9 февраль Сценарии шаби бахшида ба Алишер Навой

9 февраль Сценарии шаби бахшида ба Алишер Навой

Мавзӯъ ва тавсифи мухтасари онҳо: Талабот ба муаллим Талабот ба хонандагон ва волидон
Ҳадафҳо ва натиҷаҳои интизоршаванда:
Маќсади таълимї: Муќаддима бо њаёт ва фаъолияти А.Навої. Маънои пораҳои аз занбӯри асал гирифташударо фаҳмонед. Матнҳои нақш ва мисраъҳои шеъриро дар хотир нигоҳ доред ва ба таври ифоданок иҷро кунед.
Кӯмак ба кӯдакон дар аз ёд кардани нақшҳо ва шеърҳо. Баланд бардоштани маҳорати баёни қироати шеър. Аз суханони кахрамонони достон фарк карда тавонистани суханони муаллифро таълим додан
Ҳадафи тарбиявӣ: Бедор кардани шавқу рағбат ба уламои бузург, осор ва зиндагии онҳо, бедор кардани ҳисси ифтихор аз онҳо. Алишер Навоий ҳаёти ва ижодига қизиқишни ошириш. Бо ҷустуҷӯи маълумоти бештар кори эҷодӣ омода кунед
Мақсади рушд ин шиносоӣ бо душвориҳое, ки дар ҳаёти ҳазрати Навоӣ ба вуҷуд омадааст, мебошад. Муқаддима бо номҳои қадима. Дарки онхо инкишоф дода шавад, ки дустй ва хиёнат ба одамон бо хасаду хасис зарар расонда метавонад ва некй, хайрхохй ва хирад хамеша галаба мекунад. Пас аз анҷоми чорабинӣ донишҷӯён метавонанд барои худ хулосаҳои зарурӣ бароварда, дар оянда насли ҳамаҷониба ба воя расанд.

1-б Дар хоки Ҳирот ба воя расида,
«Забони мурғ» роҳро равшан кард,
Зи чанги солхо,
Навой бобою бузургон.

2-б Чанд сол гузашт, хануз фаромушнашаванда.
Дар ихтиёри Ғазза, Ту султонӣ.
Богбони илм, бобои Навой,
Ғазал Султон Алишер бобои ман.

1-б Салом мехмонони азиз. Бугунги тадбир буюк бобомиз Алишер Навоийга бағишланган.
Ҳамасола 9 феврал дар рӯзи мавлуди аҷдоди бузургвор гузоштани гул гузоштан ба пояи муҷассамаҳое, ки дар Боғи миллии шаҳри Тошканд ва хиёбони ноҳияи Шайхонтоҳур гузошта шудаанд, ба як анъанаи устувор табдил ёфтааст.

2-б Чаро мо ба аҷдоди шоири худ ин қадар эҳтиром ва эҳтиром дорем? Оё мо осори уро гаштаю баргашта чоп карда, ба таври васеъ пропаганда мекунем? Сабаби асосии ин дар он аст, ки ҳазрати Алишер Навоӣ бузургтарин шахсияти таърихи кишвари мост, чӣ дар гузашта, чӣ имрӯз ва чӣ дар оянда. Онњо миллати моро ба яке аз миллатњои мутамаддин ва равшанфикри љањон, ба яке аз бузургтарин чеҳраҳои адабиёти ҷаҳонӣ табдил додаанд.

Донишҷӯ: Алишер аз он сабаб, ки дар муҳити қаср зиндагӣ мекард, таҳти тарбия ва назорати махсус ба воя расидааст. Дар доираи донишмандон буд. Шоири маъруфи замони худ Қосим Анвар дар синни 3-4 солагӣ шеъре аз ёд карда, меҳмононро дар ҳайрат гузошт. Дар синни панҷсолагӣ ӯро ба мактаб фиристоданд. У бо Султон Хусайни Бойкаро-и оянда тахсил мекард.

Модари Алишер

Намедонам модари Алишер чи гуна зан буд.
Шояд замоне буд, ки ақли ӯро ҳам ба ҳайрат овард.
Шояд дар чашмонаш хоби вазнине бошад.
Шояд у одами гамгин бошад, шояд зани хушбахт бошад.
Шояд гулхое, ки вай барои фарзанди калониаш чида буд.
Шояд афсонаҳое, ки шабҳо ӯро бедор карда буданд.
Новобаста аз он ки ӯ кист, як калима маънои:
Вай модари Алишер, модари Навой аст.

САРДОР ВА СӮЗОР (саҳна)

Муаллиф: Алишер Навоӣ ва Ҳусейн Бойкаро аз айёми ҷавонӣ дӯстони наздиканд ва ҳамроҳ ба мактаб рафтанд. Муаллими онҳо марди зирак буд.
Рӯзе вай хост, ки зеҳни шогирдонашро донад ва ба чӣ таваҷҷӯҳ кунад. Вай тасвири сар ва шамшерро барои ҳардуи онҳо кашида, хоҳиш кард, ки тавзеҳот нависанд.
Муаллим: - Ин расмҳоро шарҳ диҳед.
Алишер: - Сухан гуфтан шарафи бузург аст.
Ҳар кӣ наметавонад, марворид бошад.
Марворид аз чор марворид,
Созвезди ҳафт осмон.
Ҳусейн: Ман шамшерро ситоиш мекунам ва дар бораи ҷанг сурудҳо месароям.
Муаллим гуфт, "пас аз гӯш кардани шарҳҳо вай ба осмон нигарист, ба офтоб дурахшон барои Алишер ва абри сиёҳ ба Ҳусейн Мирза ишора кард. Ва ба Алишер гуфт:" Офарин! "
Ҳусейн: Устод, вақте ки шумо мукофотро фаромӯш кардед.
Муаллим: Ба Prince нигарист:
— Шумо мукофоти водориг доред. Сар рамзи акл буда, ба халк хизмат мекунад. Шамшер бошад, ба акл мукобилат карда, ба сари «водориг» фалокат мерасонад.

1-б Алишер Навоӣ машҳуртарин намояндаи адабиёти ҷаҳони турк аст. Зеро ҳеҷ кас ба андозаи ӯ барои рушди ин забону адабиёт хидмат накардааст. Эчодиёти Навой куллаи адабиёти турк мебошад. Зеро то у (Бобур) ба ин забон касе ин кадар ва ин кадар на-вишта буд.

2-б Навоӣ бузургтарин шоири тамоми халқҳои турк аст. Зеро онхо худро шоири «кабила»-хои туркие медонистанд, ки аз Чин то Хуросон пахн шудаанд. Хамин тавр, онхо ба пешрафти иктисодию сиёсй ва маънавии миллат таъсири калон расонданд.

ДОНО "САВДОГАР" (саҳна)

Муаллиф: Навоӣ пас аз марги падараш ба Самарқанд рафта, дар мадраса таҳсил кардааст. Душвориҳои зиёдро дида, таҳсилро тамом кард ва ба зодгоҳаш баргашт. Дар асп, пиёда ӯ мардеро дар ҷое вохӯрд.
Алишер Навоӣ худро ба воя расонд ва чӯпони падарашро шинохт.
Чӯпон: Ин хоб аст ё орзу? Қарз. Вай фавран камарашро бардошт ва ба нон бо шир хизмат кард.
Алишер: Инҳо киҳоянд?
Чӯпон гуфт: "Писарам, ҳамаи ин гӯсфандҳо аз они ту ҳастанд. Вақте ки шумо дар он ҷо будӣ, чорвои падари шумо дар дасти ҳама буд." Падари шумо дар тӯли ҳаёти худ ба ман 200 гӯсфанд дод. Ҳоло ин гӯсфандҳо ҳангоми таваллудкунӣ аз 700 зиёданд. Ман шодам, ки ман иродаи падари худро ба ҷои он гузоштам ва ҳоло ин гӯсфандонро ба шумо супоридам.

Алишер: - Падар, шумо ҳам кӯдак ҳастед, ин 200 гӯсфандро барои хидмататон бигиред!
Боқимонда гӯсфандон ба бозор бурда мешуданд, зеро гӯсфандон фарбеҳ буданд.
Мардум: Шумо чанд пул доред?
Алишер: - Ман гӯсфандони худро бо кредит мефурӯшам. Ба шарте, ки шумо дар рӯзи мурдани подшоҳ пулро диҳед. Касе, ки ба ҳолати ман одат карда бошад, якбора роҳбарӣ кунад!
Қасри подшоҳ.
Ҷосус: Эй подшоҳи ҷаҳон, имрӯз як ҷавоне ба бозор омад ва 500 гӯсфандро ба қарз тақсим кард. Ӯ дар рӯзи марг подшоҳиро таманно кард.
Подшоҳ ба ғазаб омада гуфт: "Бирав ва ҳоло он кӯзаҳоро ба ман биёред."
Онҳо дасти ӯро ба қафо бастанд ва Алишерро назди подшоҳ оварданд. Подшоҳ ба дӯсти кӯдакии ӯ Алишер Навоӣ нигарист.
Подшоҳ гуфт: "Чаро шумо ин қадар гӯсфандонро ба мардум додед?" Чаро ба марги ман ниёз доштӣ?
Алишер: - Дӯстам, ман ҳеҷ кор накардам. Вақте шунидам, ки ту подшоҳ ҳастӣ, ман гӯсфандонро ғорат кардам. Ман онро ба ҳар ҳол дода метавонистам. Аммо, баъзе одамон аз молҳои ройгон эҳтиёт мекунанд. Аз ин рӯ, ман гуфтам, ки шумо дар рӯзи марги подшоҳ гӯсфандонро медиҳед. Одамоне, ки гӯсфандонро меоварданд, гуфтанд: «Подшоҳи мо намемирад. Онҳо ба шумо ҳаёт мехоҳанд ва мегуфтанд, ки вақте подшоҳ мемирад, тоҷир пулашро хароб мекунад.
Хусейн: Офарин дустам, аз имруз вазир таъин мешави!
РАКС

1-б Хусайни Бойкаро дар корњои давлатї ба зиракї ва садоќати Навої такя мекард. Ба шоири бузург унвонҳои «амири кабир» (амири бузург), «амирул мугарраб» (амири наздиктарин ба подшоҳ) дода шудааст. Дар замони хидматаш Ҳирот замони шукуфоӣ ва фарҳангӣ буд.

2-б Худи Амири кабир ба заминхои лалмй об меовард, каналхои кухнаро тоза мекард, каналхои нав меканад. Махсусан, у дар тахкими хокимияти Хусайни Бойкаро, таъмини сулху осоиши кишвар, пешгирии муборизаи темуриён барои тахти тахт хизмат кардааст.

Алишер Навоийнинг ҳикматли сўзлари

1. Умру мехнатро бехуда сарф накун,

   Калиди хушбахтиро дар мехнат донед.

2. Қиссаи калимаи Донауро бидонед,

   Каломро дар баҳри ҷаҳон бидонед.

3. Сарат фидо кун,

   Баданро як қошуқи садақа созед.

   Нуре, ки шабу рӯз медурахшад,

   Яке моҳ, дигаре офтоб аст.

4. Дар роњи њаќ, ки бо кина туро њарф омўхт.

   Бо хазор ганч гардиш кардан осон нест.

5. Некиро дохил накун,

   Бо мехнат некиро аз байн набаред.

6. Илм Навой, максадатро дон,

   Ман омӯхтам, машқ кардам.

1-б Алишер Навой аввалин шуда соли 1438 ба турки «Хамса»-ро таълиф намуда, дар муддати хеле кутох — ду сол «Хамса»-ро ба итмом расонд, ки аз панч достони бузург иборат аст. Ахли илму эчодкор ин вокеаро бо камоли хурсандй пешвоз гирифтанд. Абдурахмон Чоми Навой «Хамса»-ро ситоиш кардааст. Хусейн Бойкаро шоири бузургро ба аспи сафедаш савор карда, савор шуда, дар кучахои Хирот сайру гашт мекард.
Дар бораи асари «Хамса»

Аввалин достони «Хамса» «Ҳайрат ул аброр» асари фалсафӣ, ахлоқӣ ва тарбиявӣ мебошад. Он 3988 байт буда, аз 63 боб иборат буда, аз он 21 боб мукаддима, 20 боб иншо, 20 достон ва тамсил ва ду боби охирон боб мебошанд.
Шоир аз байти аввали макола мавкеи имонро дар хаёти инсон, дар мохияти инсоният муайян кардааст.
«Кӣ дар ҷаҳон одамро об мекунад,
Аломати илм имон ба Ӯст».

Достони дуюми «Хамса» достони «Фарҳод ва Ширин» мебошад. Андоза 5782 байт. Ҳодисаи ҳамосӣ инсонро покиза мекунад, ба некӣ мебарад, ба худ муаррифӣ мекунад, хислатҳои камолотро мепарварад. Дар эпос орзую андешахои Навой дар бораи инсони комил низ ифода ёфтааст.
Дар боғ оташ гирифт,
Дар назар дорам, ман медонам, дард мекунад.

«Лайлӣ ва Маҷнун» сеюмин достони «Хамса» аст. Дар он чун дар достони пешин пайванди ишки заминй ба ишки илохи ифодаи зебои бадеии худро пайдо мекунад. Бо ин эпос адабиёти узбек ин мавзуъро огоз намуд:
Ман ба забони туркӣ нақл кардам,
Ман достони ин услубро гуфтам.

Достони «Сабъаи Сайёр» сарнавишти Баҳром, подшоҳи ҳафт иқлимро дар бар мегирад.
Навой кушиш кардааст, ки вокеахои эчодиёти худро бо хаёти зодгохаш Хуросон — Мовароунахр пайваст намояд. Ба ин достони машҳур низ рӯҳи туркӣ бахшид.
Агар подшоҳ кушояд амвол,
Сад нохия хунрезй беадолат аст.

Достони ҷамъбастии «Хамса» Саддии Искандарӣ ба яке аз шахсиятҳои машҳури ҷаҳон Ҷаҳонгири Искандар бахшида шудааст.
Достони «Садди Искандарий» аз чихати хачму асар калонтарин аст. Он аз 89 боб ва 7215 байт иборат аст.
Шунидам, ки "Александр" машҳур аст,
Чу буд комгор ба мардуми ҷаҳон.

2-б Афзоиши обрўи Навої дар назди подшоњ як гурўњ амалдоронро дар сарой бо сардории Маљидиддин, ки парвои мардум надоштанд, ба ташвиш андохт. Онњо ба љустуљўи роњи аз пеши назар дур кардани фармондењи одил подшоњ сар карданд ва муваффаќ шуданд. Шоир солхои 1487—1488 волии Астробод таъин шуда, аз пойтахт дур карда шуд.

Кадом корд аз они подшоҳ аст? (саҳна)

Фиристодаи шоҳи Чин-мочин назди Ҳусайни Бойқара омад.

Сафир гуфт: Султони мо ба ҷаноби олӣ ду корд фиристод. Ҳарду аз ту хоҳиш мекунанд, ки бигӯй, ки кадомаш як поя дорад, як теғ дорад, кадомаш аз они подшоҳ аст, кадомаш ба вазир.
Султон вазиронро даъват карда пурсид, вале посухе наёфтанд.
Подшоҳ: - Вақте дӯстам Мир Алишер дар онҷо буд, мо ин қадар одамро ҷамъ карданро ба ташвиш намеовардем. Чунин марди доно ба ғурбат рафту рӯзи ман ба ту барин аблаҳон монд.
Сарвазир: - Олампаноҳ, бисёр насузед. Шумо як не, чил вазир доред. Ба мо фурсат дех, иншоаллох, мушкилатонро осон кунем ва намаки хурданамонро сафед кунем.
Подшоҳ гуфт: Вагарна се рӯз мешавад ва беҳтар аст, ки дар ин се рӯз фаҳмед, ки кордҳо кист, ё мӯи саратонро пора-пора мекунам.
Вазирон машварат карда назди Мир Алишер рафтанд.
Вазир: - Пас, дар шањри Њирот њељ доное нест, ки ин масъаларо њал кунад, акнун њама умед ба шумост. Агар ба худат ёрӣ надиҳӣ, мо хароб мешавем.
Алишер Навоӣ: Вагарна. Акнун ба қаср баргард ва дар ҷое оташ афрӯхт. Шумо ҳардуи он кордро гарм мекунед, то яке аз корд арақ кунаду дигаре арақ накунад. Он корди арақ аз они подшоҳ аст, зеро он кам истифода мешавад. Яке аз онҳо ба вазир аст, зеро корди вазирро бисёр озмудаанд.
Вазирон дар назди подшоҳ ҳастанд.
Подшоҳ гуфт: Оё ёфтӣ?
Вазир: — Бале, ҷаноб, ёфтем! Корд бояд дар оташ ҷамъ шавад ва корде, ки дар оташ арақ мекунад, аз они подшоҳ аст ва он ки арақ намекунад, аз они вазир аст.
Подшоҳ гуфт: Бигӯ, ки ба ту омад ё касе ба ту омӯхт?
Вазирон: — Худамон ёфтем, хоҷа!
Подшоҳ гуфт: Чаро се рӯз нагуфта хостӣ? Дар ин 3 рӯз дар қаср заррае сиёҳ надидам. Гуё одами хирадмандро чустучу карда, маслихат мепурсй. Ман хуб медонам, ки агар рузона дар сарат чарог чустучу кунам, як акли загирро намеёби! Оё шумо ҳоло ҳам маро масхара карданӣ ҳастед?!
Вазири калонсол гуфт: Рости гӯям, он шаб хоб дидам, ки дар хобам як пиру риши сафеду қаҳваранг ба наздам ​​омада гуфт, ки "парво нашав, фаҳмидан осон нест, ки кордҳо ба кӣ тааллуқ доранд". .
Подшох гуфт: Туро ба туро ба дор мекашам, ба ман рост бигу!

Вазир: — Мо аз Мир Алишер пурсидем, ки инро фахмидем.
Султон гуфт: Ин аст аҳволи ту, Ки ғайбат кунӣ. Ту аҳмақе, ки аз шунидани гапи бегонагон дили дӯстамро мисли мурғ дард мекунӣ. Ман акнун рафта аз Мир Алишер узр мепурсам ва ба қаср меоварам ва мӯҳри мубораки подшоҳии моро ба ӯ медиҳам.
Баҳру байт.

Марди хирадманд, ки дар хоб гох-гох аз гуфтугу механдад
Аз ханда агар суханаш лофу пучак бошад.

Ҳар кӣ аз роҳи зулм нодида бигирад,
Агар хашмгин бошад, дониши дураш ба маънои симои модар аст.

Аҷиб аст, ки пирамард, ки ин қадар бисёр дидааст, то имрӯз дида метавонад.
Ҷоми Ҷамшеддир забон, оинаи Искандар дил.

Чашмони инсони комил ҳанӯз баҳори Хизр аст,
Кй медонад, ки чй кадар об менушад.

Боқимондаи умрамро дар миёни мухлисон мегузаронам,
Ин аст аҳди ман, Куҷост паймони ман дар ҷаҳон?

Мухлисон аз алам ба сина афтоданд,
Фидои чони у гам бар гам буд.

Ҳадафи ту гавҳари пок аст, агар аз касб хафа шуда бошӣ.
Ҳубоб дар кафи Марди аст.
РАКС

1-б Хазрати Мир Алишер тамоми кувва ва хиради худро ба хизмати халк, Ватан, инкишофи илм, адабиёт ва санъат мебахшад. Асархои човидонаи у барои халкхои чахон гизои маънавй буданд. Алишер Навой бо мо набошад хам, дар дилхои мо абадй бокй мемонад. Халки узбек бо мутафаккири бузург, султони сулолаи газал Мир Алишер Навой фахр мекунад ва уро аз тахти дил дуст медорад.

2-б Агар бимирам, қабри маро ин ҷо насоз,
Зеркашии ҷисми элитаи ман аст.
Нишаста, қавми ман,
Ҷисми худро дар кӯл гузоред.

Ана, шаби мо бахшида ба бобои бузургамон ба охир расид. Дар бораи онхо хар кадар бештар сухан ронем, хамон кадар камтар. Эчодиёти онхо моро ба ахлоку ахлок, мехрубонй, илмй, мехру мухаббат ва эхтироми Ватан, эхтироми забон, худогохй водор мекунад.