо аз офаридани одам хушнуд аст,

Бо ҳайвон сӯҳбат кардан як имтиёз аст.

Калимаи Дона-и Дуро афсона бидонед,

каломро хамчун шохасари чахон донанд.

Рақс (ба ғазали Навоӣ)

«Султон Навоий» шеъри

Султон Навоӣ, ки забон дошт,

Осмон пур аз ҳикмат аст.

Агар шумо хоҳед, ки ба кӯҳи тафаккур бароед,

Навоӣ имкони расидан ба ҳаёт аст.

Меваи зебоӣ аз осмон намеафтад,

Навоӣ, боғбоне, ки ба забони туркӣ асал дод.

Ташаккури зиёд барои хондан,

Навоӣ сипарест барои арзиши калима.

Панҷсад сол, панҷ ҳазор боб,

Навоӣ, асре, ки асрҳо сахт шудааст.

2 сар: Инак, шаби мо ба охир расид. Бигзор гавҳари шоирии Навоӣ ҳамеша олами маънавии ӯро равшан кунад!