ҒАЗАЛ МҮШІНІҢ СҰЛТАНЫ
1-жүргізуші: Ассалаумағалейкум ұлы ойшыл, ғазал патшалығының сұлтаны Мир Әлішер Науаидың туған күніне арналған мерекелік кешке жиналған құрметті қонақтар!
2-жүргізуші: «Жанның тәнінде Даврон елі» Ассаламу алейкум құрметті ұстаздар!
1-бастаушы: Дүниенің әулие көргені,
Бәрінің анасысың, Құдіретті өмір.
Ғасырлар өтті,
Жарқыраған - бұл жүздердегі ағартылған.
2-жүргізуші: Осы бір ұлы ұлды шын жүректен құрметтейміз
Менің халқым тағзым етсе, оған тұрарлық.
Оның атымен бірге жазылған
Әлемнің аты - өзбек.
1-жүргізуші: Сұлтан Шоһрух тұсында береке мен үміттің жемісін берген ағаш Шоһрух сұлтан тұсында құлпырып, абырой мен даңқ көгінде жұлдыз жарқырап тұрды.
2-жүргізуші: Биік жолбасшы, мінезі ақкөңіл, таза патшалықтың тірегі, ел діңгегі.Оны түрік тілінің негізін салушы, поэзияның сұлтаны Мир деп келешек ұрпақ құрметпен еске алады. Әлішер Науаи.
Көрініс:
Ұстаз, берекелі бала! Гиёсиддин Мир мырза, өмір жасыңыз ұзақ, баянды болсын!
Кішкентай Ғиясидин былай деді:
Мұғалім: Бұл, әрине, біз үшін әрі қарыз, әрі міндет.
Гиёсиддин мырза, Алла тағала бұл сәбиді көрді, мен оны жүрегіммен сезіндім, сәбидің жүзіндегі илаһи нұрдан көрдім.
Әумин, Алла разы болсын ұлыңыз ел көзіне көрініп, бақыт жолында қызмет етсін, жер бетінде одан қадірлі адам болмасын, Аллаһу акбар. Бізге жауап қазір (олар) кетеді).
1-жүргізуші: Әлішер Науаи Хорасанның болашақ сұлтаны Хусейн Байқаромен жақын дос болып, медреседе оқыған.Жас Әлішер жастайынан кітап оқуды, өлең жаттауды жақсы көрген.
2-бастаушы: Көктем бар жерде шөп болуы керек,
Барлық жерде гүлдер болуы керек,
Хазон бар жерде тікен сүйсе керек,
Бүйірінде тікен болуы керек.
Көрініс:
Әлішер: Ассалому алейкум ұстаз.
Мәулана Лутфи: Валейкум ассалям балам, кімнің баласысың, тәрбиелі отбасының баласы сияқтысың ба?
Әлішер: Мен Ғиёсиддин (кішкентай) Баходирдің ұлымын, ұстазым.
Лутфий: Айт, баракало.Сен мені танисың ба, Каминаны неге ұстаз деп сыйлайсың?
Әлішер: Сіз туралы естімеген, өлеңдеріңізге сиқырланбаған жан жоқ.Біздің шаңырақта Мавлоно Лутфидің есімі ерекше құрметке ие.Мен кейде жаттығу қағазына сызып қаламын.
Лутфий: -Бәлли,балли, жаным, кел, камин басындағы жұмысыңның үлгілерін оқып бер.
Әлішер: - Әр сәт жас,
Менің бойымда жұлдыз пайда болады, шығыс күн
Лутифи- (байтты қайталайды) Воолла, қолымнан келсе 10-12 мың парсы, түрік байтымды осы ғазалға айырбастап едім, үлкен табыс болар деп ойладым.
1-бастаушы;-1465 жылы Самарқандқа барып, ақын ретінде өте танымал болды.Ақын жазған алғашқы поэзия кітабы «Бірінші девон» деген атпен белгілі. , Министрі (1469-1472), жылы Астробод губернаторы (( 1472-1476).
2-жүргізуші: - Науаи билігі кезінде хашар жасағанымен, туған жерге деген сүйіспеншілігі бір секундқа тыныштық бермей, туған жерге деген сағынышпен көптеген шығармалар тудырған.
Өтінемін маған көмектесіңіз
Манганың жоқтығы туралы нұсқаулық бар
Маған ренжіме
Хар дури иноятинг нисор айла манга
Батыста бейтаныс адам бақытты болмайды
Ел анға мейірімді және жанашыр болмайды.
Алтын тордың ішінде қардай қызыл гүлдер,
Бұлбұлдың тікенегі жоқ.
Бастапқыда он сегіз мың дүние бар.
Бір ғажабы, Сарвинозим он сегіз жаста.
Айтпақшы, әлі он сегіз жыл сұлулық бар,
Он сегіз жасында ол қыршынның басында болды.
Басыңды бос жерге құрбан ет
Денені садақаны қасық етіп жасаңыз
Түнде жарқыраған нұр,
Біреуі – ай, екіншісі – күн.
1-жүргізуші: Науаи бабамыз патшаның министрі болған кезінде де халыққа көп жақсылық жасаған.Мектеп, медресе құрылысын басқарған. Адамгершілігінің арқасында халықтың ілтипатына, сүйіспеншілігіне бөленді.
2-жүргізуші: -Әлішер Науаи атамыздың дана сөздерін тыңдайық.
Егер сіз ер адамды білмесеңіз,
Халықты кім ойлайды.
Бұл гүлде ештеңе жоқ, мәңгілік гүл,
Керемет бақыт келсе, жақсылық та бірге келеді.
Ақиқат жолында саған ренішпен хат үйреткен,
Жүз ганжбен айналу оңай емес.
Өйткені, мамандық – балалар үйі
Мен оны жерге жеткіземін.
Шындық туралы өтірік айтпа
Шынымды айтсам, өтірікпен тіліңді кірлетпе.
Өміріңізді босқа өткізбеу үшін көп еңбектеніңіз
Еңбек – бақыт кілті екенін біл.
Би
1 стартер. Әлішер Науаи 1438 жылы түрік тілінде «Хамсаны» алғаш жазып, бес ірі дастаннан тұратын «Хамсаны» өте қысқа мерзімде жазып бітірді. Бұл оқиғаны ғылым мен шығармашылық адамдары зор қуанышпен қарсы алды.Абдурахман Жәми Науаи «Хамсаға» жоғары баға берді. Хұсайын Байқараның ұлы ақынын ақ боз атқа мінгізіп, Герат көшелерін аралады.
Хамса шығармашылығы туралы.
Хамсаның алғашқы дастаны «Хайрат-ул аброр» философиялық-адамгершілік-тәрбиелік шығармасы, көлемі 3988 байт.
Хамсаның екінші дастаны «Фарход пен Шірін» Көлемі 5782 байт.Дастандағы оқиға адамды тазартады, жақсылыққа жетелейді, өзін таныстырады, кемелдік қасиеттерді тәрбиелейді.
«Ләйлі мен Мәжнүн» – «Хамсаның» үшінші дастаны. Ол өзбек әдебиетіндегі бұл тақырыпты осы дастаннан бастады.
«Сабъаи сайяр» дастаны жеті климаттың патшасы Бахромның тағдырын қамтиды.
Науаи шығармадағы оқиғаларды туған жері Хорасан, Моварауннахрдың өмірімен байланыстыруға тырысты. Бұл атақты әңгімеге де түрік рухын берді.
Хамсаның қорытынды дастаны Садди Искандарий әлемге әйгілі тұлғалардың бірі Джахангир Искандарға арналған. «Сәдди Искандарий» дастаны көлемі жағынан ең үлкен шығарма болып табылады.Ол 89 тараудан, 7215 байттан тұрады.
2-жүргізуші: -Науаидың патша алдындағы беделінің артуы сарайдағы Маджидиддин бастаған халық қамын ойламаған бір топ шенеуніктерді алаңдатып, ақын 1487-1488 жылдары Астробод губернаторы болып тағайындалып, биліктен шеттетілді. капитал.
Сахна
Үш жамандықты анықтау.
Бір күні Сұлтан Хусейн министрлерді ақылын сынап көруге шақырды:
Патша: «Маған үш жаман адамды тауып бер, тапқандарың үшін жүз алтын, таппағандарың үшін 70 қамшы, үш күндік сауаптарың беріледі.
Жүргізуші: - Министрлер жан-жаққа жүгіріп, үш жаман адамды таба алмады.
Әлішер Наёев: Патшаға жазалаушы, қасапшы, саяхатшы келді.
Патша: «Міне, Әлішер досым, ақылыңа рахмет», – дейді.
Енді осы үш жамандықты сипаттауыңызды сұраймын.
2-жүргізуші: Патша сұрағына министрлер де жауап бере алмады
Әлішер: Жазалаушыға бұйрық болса, кім дұрыс, не бұрыс болса өлтіреді.Қасапшы ең жақсы малды өлтіреді.Аңшы аң аулайды, әдемі құстарды ұстап, торға қамады.
Сұлтан Хусейн: – Әлішер досым, даналығыңа тағы да тәнтімін.
БАХРУ-БАЙТ
Мен көп мейірімділік көрсеттім, бірақ мен мейірімділік таппадым.
Жан тыныштығын таппадым.
Маған ғашық болудан тыйған қарапайым шейх,
Дема қарапайым шейх, лода шейх деймін.
Қанша айтсам, күн өткен сайын жүрегің,
Уау, мен күннен күнге нашарлап барамын
Барлық мағыналар тобында,
Сіз нағыз түкіріп тұрған адамсыз.
Бұл жеткілікті
Сіз фотосуреттің барлық патшалығынансыз.
Навои асрагин зинхор,
Тамақ жемесең, кімге қарайды.
Құпия махаббатымды жүрегіммен жасаған таң,
Мен тар доменге ие болу құпиясын қаладым.
Басымның астындағы тас мұңды ма?
Жартастағы біртүрлі бас?
Мазасыздық шабуылдарына ұшырағандықтан мен ақылсыз ба және/немесе сенімім жоқ па?
1-жүргізуші: -Әлішер Науаи-бірегей,мәңгілік тұлға.Шығармалары аспандай мөлдір,таңдай мөлдір,музыкалық әуенмен ұштасып тұрады.қиын емес.
Бір демде туған жерді тастама,
Мазасыздық жоқ.
2-жүргізуші: Ардақты бабамыз сөздің сиқырын, өмірдің мәнін, адам баласына бақыт есігін тартымды өлең жолдарымен ашып жатқандай.Бұл гүлде бақыт кілті – адамға жақсылық жасау.
Сахна
Жақсы бақ қалады.
Көктемнің бір күні Сұлтан Хусейн сарайда жалғыз отыра скучно болды, ол Мир Әлішерді көптен көрмегендіктен, досы тұратын ауданға барды.
Ол барып досының бақта жұмыс істеп жатқанын көрді.
Хусейн: Үміт етпе, досым! Сіз неге бағбаншылықты ұсынған кезде ақындар жиналысына келмедіңіз?
Әлішер: «Көктем келгенде көшет отырғыз» деді. Мен осы бақтан кептірілген алмаларды жұлып, орнына үш-төрт жаңғақ отырғызамын.
Хусейн: Досым, қартайғанда бағбандықты қолданудың не қажеті бар?
Бұл жаңғақтар қашан жеміс береді - сіз жемістерді қашан жейсіз? Осы бақта тыныш отырған жақсы емес пе?
Алишер: - Дос, сіз скучно жақсы деген сөзді естідіңіз бе? Мен бұл көшеттерді өзім үшін емес, төңіректің балаларына отырғызамын.Күнделікті «Бұл бақты Мир Әлішер қалдырды!» яғни кез-келген батадан гөрі дәмді.
Хусейн: Болмаса мына тиындарды ал, досым. Сіз көшет аласыз!
Алишер: - Көрдің бе, досым, мен отырғызған көшеттер қазірдің өзінде өз жемісін бере бастады.
1-жүргізуші: -Мір Әлішер қашанда өз заманының ұлы данышпандарының бірі болып, өзбек атын әлемге танытып, халқымыздың символына айналды. Әркім өзінің мұхит кеңістігіндегі шығармашылығын мүмкіндігіне қарай ләззат алады. Өйткені Науаидың әрбір байты – хикмет кітабы.
2-жүргізуші: - Осындай ұлы ойшыл, ақынымыз бар екенін мақтан етеміз, бүгінгі әдеби кешіміз поэзияның кемеңгері Науаиға деген құрметіміздің бір көрінісі.
1-жүргізуші: -Өткен ғасырлар керуендері
О, оның қадамдары қандай қауіпті,
Адамзаттың еркі әрқашан жеткілікті болды,
Егер бұл орын алса, Навоидің үміттері орындалады.
2-жүргізуші: -Бүгін менің досым мен дұшпанымның кім екенін білетін кез келді.
Бұл күні мен барлық адамдарға бақыт тілеймін,
Бұл күн мен аспанға қарап, таңертең дұға етемін
Ардақты атам Навоидің жерлері нұрға толсын.
Науаи атамыздың рухын тым болмаса көтере білсек, бүгінде өзімізді бақытты санаймыз. Біз де атамыз сияқты оқуға, білім алуға, оқуға, кемел адам болуға тырысамыз. Науаи атамызға арналған мерекелік кешіміз өз мәресіне жетті.
Назарларыңызға рахмет!
|
