Абдулла Орипов «Ўзбекистон» шеъри ҳақида

БО ДӮСТОН мубодила кунед:

Кишвари ман, ман имрӯз барои ту як шеърро тамом кардам,
Ман ҳеҷ гоҳ муқоисаи шуморо наёфтам.
Шоирон, тамоми мамлакати онхо хастанд
Олам аро атаган танхо.
Онҳо шеърро хеле дур парвоз карданд,
Сарзамини нуқра дар болҳо.
Аммо, дар ҷаҳон як кишвар вуҷуд дорад
Як эпоси нотамом ҳаст:
Танҳо қалами беҷони ман аз они ман аст,
Ўзбекистон – менинг Ватаним!

Ман дар ҷустуҷӯи биҳишт роҳ намеравам,
Агар наёбам, сигор намекашам.
Ман нишаста, афсона намегӯям,
— Мусалло, — гуфтам ман.
Онро аз синаи худ берун овар,
Муаллим олим буд.
Ифтихоре, ки Ғафур Ғулом ҳис мекард
Эпикӣ ба ҷаҳон, ки шумо метавонед кунед.
Таърихи дур қадами ман аст,
Ўзбекистон – менинг Ватаним!

Шеър аз чихати хачм калон буда, аз 10 мисраъ иборат аз 14 мисраъ иборат аст. Ҳамагӣ - 140 қатор. Сатрҳои тоқ ва ҷуфт дар гурӯҳ бо ҳам қофия шудаанд. Байти охирини ҳар гурӯҳ бо ҳам қофия шудааст. Шеър ба мавзуи хеле мухим — шаъну шарафи Ватани мо бахшида шудааст. Пас, шоир мавзуи мукаддаси Ватанро чй тавр равшан мекунад? Оё вай дар ин бора чизи наве дорад?

Биёед якҷоя бубинем.

Дар ин чо шеър дар бораи Ватани шоир. Мехоҳад онро бо зеботарин мавзеъҳои ҷаҳон муқоиса кунад. Не, чунин ҷой нест. Ҳатто биҳиштро бо он муқоиса кардан мумкин нест. Ин кишвар беназир аст. Ин як эпопеяи нотамом аст. Қалам дар тавсифи он нотавон аст. Хар як байти шеъри «Узбекистон — Ватанам!». бо сатри пурифтихор ба охир мерасад. Бояд гуфт, ки ин фикрхо соли 1968 баён шуда буданд. Он вакт «СССР Ватани ягонаи мост!». Шиори бардуруг дар шуури миллионхо одамон чой дода шуд. Абдулло Орипов дар ҳолатҳои зерин:

“Ўзбекистон – менинг Ватаним!” — хитоб кард у. Далерӣ буд.

Мо тахлили шеърро давом медихем. Бале, ин кишвар ҳамто надорад. Устод Њомид Олимљон дар бораи бањори ин кишвар - мењвари даврон дар тамоми дунё пањн шудааст. Кишвари ӯ хеле зебо, чунон ҷодугар аст.

Дар бораи таърих чӣ ?! Таърих низ таърихи шараф аст. Шоир ба гузаштаи кишвари худ назар мекунад. Дар умқи таърихи дур гузаштагони бузургро мебинад. Ана устоде, ки нисфи чахонро забт карда, салтанати бузург барпо кард. Дар дурдаст набераи ӯ Улуғбек, ки 1018 ситораро муайян карда, «илми осмонӣ» офаридааст.

Асрхо аз шуури шоир «ба нуксонхо ва зебой нигох карда» мегузаранд. Дар ин чо муаллиф ба як чиз таваккуф мекунад. Вай берунист! аҷдоди бузурги мо, ки ҳазор сол пеш аз ин бо кашфиёти худ ҷаҳонро дар ҳайрат мегузорад. Ӯ тақрибан панҷсад сол пеш аз Кристофер Колумб қитъаи Амрикоро пешгӯӣ карда буд. Вай дар сохилхои укьёнуси Хинд тадкикоти дуру дароз гузаронда, пешгуй карда буд, ки ин обхо аз китъаи дурдаст бармегарданд. Ва маълум шуд, ки он амрикоист. Шӯҳрати кашфи ӯ ба Колумб гузашт. Аз ин чост, ки шоир дар Колумб дард мекунад.

Дар таърихи Ватан боз як чеҳраи дурахшоне ҳаст, ки онро нодида гирифтан мумкин нест. Ин Навой аст. Ин ҷаҳони қадим ҷанговарони зиёдеро дидааст. Аммо чанговарони калом камтар омаданд. Алишер Навої шахсиятест, ки бо ќалами худ љањонро тасхир намуда, љањонро ба бесарусомонї табдил додааст. Магар бо онхо фахр накардан мумкин аст?!

Офарандаи ин шахсиятҳои бузург халқи "аз бар бузургтар", "аз бар маҳбубтар" аст. Шоир дар байтхои зерин симои ин Ватани бузургу махбубро меофарад. Маҳз ҳамин халқ аст, ки чунин фарзандони бузургворро ба ҷаҳониён расонидааст, шаъну шарафи онҳоро дар тӯли асрҳо бурдааст. Аввалин фазилати у мухаббати бепоёнаш нисбат ба фарзандон аст. Шоир ба таърихи халк аз хамин нуктаи назар менигарад. Симои халки мо дар оташ намесузад ва дар об гарк намешавад. Ки наомадааст савори асп бар болои ӯ. Чингиз ба ту хасад омад. Бо нияти аз дунё гум кардани ту омад. Чалолиддин кох шуд, аз дарьё чахида, зинда мондй. Баъд революция ба амал омад. Ин ҳам як фалокат буд. Шумо ба кумак фарьёд задаед. Шабхои тираи ту аз хуни сурхи шахидон сурх шуданд. Баъд фашистон омаданд. Хуни ту боз равон шуд. Аммо ту намурдӣ, намурдӣ. Ҳеҷ як душман наметавонад шуморо аз даст диҳад. Ҳамеша аз зери харобаҳои Ватан, ки ба парастиш табдил ёфтааст, чун коҳи афсонавӣ баромадӣ. Воқеан, узбакӣ як лаҳзаи узбакист ва вақте ки Ӯзбакистон мегӯем, мо узбакро ба ёд меорем.

Ин шеър тақрибан бо шеъри "Озбегим"-и шоири маъруфи дигар Эркин Воҳидов навишта шудааст ва ҳарду асар дар шинохти ҳуввияти мардуми мо нақши муассир доранд.