ДОСТАРЫМЕН БІРГЕ АКЦИЯ:
Тегі: Каримова
Есімі: Наргиза
Шарифи: Үрішқызы
Жұмыс орны: 18 жалпы білім беретін мектеп
Лауазымы: мұғалім
Аудан: Достық
Аймақ: Джизак
Клубтың атауы: «Жас спикерлер»
Сынып: 9
Дөңгелек сабақтың тақырыбы: 1. Әлішер Науаидың «Хамса» дастаны туралы.
2. Мен шешенмін.
Оқушылар саны: 15 адам
I. Сабақтың тақырыбы: Әлішер Науаидың «Хамса» дастаны.
II. Сабақтың мақсаты:
тәрбиелік - Науаидың «Хамса» дастанымен кеңінен таныстыру;
тәрбиелік – «Хамса» дастанында айтылған оңды ойларды оқушы санасына сіңіру; оқушылардың ата-баба мұрасына деген мақтаныш сезімін ояту;
дамытушылық – оқушылардың өз бетінше ойлауын дамыту, көркем шығарманы талдау дағдысын қалыптастыру.
III. Сабақтың жабдығы: Әлішер Науаидың «Хамса» дастаны, жұмбақтар, буклеттер, көркем шығармалар, ынталандыру карточкалары, дидактикалық материалдар, слайдтар, компьютер, проектор
IV. Оқыту әдісі: дәстүрлі емес.
V. Сабақтың әдісі: «Шағын топтарда жұмыс», «Миға шабуыл», «Сыни бақылау», дидактикалық ойын.
V. Сабақ жоспары:
1) Ұйымдастыру бөлімі. (1 минут)
2) Оқушыларды шағын топтарға бөлу.(1 минут)
3) Тақырып бойынша тапсырмалар негізінде шағын топтарда жұмыс:
а) негізгі міндеттер. (30 минут)
б) қосымша тапсырмалар. (8 минут)
4) Сабақты аяқтау, үйге тапсырма беру
VI. Сабақтың барысы.
Құрметті оқырмандар, баршамызға белгілі, 9 ақпан – ұлы ойшыл, ақын, белгілі мемлекет қайраткері Мир Әлішер Науаидың туған күні. Бұл бірегей тұлғадан бізге үлкен әдеби мұра қалды. Оның шығармалары күні бүгінге дейін оқырмандардың сүйікті туындылары болып табылады. Мысалы, «Мухокамат ул-лұғатайн», «Хазойин ул-маани», «Мажолис ун-нафаис», «Девони Фони», «Бадойе ул-бидоя», «Наводир ун-нихоя», «Ажам тарихы», « Холати Сайид Хасан Ардашер, «Холати Пахлавон Мухаммад», «Хамсат ул-мутахайырин» және т.б. Оның шығармаларының ішінде түрік тілінде жазылған «Хамса» теңдесі жоқ орын алады.
Бүгінгі сабағымыздың мақсаты – Әлішер Науаидың «Хамса» дастаны туралы көбірек мағлұмат алу, ондағы айтылған ойлар мен пікірлерден дұрыс қорытынды шығару.
Бүгінгі сабақ дәстүрлі емес стильде өтті, барлығына тапсырма ретінде осы сабаққа дайындалу тапсырылды. Сабағымыз «Ой қозғаушы оқырман» деп аталады. Сынып оқушылары 5 топқа бөлінеді – «Хамса» дастаны:
1) «Хайрат ул-аброр», 2) «Фархад пен Ширин», 3) «Ләйлі мен Мәжнүн», 4) «Сабай Сайёр», 5) «Сәдди Искандари» топтарға бөлініп, әр топ өледі. төмендегі негізгі тапсырмаларды негізге ала отырып, з тобы деп аталатын дастанның ерекшеліктерін көрсете отырып, топтардың іс-әрекетін бақылап, жетістіктері мен кемшіліктерін атап өту.
І тапсырма. «Жалпы сипаттама».
Әр топ өз жұмыстарын сипаттау керек. Бұл жағдайда келесі сұрақтар негізінде әр топ үшін миға шабуыл ұйымдастыруға болады:
1.Дастанның тақырыбы?
2. Эпос кейіпкерлері қандай адамдар?
3. Эпоста қандай идея берілген?
II тапсырма. «Көрнекі кейіпкерлерді талдау»
Осы тапсырма бойынша әр топ өз жұмыстарынан көрініс дайындап, басты кейіпкерлерді сипаттайды. Бұл жағдайда келесі сұрақтар негізінде әр топ үшін миға шабуыл ұйымдастыруға болады:
1. Шығарма кейіпкерлерінің қандай қырлары қазіргі қалпында көрсетілді?
2. Бұл кейіпкер арқылы ақын нені айтқысы келеді деп ойлайсыңдар?
3. Кейіпкердің қандай қасиеті ұнады?
ІІІ тапсырма. «Қорытынды»
Әр топ жұмыстан алған әсері мен қорытындысы туралы өз пікірлерін білдіреді. Төмендегі сұрақтар негізінде әр топқа «Миға шабуыл» ұйымдастырылады:
1.Дастаннан қандай әсер алдың?
2. Дастанның қандай тәрбиелік мәні бар деп ойлайсыңдар?
3. Эпоста айтылған ойлардың бүгінгі өмірімізде өзектілігі бар ма? Неліктен?
V тапсырма. «Талқылау»
Бұл тапсырманы орындау сыни бақылау әдісі негізінде ұйымдастырылады. Бұл жағдайда әр топ сабақ барысындағы бақылаулары бойынша келесі топтың іс-әрекетін – жетістіктері мен кемшіліктерін бағалайды. Сабақ барысында негізгі тапсырмалар арасында ойды нықтайтын мынадай қосымша тапсырмалар қолданылады.
1. Ғазал хан (Аруз салмақтағы өлеңдер негізінде);
2. Есте сақтау жаттығуы. Оқушылар слайдтан Науаи шығармаларының атын бір рет оқып, есте сақтауына қарай әдемі әрі дұрыс жазуы керек:
«Хамса», «Тарихи анбиё уа хукамо», «Мезон ул-Аузон», «Сәбәту абхур», «Махбуб ул-қулуб», «Мухокамат ул-лұғатайн», «Хазойин ул-маони», «Мәжәлис» ун. -нафоис», «Девони Фоний», «Бадойе ул-бидоя», «Наводир ун-нихоя», «Тарихи Ажам мүлкі», «Холиати Сайид Хасан Ардашер», «Холиати Пахлавон Мухаммад», «Хамсат ул-мутахайырин»
3. Сөздікпен жұмыс. Әр топ Науаи шығармаларында қолданылған бес сөздің мағынасын анықтайды. Слайд арқылы мағынасын анықтау қажет сөздер көрсетіледі.
«Хайрат ул-Аброр» тобына:
іздеу - жұлдыз
мәңгілік тау – мәңгілік тау, бөлік
ата-ана
әке – бала
оң жақ қорап
«Фарход пен Шірін» тобына:
тавис - амулет
көз жасы
мурур- өту, жорық
Улум – ғылымдар
қағаз парақтары
«Ләйлі мен Мәжнүн» тобына:
серіктері – әңгімелесушілер
гүлбун – гүлді бұта
балалар
шуғута- ашылды
қайта жара, жарақат
«Сабай сайор» тобына:
wuquf- білім, хабардарлық
додхох- арз дод комер
Өзгерту
насақ – тәртіп, тәртіп, ереже
Даранг - баяулық
«Садди Искандари» тобына:
жоғалту - өлім, өлім
мунтақил- өту, қозғалу
хадис – сөз
аржуманд – қымбатты, құрметті – беделді
адам - жоқтық
4. Сөзжұмбақ шешу. Науаидың «Хамса» дастанына сүйене отырып, келесі сұрақтарға сүйене отырып:
1. Бахрам патша туристтен Дилором ағашы туралы қайдан естиді?
2. Ақынның айтуынша, адамды кемелдікке жетелейтін де осы.
3….Сосын мен оны соңына дейін бердім,
Мен жылап біттім. Бұл шумақ қай эпостың қорытынды бөлімі?
4. «Хамса» көлемі жағынан ең үлкен дастаны атаңыз?
5. Қоғамдық-саяси көзқарастардың жарқын айнасы Науаидың қаһармандық эпопеясының аты?
6. Науаидың кемел адам туралы армандары қай дастанда суреттелген?
7. Ескендір қандай тарихи тұлға?
8. Науаидың романтикалық дастандарының қайсысы ең мағыналы және азапты?
Курстың қысқаша мазмұны:
«Хамса» дастанын оқытуға арналған сабағымызды қорытындылай келе, бүгінгі сабағымыз баршаларыңыздың жүректеріңізде ізгі тілектер мен ең әдемі сезімдерді оятқанын еш күмәнім жоқ. «Хамса» дастаны ғана емес, Науаи шығармаларының барлығы да оқырманды сұлулыққа, жақсылыққа, кемелдікке жетелейді.
Үйге тапсырма: Әр топ өз шығармасының басты кейіпкерлеріне сипаттама жазады.
Сабақ барысында топтардың қатысуы ынталандыру және айыппұл карточкаларымен қамтамасыз етіліп, нәтижесі бойынша жеңімпаз топ анықталады.
I. Сабақтың тақырыбы: Мен шешенмін
ІІ.Сабақтың мақсаты: Оқушылардың ана тіліне деген сүйіспеншілігін ояту, тіліміздің мүмкіндіктерін кеңінен пайдалана білуге дағдыландыру, сөйлеу дағдысын қалыптастыру.
III.Сабақтың жабдығы: көркем және ғылыми әдебиеттер, дидактикалық материалдар, слайдтар, компьютер және проектор
IV. Оқыту әдісі: дәстүрлі емес, интерактивті.
V. Сабақтың әдіс-тәсілдері: «Мұзёрар», «Сыни бақылау», «Шағын топпен жұмыс», «Жарнама», «Кластер», дидактикалық ойындар
V. Сабақ жоспары:
1. Ұйымдастыру бөлімі. (2 минут)
2. «Мұзёрар» әдісі бойынша достық атмосфера орнату (3 минут)
3. Оқушыларды шағын топтарға бөлу (психологиялық тренинг арқылы) (3 минут)
4. Тақырыпты баяндау (10 минут)
5. Тапсырма бойынша жұмыс (10 минут)
6. Күшейту (10 минут)
7. Дидактикалық ойын «Төбе тақпақ» (5 минут)
8. Сабақты және үйге тапсырманы орындау (2 минут)
VI. Сабақтың барысы:
Құрметті оқырмандар, бүгінгі «Мен шешенмін» тақырыбындағы сабағымыз «Алтын ережелер», яғни «Өзара сыйластық», «Шынайылық», «Өзгенің пікірін құрметте, бір-біріңді келемеждеме. "," Белсенділік.
«Мұзёрар» әдісі бойынша шынайы қарым-қатынас атмосферасын құрайық. (Оқушылар кезек-кезек өз атын және есімінің бірінші әрпінен басталатын бір қасиетін айтады. Мысалы, Наргиза-назокатли...)
Енді шағын психологиялық тренинг өткіземіз. Менде үшбұрыш, төртбұрыш және дөңгелек пішіндер бар. Олардың ішінен өзіңізге ұнайтын пішінді таңдаңыз. Таңдалған пішіндер бойынша үш топқа бөлінеміз.
Енді топтарға ат қояйық:
Үшбұрыштың пішінін ұнататындар өте шешімді, бірбеткей, ерік-жігері күшті, мақсатқа ұмтылатын, өз-өзіне сенімді адамдар, сондықтан бұл топты «Сенімділік» деп атайық.
Шаршы пішінді ұнататындар шыдамды, ой-өрісі кең, білімді, парасатты адамдар, сондықтан бұл топты «Білімді» деп атайық.
Шеңбердің пішінін ұнататындар – ақ ниетті, жанашыр, ақкөңіл, жүрегі жылы адамдар, сондықтан бұл топты «Шынайылық» деп атайық.
Жаңа тақырып мәлімдемесі:
-Құрметті оқушылар, сіз көп ұзамай мектепті аяқтап, кәсіптік колледждерде немесе академиялық лицейлерде оқуыңызды жалғастырасыз. Әрине, жаңа ортаға үйреніп, жаңа ұжыммен араласып, өз орнын табу керек. Сонымен, сіз бұл кезеңге дайынсыз ба, бұл кезеңнен сәтті өту үшін не білуіңіз керек? Бұл сұрақтардың жауабын бүгінгі сабақта табасыз.
Өзбекстан Қаһарманы, әдебиетші ғалым Азод Шарафиддинов: «Үлкен кітаптар жасай алмағанды кейде үнсіз сөйлеу де жасайды. Ендеше, қоғамда өз орнымызды табуда шешендік өнердің рөлі өте зор. Тарихта қаншама шешен болған, сөз қадірін түсінген, сөз қадірін жете білген, сөзіне өзгені де тартып, соңынан ерген тұлғалар. Соларға мысал ретінде тарихтың ұлы ғұламалары, генералдары, мемлекет қайраткерлері, ақын-жазушылар жатады. Еліміздің даңқты тарихында із қалдырған Әмір Темір, Әлішер Науаи, Бабыр, Надира, Махтумқұли, А.Орипов, Е.Вахидов, т.б. олардың қатарында. Бүгінде еліміздің Президенті И.А.Кәрімов дүние жүзіне танылған шебер шешен деп мақтанышпен айта аламыз.
Ендеше, сіз қаншалықты шешенсіз, шешендік өнердің сіздің өміріңіздегі маңызы қандай және жақсы шешен болу үшін не нәрсеге көңіл бөлу керек?
Жасы ұлғайған сайын әлеуметтену керек болады. Қандай мамандық иесі болсаңыз да, адамдармен араласасыз. Сондықтан дәл қазір өз бойыңызда шешендік, қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру қажет. Тақырыпты бүгінгі күнмен байланыстырайық. Мұғалімнің сынып алдында қойған сұрақтарына жауап бергенде өзіңді қалай ұстайсың, сөйлейсің? Көбінесе үстеліңіздің алдында тұрып жауап бересіз. Студенттік үстел - бұл таныс «қорғаныстың негізгі бөлігі». Ал оқушыларға тақта алдында тұру – басқалармен қарым-қатынасқа түсу ортасы. Сондықтан, көбінесе, тақта алдында қобалжисың, сөзіңді жоғалтасың. Керісінше, бөтен ортада ыңғайсыз жағдайға түспеу үшін мұндай жағдайда өзін-өзі бақылау дағдысын дамыту керек. Ол үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:
1. Ең алдымен өзіңізге сенімді болыңыз. Барлығымен достық қарым-қатынаста болыңыз. Сонда бәрі сені тыңдайды.
2. Сыртқы келбетіңізге назар аударыңыз. Киіміңіздің ұқыпты, ыңғайлы болуын қадағалаңыз, шаш үлгісіне, яғни ортаға сәйкестігіне мән беріңіз, сонда ішкі ұяттан құтыласыз.
3. Қоршаған ортаны зерттеңіз, яғни сіз сөйлесуге тура келетін адамдар шеңберін зерттеңіз: сөйлеу кезінде олардың жасын, қызығушылығын, көзқарасын ескеріңіз.
4. Дыбыстық әсерлерге назар аударыңыз. Дауысыңыздан табандылық пен шынайылық сезілсін.
5. Ым-ишара мен мимикаға, яғни қол-аяқтың, яғни дене мен беттің қимылдарына назар аударыңыз. Денеңізді түзу және еркін ұстаңыз, шамадан тыс қозғалыстардан аулақ болыңыз. Алақаныңызды ашық және еркін ұстаңыз. Бетіңізді шымырлатпаңыз, қабақ шытпаңыз, ашық жүзбен айналысыңыз.
6. Шешендік мәтінмен жұмыс, яғни даналық сөздерді, мақал-мәтелдерді, өлеңдерді өз сөзінде орынды қолдану, өз сөзіңді бүгінгі ортамен байланыстыру.
7. Сөзіңізді ақырын және жеңіл бастаңыз. Асықпай сөйлеме. Нақты және қысқа сөйлеңіз.
7. Сөйлеу кезінде аудиторияны бақылаңыз. Олардың назарын аударуға тырысыңыз.Бір адаммен сөйлеспеңіз. Тым көп сөйлеуден аулақ болыңыз. Стандартты сақтаңыз.
Тапсырма бойынша жұмыс:
- «Менің сүйікті іс-әрекетім» тақырыбына шағын мәтін жазу. «Жарнама» әдісі бойынша мәтін мазмұнын аудиторияға жеткізу. Сіз өз сөзіңізге сенімді болуыңыз керек, бұл әрекетке қызығушылықты оятуыңыз керек, яғни сіз өзіңіздің хоббиіңізді насихаттау үшін көпшілік алдында сөйлеу дағдыларыңызды қолданасыз.
Күшейту:
Әр топтан 1 оқушы «Менің сүйікті іс-әрекетім» тақырыбы бойынша мәтінді тыңдаушыларға айтып береді. Басқа топ мүшелері «Сын тұрғысынан бақылау» әдісі бойынша жас шешеннің кемшіліктерін талдайды. Талдау жүргізілгеннен кейін «Үздік спикер» анықталады.
«Райма шыңы» дидактикалық ойыны:
Бұл дидактикалық ойын сіздің шығармашылық қабілетіңізді дамытады. Үй тапсырмасына бір-екі буынды сөз беремін, топ мүшелері осы сөзге үндес сөздерді табады. Кофиядош су таппай жүрген топ үйінен қуылады. Мысалы:
От- бот, зот, ёт, кот, сот, мот, тот...
Жохан – хан, нан, он, ұлы, тон, кен, астық, даңқ, қан.
Ай- бай, соя, саз, май, май, май, шай, уау, эй, пой...
Сабақтың соңы және үй тапсырмасы:
-Осымен бүгінгі оқу-жаттығуымыз аяқталды. Сабақ соңында көркем шешен болуда әдеби шығармаларды оқудың рөлі зор екенін атап өткім келеді, сондықтан сабаққа белсене қатысқан оқушыларды кітаппен марапаттаймын.
Жеңімпаз топ анықталады. Символдық белгі беріледі. Сабаққа белсенді қатысқан оқушылар кітаппен марапатталады. Айнаға қарап сөйлеуге жаттықтыру үй тапсырмасы ретінде беріледі.